Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Van beide kanten rijden grote trailers beladen met tropisch hardhout af en aan over een roodbruine stoffige weg. Elke keer veroorzaken zij een immense stofwolk, die ons het zicht zeker tien seconden compleet ontneemt. Het is een veelvoorkomend beeld hier in de jungle van het Krâvanh-gebergte (ofwel Cardamom Mountains) in het zuiden van Cambodja. De aanleg van stuwdammen voor hernieuwbare energie, en de infrastructuur die daarvoor nodig is, zorgt voor veel bedrijvigheid. De asfaltweg waar wij overheen rijden, loopt dwars door het tropisch regenwoud, tussen de steden Pouthisat en Veal Veng. De weg is nog niet overal af; hier en daar wisselt zand het asfalt af.
De meest recente dam die in de Cardamom Mountains werd gebouwd, is de Stung Atai-stuwdam van 2014. Daarmee werd een groot gebied onder water gezet dat voorheen tropisch regenwoud was, waardoor veel omwonenden hun huis moesten verlaten. Het project werd gefinancierd met een miljoeneninvestering van de Chinese Development Bank. Noordelijke bijna-buur China investeert veel geld in alle grote projecten in deze regio. Zo veel zelfs dat sommige experts waarschuwen dat Cambodja haar autonomie verliest.
“De meeste door Chinese dammen opgewekte elektriciteit gaat naar China.
Helaas leveren de investeringen de Cambodjaanse bevolking nauwelijks iets op. Hun Sen, al meer dan dertig jaar premier van het land, heeft namelijk veel van de nationale industrieën in eigen hand en onderhoudt nauwe banden met China. De meeste door Chinese dammen opgewekte elektriciteit gaat naar China en bijna alle verdiensten komen bij Hun Sen terecht.
Eén sigaret voor een boom
We rijden langs een nieuw, maar intussen alweer verlaten tankstation middenin een nog nasmeulend landschap met hier en daar een houten stomp. Voor de Stung Atai-dam werd niet alleen veel gebouwd, maar ook erg veel gekapt. Maar liefst 20.000 kubieke meter hout werd uit het gebied weggehaald. Het meeste daarvan is palissander; een hoge kwaliteit houtsoort die in veel delen van Azië voor meubels wordt gebruikt . Deze eeuwenoude reuzebomen worden legaal, door Vietnamese en Chinese houtbedrijven, én illegaal, door Cambodjaanse omwonenden, gekapt.
Het houtbedrijf van tycoon Try Pheap verdiende er in drie jaar tijd maar liefst 220 miljoen dollar aan.Maar voor de omwonenden levert de kap weinig op, behalve de asfaltweg waar we nu op rijden. Een enkele boom kost hier namelijk bijna niets, vertelt een zakenman bij het tankstation. “Een stam levert ongeveer één sigaret op, dus je kunt je voorstellen hoeveel je moet kappen om een gezin te eten te geven. Toch is iedereen hier actief in de illegale kap omdat er bijna geen ander werk is.”
Beeld: Rowin Ubink
Voormalige Rode Khmer-soldaat
Veal Veng, het stadje aan de groene uitlopers van de Cardamom Mountains waar veel mensen naartoe zijn getrokken om werk te vinden, bestond tien jaar geleden nog maar uit vijftig families die leefden van kleine plantages en bushmeat (vlees van dieren die in het bos leven). Nu rijden er grote vrachtwagens met stapels tropisch hardhout of tientallen arbeiders achterin door de straten van het stadje.
Bij een van de guesthouses in Veal Veng stapt een kleine man met kakibruin uniform uit zijn jeep. Hij blijkt bij nadere kennismaking een lokale én (inter)nationale held te zijn. Aki Ra is een voormalig Rode Khmer-soldaat die nu mijnen ruimt en daar zijn levenswerk van heeft gemaakt. Met zijn eigen ngo is hij al decennialang actief in de regio’s van Cambodja waar nog veel mijnen liggen. Aki Ra kent het gebied als zijn broekzak en heeft het langzaam zien veranderen. “Vroeger leefden mensen hier met elkaar van de landbouw en een klein beetje jacht, maar nu zijn ze aan het werk voor de Chinese bedrijven of in de illegale houtkap. Hierdoor wordt de gemeenschap uit elkaar gerukt en de omgeving verwoest, doordat er op korte termijn geld te verdienen valt. Helaas blijft er na de bouw van de dammen bijna niets over.” Hij houdt zijn handen gespreid omhoog en gaat zijn vingers één voor één af, en zegt dat ze allemaal voor China zijn. Tot hij bij zijn pink komt: “Dit blijft over voor Cambodja.” Maar helaas gaat dat kleine deel naar de overheid en komt er dus nauwelijks iets bij het volk terecht.
