Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In gedachten zie ik ons al zitten. Mijn man, onze kinderen en ik, rond een knetterend haardvuur na een stevige wandeling terwijl het buiten koud en guur is. Met een blos op de wangen, een dikke trui aan en een gloeiende kop thee of choco in de hand. Zo lijken we net op dat warme gezin in het woonmagazine. Alleen de labrador mist nog.
“Laten we een houtkachel nemen”, stel ik mijn man op een avond voor. De koop van ons jarendertighuis in Haarlem is inmiddels rond en het startsein voor de verbouwing is gegeven. We willen ons nieuwe onderkomen zo energieneutraal mogelijk maken, met degelijke isolatie, een warmtepomp, HR++- isolatieglas en zonnepanelen. Terwijl de aannemer druk bezig is met het aanbrengen van de gevelisolatie, blader ik alvast door de VT Wonen om interieurideeën op te doen. De houtkachel is een populair item in woonbladen, de keuze lijkt in eerste instantie gauw gemaakt.
“Is zo’n houtkachel eigenlijk wel gezond?
Toch twijfel ik. “Is zo’n houtkachel eigenlijk wel gezond?”, vraag ik aan mijn man.
“Misschien niet, maar hoe vaak gaan we hem gebruiken? Af en toe op koude dagen in het weekend. Die enkele keer dat we hem aansteken, maakt vast niet zoveel uit”, antwoordt hij, waarop we het onderwerp verder laten rusten.
“Misschien niet, maar hoe vaak gaan we hem gebruiken? Af en toe op koude dagen in het weekend. Die enkele keer dat we hem aansteken, maakt vast niet zoveel uit”, antwoordt hij, waarop we het onderwerp verder laten rusten.
Tot ik niet lang daarna een mailtje van hem krijg met de tekst: ‘Ook een idee’. Als ik op de link in de mail klik, popt er een zwart-grijs gevaarte op. Een pelletkachel. Ik zie vlammetjes dansen, maar geen warme chocolademelk of happy family.
80 procent minder fijnstof
De pelletkachel, alom geprezen omdat hij schoner is dan de traditionele houtkachel, stoot zo’n 80 procent minder fijnstof uit dan een gewone houtkachel en heeft een optimale verbranding waar-door er nauwelijks energie verloren gaat.
“Wij zijn heel tevreden met deze pelletkachel”, vertelt ervaringsdeskundige Jan Fischer uit Vogelenzang me aan de telefoon. Hij heeft sinds 2015 een kleine pelletkachel staan in zijn vrijstaande woning. “Hij is heel handig in gebruik. Alles gaat automatisch. En ik hoef niet de kou in om hout te hakken, maar ik haal gewoon een zak pellets uit de schuur. Zak legen en klaar.”
Eerlijk gezegd word ik niet meteen warm van de kant-en-klare houtsnipperbrokken die pellets heten – overigens niet te verwarren met houten pallets die gebruikt worden om goederen op te vervoeren. Een zak pellets leeggooien in een machine heeft minder charme dan een houtblok op het vuur gooien. Is een houtkachel écht zo vervuilend?
Stoken, het nieuwe roken?
Tik ‘houtkachel’ en ‘gezondheid’ in bij Google, en je leest tal van redenen waardoor je oprecht gaat twijfelen aan de houtkachel. Zo lees ik op de RTL nieuws-site hoe de tienjarige Ties met astma extra medicijnen moet slikken in het stookseizoen, omdat hij het anders te benauwd krijgt van de houtrook uit de omgeving. Houtrook bevat fijnstof, een breed scala aan stofjes die schadelijk zijn bij het inademen en diep in de longen terecht kunnen komen. Vooral kinderen, ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen zijn gevoelig voor deze vorm van luchtverontreiniging. Ze lopen een verhoogd risico op luchtwegklachten, hart- en vaatziekten en longkanker, concludeerde de Gezondheidsraad in een rapport dat januari dit jaar verscheen. De GGD Amsterdam vindt dat het stoken van hout geheel vermeden moet worden, aangezien houtrook met name in dichtbevolkte gebieden voor overlast zorgt en ongezond is.
