Een stukje Midden-Oosten in São Paulo

Al Janiah biedt goed Arabisch eten, maar ook een mix van kunst, cultuur en vertier. Zo zijn er vier dagen in de week live bands en poëzieavonden, en is er een goed gevulde bibliotheek, met vooral veel aandacht voor het Midden-Oosten. Vorig jaar is Al Janiah door de krant Folha de S.Paulo uitgeroepen tot beste culinaire nieuwkomer van de stad.

“Ik ben vanaf mijn 15de politiek actief en was altijd al een Bourgondiër”, zegt de 44-jarige. “Ik hield van uitgaan, goed eten en brouwde een tijdlang mijn eigen bier. Het was altijd mijn droom om die aspecten te combineren tot een geheel.”

“De gemiddelde Braziliaan weet weinig van het Israëlisch-Palestijns conflict en het wijdere Midden-Oosten”, zegt hij. “Wij hopen met behulp van films, lezingen en de bibliotheek het bewustzijn te verhogen.”

Gezien Hasans familieverhaal is het niet zo verrassend dat bijna alle werknemers van Al Janiah vluchtelingen zijn. De meesten zijn Syriërs van Palestijnse komaf, onder wie de kok, die eerder een restaurant in Damascus had.

“Natuurlijk zijn wij Arabisch georiënteerd”, zegt Zarif. “Maar we hebben ook twee Cubanen, een Congolees en sinds kort een Venezolaan in dienst. Solidariteit is niet grensgebonden.

“Daarna speelt het maatschappelijk middenveld een essentiële rol”, zegt Liliana Lyra, professor Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Santos en een internationaal erkend expert op het gebied van vluchtelingenrecht. “Non-gouvernementele organisaties zoals de katholieke internationale hulporganisatie Caritas verlenen een reeks aanvullende diensten: van Portugese les tot psychische hulp.”

In april had Brazilië zo’n 10.000 officieel erkende vluchtelingen, waarvan 40 procent Syriërs. Dat is relatief weinig voor een land dat bijna zo groot is als China en 210 miljoen inwoners telt.

“Tot voor kort was Brazilië ver verwijderd van de voornaamste probleemgebieden in de wereld”, zegt Lyra. “Zo’n 85 procent van de vluchtelingen in de wereld bevindt zich in de buurlanden van een conflictgebied. Maar het aantal asielaanvragen in Brazilië is de laatste jaren fors gestegen, wat het systeem enorm onder druk heeft gezet.”

Het aantal asielaanvragen steeg van 10.300 in 2016 naar 33.800 vorig jaar. Inmiddels wachten zo’n 86.000 asielzoekers op een definitieve uitspraak. Van hen zijn bijna 10 procent Syriërs. Andere nationaliteiten zijn Irakezen, Haïtianen, Congolezen en sinds kort Venezolanen.

In het noorden van Brazilië bevinden zich momenteel tienduizenden vluchtelingen die de economische malaise in hun thuisland Venezuela zijn ontvlucht. De meesten van hen hebben (nog) geen asiel aangevraagd.

De Syrische kunstenaar Salam Alsaied kwam twee jaar geleden naar Brazilië. In Syrië was hij een succesvol beeldhouwer. In São Paulo begon hij een bedrijfje in baklava en andere Arabische zoetigheid onder de naam Delocias do Salam. Een van zijn vaste klanten is Al Janiah.

Hij komt oorspronkelijk uit Yarmouk, het Palestijnse vluchtelingenkamp in Damascus, dat inmiddels grotendeels aan gort is geschoten. Na een tijdlang in Libanon te hebben doorgebracht, gaf de Braziliaanse ambassade in Beiroet hem een humanitair visum.

“Ik had ook naar Londen kunnen gaan”, zegt Alsaied. “Drie van mijn broers wonen daar al jaren. Maar ik dacht dat ik in Brazilië meer kans had iets op te bouwen. En mede dankzij Al Janiah is me dat tot nu toe gelukt.”

Zo biedt Al Janiah niet alleen een podium aan muzikanten en activisten, maar ook aan allerlei nieuwkomers in São Paulo. Mede dankzij hen is het cultureel centrum inmiddels een naam van formaat in het progressieve circuit. En al geef je niets om muziek, dan kun je er altijd nog gewoon een heerlijk hapje Arabisch eten.