“Uit een gelekt rapport blijkt dat een geplande dam in het noorden een ecologische ramp zou betekenen.
De Cambodjaanse regering laat het niet bij één dam, maar heeft meerdere plannen op de plank liggen. In het zuiden van de Cardamom Mountains lijkt ook een dam gepland te zijn. Ook wil de regeringde handen ineenslaan met China’s Hydrolancang International Energy Company om de Mekongrivier in het noorden van Cambodja in te dammen. Maar uit een gelekt rapport – dat in opdracht van de Cambodjaanse overheid gemaakt werd – blijkt dat dit plan een ecologische ramp zal betekenen. En in een land waar 80 procent van de bevolking voor hun eiwitten afhankelijk is van zoetwatervis, zou dit rampzalig zijn. Het rapport noemt ook een alternatief, waarbij zonne-energie de uitkomst zou bieden. Helaas heeft de minister van Energie geen noemenswaardige stappen gezet richting deze nieuwe manier van energie opwekken. 1
Ecotoerisme
Dat het ook anders kan, zien we op weg naar de Areng Vallei. Terwijl het geluid van kettingzagen steeds verder naar de achtergrond verdwijnt, doemt steeds meer felgroene jungle aan weerszijden van de weg op. Gifgroene hagedissen schieten langs en neushoornvogels zweven door de helderblauwe lucht. De Areng Vallei is het laatste onaangeraakte stuk regenwoud van de Cardamoms. Het huist tevens de grootste populatie wilde olifanten van Cambodja en de (in het wild) bijna uitgestorven Siamese krokodil.
De plannen om in deze vallei een dam te bouwen zijn door de Cambodjaanse overheid voor onbepaalde tijd uitgesteld. Premier Hun Sen wil het gebied nu namelijk conserveren en gebruiken voor eco-toerisme. Dat is goed nieuws voor de hier wonende Chong-gemeenschap, die voor haar levensonderhoud afhankelijk is van het beschermde regenwoud.
Een van de bewoners van de vallei is voormalig park-ranger Lim Nuon; hij runt nu een ecologisch verantwoorde boerderij in het gebied. Volgens Nuon wordt er steeds minder illegaal gekapt en worden mensen steeds bewuster. “Nu proberen we mensen een baan te geven in de toerismesector, zodat de kap van het bos afneemt. Mensen moeten leren begrijpen dat ze hun eigen leefomgeving kapotmaken. Maar dit is lastig om te realiseren, omdat veel mensen een kortetermijnvisie hebben. Dat heeft weer te maken met de armoede in mijn land en het snelle geld uit het buitenland. Gelukkig komen steeds meer toeristen deze kant op en zorgen zij voor een betere vorm van inkomsten.” Een nieuwe stuwdam vindt Nuon geen goed idee; hij hoopt dat die er nooit komt.
““Nu proberen we mensen een baan te geven in de toerismesector, zodat de kap van het bos afneemt."
Maar in plaats van de geplande stuwdam wil de overheid nu een hoogspanningslijn aanleggen dwars door de vallei, die ook ernstige ecologische gevolgen zal hebben voor het gebied. De illegale houtkap, illegale jacht en het verplaatsen van bewoners zal dan net als in het noorden van de Cardamoms ook hier kunnen gebeuren, terwijl de toeristenindustrie net aantrekt. En dat zou betekenen dat een van de laatste stukken ongerept regenwoud van Cambodja nooit meer hetzelfde zal zijn.
- Hij wilde wachten tot de verkiezingen, maar die zijn inmiddels geweest. Aangezien er geen ‘echte’ tegenkandidaten waren, heeft de partij van Hun Sen opnieuw gewonnen. De minister heeft inmiddels dan ook geen excuus meer. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