Vooral als het windstil en mistig is, kan de rook blijven hangen tussen de huizen, waardoor sommige bewoners last hebben van de branderige lucht. Een bewoner uit Haarlem-centrum uit zijn frustratie: “Het lijkt erop alsof iemand zijn kachel weer in gebruik heeft genomen”, schrijft hij in een buurtapp-bericht dat een vriendin me doorstuurt. “Doordat er weinig wind staat, landt het als een deken over het centrum. Voor iedereen met luchtwegaandoeningen (astma), zoals ik, is het een regelrechte ramp.”
“Voor iedereen met luchtwegaandoeningen (astma), zoals ik, is het een regelrechte ramp
In Nederland sterven jaarlijks twaalfduizend mensen vroegtijdig aan de gevolgen van luchtverontreiniging, waaronder fijnstof. De meeste fijnstof komt uit het buitenland overgewaaid. In Nederland zijn de grootste boosdoeners de agrarische sector met zijn pluimvee-, koeien- en varkensstallen (het gaat dan om de combinatie van veertjes, bacteriën, ammoniak, zaagsel en poepresten) en het wegverkeer, met name dieselauto’s (3,7 procent), zo staat in het rapport van de Gezondheidsraad.
Rommel uit de schoorsteen
Hoewel houtkachels, openhaarden en andere verwarming van huizen en gebouwen een kleiner aandeel vertegenwoordigt (1,2 procent), draagt houtvuur wel degelijk bij aan de fijnstofdeken die over het land hangt. Zelfs dit kleine aandeel baart zorgen, vindt onderzoeker meteorologie en luchtkwaliteit Bert Heusinkveld van de Universiteit Wageningen. “Dat komt doordat deze fijnstof berekening gemaakt is op basis van stofdeeltjes met een diameter tot 10 micrometer. Maar de nog schadelijkere deeltjes zijn juist kleiner dan dat: 2,5 of 1 micrometer. Dit dringt dieper door in de longen, en het aandeel ervan in houtrook is een stuk hoger.”
“In een straat kan de roet- of fijnstofconcentratie heel hoog liggen, terwijl het landelijk gemiddelde kan meevallen.
Heusinkveld, die roet- en fijnstofmetingen verricht op het weerstation De Veenkampen vlakbij Wageningen, schat dat het aandeel fijnstof op koude dagen in een woonwijk hoger dan 50 procent kan zijn. “De uitstoot van een kachel is bovendien heel plaatselijk. In een straat kan de roet- of fijnstofconcentratie heel hoog liggen, terwijl het landelijk gemiddelde kan meevallen.”
““Hout verbranden klinkt misschien heel groen, maar er komt een hoop rommel uit de schoorsteen.”
“Nu we snel van het aardgas af moeten, denken mensen: laten we een hout- of pelletkachel kopen om het huis te verwarmen”, vervolgt Heusinkveld. “Hout verbranden klinkt misschien heel groen, maar er komt een hoop rommel uit de schoorsteen.”
Niet alleen roet en fijnstof, maar ook zware metalen zoals cadmium, lood, arseen en kwik komen vrij bij houtverbranding. “Die metalen zitten in de bodem en bomen nemen dat via hun wortels op. Bij de verbranding komen de metalen weer vrij.”
In principe is houtverbranding CO2-neutraal, omdat de bomen tijdens de groei net zoveel CO2 opnemen als ze uitstoten. Maar er heerst discussie over of dit in balans is. Bomen hebben jaren nodig om te groeien, terwijl ze in enkele minuten opbranden. En dan kan er ook nog CO2 ontsnappen tijdens de groei of de kap uit de bodem, als de bomen op een koolstofrijke veenondergrond staan. “Ik was in Finland, waar ze een groot deel van het bos planten op gedraineerde veengrond. Die ging oxideren, waardoor er veel CO2 vrijkwam”, verklaart Heusinkveld.
