Geen papieren? Geen dokter

Waar moeten ze heen met hun medische problemen? Vijftien van de 43 grootste Nederlandse gemeenten hebben niet eens speciale faciliteiten voor daklozen. Rotterdam, de stad met een indrukwekkende traditie in de opvang, heeft die wel voor de duizenden stedelijke daklozen en dat was ook de reden dat het Symposium naar Rotterdam kwam. Maar ook hier geldt: zonder adres en verblijfspapieren geen zorgverzekering. Sinds maart 2017 is er wel een speciaal fonds voor daklozen die in principe verzekerbaar zijn. Maar dat werkt nog moeizaam, zo horen we als we de twee grote stedelijke opvangcentra bezoeken: de Pauluskerk en CVD Havenzicht.

Het aantal verslaafden nam in de loop der jaren af en hun plek werd ingenomen door ongedocumenteerde mensen, waarvan Rotterdam er nu zo’n 15 à 20.000 telt. Inmiddels, zegt De Weerd, is de Pauluskerk uitgegroeid tot expertisecentrum voor mensen zonder papieren, met onder meer een kantoor van IOM (migrantenorganisatie van de VN, red.), Vluchtelingenwerk, Dokters van de Wereld en een migratiejurist. Naast de dagopvang voor daklozen is er ook een Bed, Bad & Brood-faciliteit voor 24 uitgeprocedeerde asielzoekers. “Wij vormen hier een kleine inclusieve gemeenschap die open staat voor alle geloven. Inmiddels komen er hier meer moslims dan christenen over de vloer. En we maken geen enkel onderscheid naar huidskleur.”

Daarnaast kunnen ze door hun levensstijl (verslaving) en psychische gesteldheid ‘moeilijk aanhaken bij de reguliere zorg’, zegt Van der Gevel, en kan de gangbare zorg ook slecht met ze uit de voeten. “Medicijnen op het kastje klaarzetten en ervan uitgaan dat patiënten die nemen – dat werkt niet.”

Zo houdt Van der Gevel bij Havenzicht ook daklozen binnen die vanwege hun broze gezondheid niet bestand zijn tegen het harde leven op straat en mogen ze in de huiskamer zelfs een sigaretje opsteken. Vroeger waren het vooral de verslaafden die Havenzicht opving, maar tegenwoordig steeds vaker de ‘verwarden’ en ouderen. Omdat, zegt ze, de overheid zwaar bezuinigt op de psychiatrische zorg en verzorgingstehuizen sloot. “Wij hebben altijd de gaten gevuld voor deze kwetsbare groep. Zij vallen tussen wal en schip. De regering praat over ‘regie nemen over je eigen leven’, maar dat kunnen deze mensen gewoonweg niet.”

We hebben de gezondheidszorg ook te ingewikkeld gemaakt, is haar overtuiging. Voor de patiënten, zeker haar patiënten, maar ook voor de medici zelf. “We hebben sinds anderhalf jaar een prachtige regeling voor onverzekerden, maar hij is zó omslachtig en wordt heel traag uitgevoerd. Gevolg is dat 80 procent van de hulpverleners weigert om onverzekerden hulp te verlenen en ze alsnog worden geweigerd.”

De vrouw verliest uiteindelijk zoveel bloed, dat haar hart het bijna begeeft. Als ze daarover haar beklag doet, wordt Michelle-Aimée telefonisch ontslagen.

Maar ik kan in mijn positie nog steeds veel betekenen en trots zijn. Een vrouw van 32 weken zwanger met hartproblemen hier meteen op een bedje leggen bijvoorbeeld. Of laatst, een paar mensen na maanden opvang hier begeleiden naar een passende woonvorm. En ja, pissig zijn hoort ook bij mijn werk.”