Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In Zimbabwe kijkt men met toenemende zorg naar de voorspellingen voor El Niño de komende periode. Het blijft koffiedik kijken met het weersverschijnsel El Niño, een klimatologisch effect dat afwisselend leidt tot warmere, drogere en koudere, nattere periodes. Maar de ernstige droogte die El Niño van 2016 veroorzaakte ligt nog vers in het geheugen.
“Tijdens de droogte van 2016 daalde het waterpeil in het Karibameer tot slechts 12 procent van wat normaal is.
Naast de voor de hand liggende desastreuze effecten voor de landbouw en grondwaterstand heeft droogte in Zimbabwe nog een groot nadelig effect: stroomtekorten. Het land is voor bijna 40 procent afhankelijk van waterkrachtcentrales. De voornaamste daarvan is de Karibadam die het gelijknamige meer afdamt voor deze overgaat in de Zambezirivier. Tijdens de droogte van 2016 daalde het waterpeil tot slechts 12 procent van wat normaal is. Zowel in Zimbabwe als in Zambia viel de elektriciteit met regelmaat uit, vaak tot wel twintig uur per dag. Naast de grote Karibadam, hadden ook veel van Zimbabwes mini-waterkrachtcentrales onder de droogte te leiden.
Kwetsbaar
Zimbabwe heeft dagelijks zo’n 2029 megawatt energie nodig, maar genereert slechts 1200 megawatt. Voor een groot deel is dit te wijten aan gebrekkige installaties. Kolencentrales zoals Hwange Power Station leveren meestal rond de helft van de capaciteit van 920 megawatt. Andere centrales doen het niet veel beter. Om het tekort tegen te gaan moet Zimbabwe stroom importeren uit Zuid-Afrika en Mozambique.
Volgens een studie naar de hernieuwbare energiemarkt in Zimbabwe van vorig jaar, heeft het land op papier een energieopwekkend vermogen van 2000 megawatt geïnstalleerd. Met 58 procent komt het leeuwendeel van fossiele brandstof, met name steenkool. Maar een respectabele 37 procent is afkomstig van waterkracht. En dan met name van de Karibadam, die goed is voor zo’n 80 procent van alle waterkrachtenergie. Die afhankelijkheid maakt het land extreem kwetsbaar voor droogte.
De energievraag in het land staat ook onder druk door de ambities. Volgens de Zimbabwaanse Energie Regulering Autoriteit (ZERA), de instantie die de energiesector in het land beheert, heeft zo’n 40 procent van de bevolking toegang tot elektriciteit. In 2030 moet dat aantal zijn gestegen naar 66 procent. Het land wil dan 5500 megawatt produceren waarmee 90 procent van de stedelijke en 51 procent van de rurale bevolking moet zijn aangesloten op het elektriciteitsnet. Op dit moment heeft 83 procent van de stedelijke bevolking stroom, tegenover slechts 13 procent van de plattelanders.
Maar voor een land dat zo afhankelijk is van waterkracht, zijn de vooruitzichten op de korte termijn ronduit zorgelijk. De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) van de Verenigde Naties schat de waarschijnlijkheid van een krachtig El Niño-effect tussen het einde van dit jaar en het begin van volgend jaar op zo’n 70 procent. Washington Zhakata, directeur van het Climate Change Department van Zimbabwe waarschuwde recent dat de gangbare weerpatronen tijdens El Niño’s worden verstoord. Zo zou er 65 procent kans zijn op ernstige regentekorten tijdens het weerfenomeen. Klimaatverandering versterkt die condities verder.
“Binnenkort is de druk te laag en zitten we zonder stroom
“We hebben gehoord dat er droogte op komst is, maar er is natuurlijk niets wat we daaraan kunnen doen. Het water in onze mini-waterkrachtcentrale staat nu al laag. Binnenkort is de druk te laag en zitten we zonder stroom,” zegt Joseph Nyamhere, een boer uit Chipindeke, in Oost-Zimbabwe. De lokale mini-waterkrachtcentrale werd in 2010 gebouwd maar stond in 2016 maandenlang stil.
Potentieel
Volgens Musapindira Mlambo, een milieu-expert en onafhankelijk energie-onderzoeker in Zimbabwe, biedt de situatie een goed argument voor investeringen in infrastructuur voor zonne-energie en elektriciteit uit biogas. Het mes snijdt daarbij aan twee kanten: niet alleen wordt er voorkomen dat er nog meer broeikasgassen worden uitgestoten; ook kan de overvloedige zon worden gebruikt om naderende energietekorten af te wenden. “Zowel de overheid als het bedrijfsleven beginnen zich voorzichtig op zonne-energie te richten,” aldus Mlambo.
“Zowel de overheid als het bedrijfsleven beginnen zich voorzichtig op zonne-energie te richten
In een poging om toekomstige stroomstoringen als gevolg van droogte af te wenden, zet de overheid dus in toenemende mate in op zonne-energie. Energie-autoriteit ZERA heeft momenteel licenties afgegeven aan vijftien onafhankelijke energieproducenten die door heel het land projecten van de grond proberen te krijgen, die vooralsnog echter geen stroom opleveren. In september deden nog vier bedrijven een aanvraag om zonne-energiecentrales te bouwen met een gecombineerd vermogen van 200 megawatt. Overheidsenergiebedrijf ZPC heeft plannen om drie zonnecentrales op te leveren met een gecombineerd vermogen van 300 megawatt.
In 2025 moet tenminste 1000 megawatt, of tenminste 16 procent van het totale elektrische energieverbruik duurzaam, via zon of water, worden opgewekt. De vorige minister van Financiën Patrick Chinamasa heeft in december 2017 bijna 650 miljoen dollar gereserveerd voor projecten die de zekerheid, stabiliteit en betaalbaarheid van energie ten goede komen.
Nu zonne-energie zichzelf wereldwijd steeds meer bewijst als een betrouwbare energiebron, ziet Tawande Chitiyo hier een grote toekomst voor. Chitiyo is energie-expert en directeur van Tawanda Energy, een van de Zimbabwaanse energieproducenten. Hij stelt dat “het land een uitstekend zonne-energiepotentieel” heeft. De goedkope energie die eruit voortvloeit kan volgens hem een flinke bijdrage leveren aan het terugdringen van extreme armoede. Wel maakt hij zich nog flinke zorgen over het huidige elektriciteitsnetwerk, dat volgens hem in zeer slechte staat is.
De gecombineerde uitdaging van het installeren van duizenden megawatts aan zonne-energie, het aansluiten van grote delen van het land en de bevolking op het net en het moderniseren van het huidige net is werkelijke reusachtig. Dat moet bovendien allemaal plaatsvinden in een politiek klimaat dat op zijn zachtst gezegd tumultueus is. Patrick Chinamasa, de vorige minister van financiën die zo hoog had ingezet op zonne-energie, mocht zijn ambt maar tien maanden bekleden. De nieuwe minister van financiën, Mthuli Ncube, is zo’n drie weken geleden ingezworen en heeft nog geen nieuw budget gepresenteerd. Het is maar zeer de vraag of hij het ambitieuze beleid van zijn voorganger zal voortzetten. En zelfs als hij dat doet, is het de vraag of het economisch geplaagde Zimbabwe de kosten van de transitie daadwerkelijk kan betalen.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