Spaans benauwd
Hout verbranden veroorzaakt dus een cocktail aan fijnstof, zware metalen en C02 – ik krijg het er Spaans benauwd van. “Nu we zoveel investeren in een warmtepomp, de isolatie en zonnepanelen om ons huis energieneutraal te krijgen, kunnen we toch niet zo’n vieze houtkachel nemen?”, vraag ik. Mijn man knikt instemmend en zegt: “Laten we nog eens naar een pelletkachel kijken.”
Een pelletkachel stoot ook fijnstof uit. Toch scheelt het behoorlijk als je het vergelijkt met een houtkachel. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal rekende uit dat wanneer je een houtkachel twee avonden per week vier uur laat branden in het stookseizoen (1 oktober tot 1 mei), deze gemiddeld 580 gram fijnstof per jaar uitstoot. Met een pelletkachel stoot je gemiddeld 100 gram uit.
“Kies je een pelletkachel voor de sfeer, dan daalt de fijnstofuitstoot flink
“Kies je een pelletkachel voor de sfeer in plaats van een houtka-chel of openhaard, dan daalt de fijnstofuitstoot flink”, concludeert persvoorlichter Mariken Stolk van Milieu Centraal. “Kies je hem voor de warmte, dan kun je beter infraroodpanelen plaatsen in de kamer.”
Zaagsel en snoeiafval
Pellets gaan niet alleen in woonkamerkachels, ze voeden ook kolencentrales omdat het klimaatneutraal zou zijn. Of dat echt zo is, is nog maar de vraag. Milieuorganisaties trekken aan de bel, omdat ze vinden dat het bijstoken met deze biomassa in kolencentrales leidt tot ontbossing en de afname van biodiversiteit.
De hoeveelheid pellets die je in een kachel stopt, staat uiteraard niet in verhouding tot die van een kolencentrale. Maar zaagsel uit houtzagerijen en snoeiafval uit de bossen waar duurzame pellets van gemaakt worden, zijn geen oneindige voorraden. Stel dat heel Nederland morgen een pelletkachel koopt, dan zijn er heel wat houtsnippers nodig. Waar komt dat hout vandaan? En wie garan-deert dat het verantwoord is?
Zover is het nog niet. Pelletkachels zijn nog in de minderheid in de Nederlandse huiskamers. En dezelfde vragen kun je stellen over houtblokken. Bovendien zijn er duurzame pellets te koop, met het Better Biomass-label voor het milieu en het EN plusA1-keurmerk voor schonere verbranding.
We hebben nog een laatste restje twijfel. De moderne houtkachels zijn onderhand schoner geworden. En ze zijn ook een stuk minder vervuilend en efficiënter dan een openhaard, waar veel rook en warmte uit ontsnapt. Hoewel de pelletkachel beduidend minder vieze troep uitstoot, ontspringt hij de dans niet. Bovendien hangt er een prijskaartje aan de pelletkachel. De overheid stopt je 500 euro toe als je een pelletkachel koopt die voldoet aan schonere eisen, maar je rekent al gauw 1500 euro af in de winkel, exclusief installatiekosten. Zeker, het állergoedkoopst en het állerschoonst is om helemaal niet te stoken. Maar dat is niet het gezelligst. De pelletkachel is vooralsnog de schoonste manier om af en toe een vuurtje te stoken. Wij zijn om
Tips
Kies je voor een pelletkachel, laat hem installeren door een DE-erkende installateur. Er zijn het afgelopen jaar opvallend veel branden geweest met pelletkachels. Volgens de brandweer kwam dat meestal door slechte installatie.
• Zorg dat de pijp van het rookkanaal voorbij de nok van het dak komt.
• Maak de kachel regelmatig schoon.
• Houtpellets kunnen koolmonoxide produceren, sla ze dus op in een geventileerd vertrek en niet in de woonkamer.
• Gebruik duurzame houtpellets met het Better Biomass-label en het EN plusA1-keurmerk.
• Tot 2021 kun je voor een pelletkachel subsidie krijgen van 500 euro of meer.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
