Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Uruguay toonde zich bijzonder moedig. Met de goedkeuring van een wet die elke vorm van discriminatie tegenover trans personen wil verbannen, gaat het Zuid-Amerikaanse land lijnrecht in tegen de conservatieve golf die de LHBTQ+-gemeenschap op het Amerikaanse continent momenteel teistert. Want niet enkel buurland Brazilië verkoos recent een president die er niet voor terugdeinst publiekelijk transfobe uitspraken te doen. Ook de Verenigde Staten
doen pogingen om trans personen ‘weg te definiëren’ door gender strikt biologisch op te vatten.
Toch tracht Uruguay – een land met nog geen 3,5 miljoen inwoners – het hoofd te bieden aan die verrechtsing. Dat is opmerkelijk in een continent dat niet altijd bekend heeft gestaan om het meest transgendervriendelijke klimaat. Volgens een studie waar The Economist over berichtte, vinden maar liefst vier van de vijf moorden op trans personen plaats in Latijns-Amerika.
“
Met de nieuwe wet proberen we fouten uit het verleden recht te zetten
“Met de nieuwe wet proberen we fouten uit het verleden recht te zetten”, vertelt Nicolás Mauri, Uruguayaan, jong en naar eigen zeggen in transitie. Hij is lid van de Ovejas Negras (letterlijk: ‘de zwarte schapen’), een actiegroep die zich inzet voor de rechten van de LHBTQ+-gemeenschap in Uruguay. “Daarom gaat Uruguay veel verder dan de meeste andere landen.”
Quota en een uitkering
En dat klopt. De wet die op 19 oktober werd goedgekeurd, houdt het niet bij een artikel waarmee de mogelijkheid wordt geboden om op basis van zelfidentificatie de officiële geslachtsregistratie aan te passen. “Uiteraard is dat belangrijk”, zegt Mauri. “Maar de wet heeft ook oog voor het mentale welzijn en houdt rekening met de vaak zwakke sociaaleconomische positie waarin trans personen zich bevinden.”
Dus besloot het land quota in te voeren, zowel op het gebied van onderwijs als op het gebied van werk. “Twee procent van het aantal studiebeurzen en één procent van alle ambtenarenposten zullen enkel toegankelijk zijn voor trans personen”, zegt Mauri.
“
1 procent van alle ambtenarenposten zal enkel toegankelijk zijn voor trans personen
“Die nieuwe maatregelen komen bovenop een minimumuitkering van zo’n 992 Uruguayaanse peso per maand”, vervolgt Mauri. Omgerekend komt dat neer op zo’n 27 euro, terwijl het minimumloon in Uruguay overeenkomt met een slordige 359 euro per maand. “Tot slot zullen trans personen die vóór 31 december 1975 geboren zijn en ten tijde van de dictatuur opgesloten zijn geweest of moesten vluchten, voortaan kunnen rekenen op herstelbetalingen”, aldus Mauri.
Dictatuur
Uruguay is namelijk niet altijd even progressief geweest. Van 1973 tot 1985 ging het land gebukt onder een militaire dictatuur en werden trans personen, maar ook homoseksuelen en politiek andersdenkenden, vervolgd door de politie. “We zijn pas de laatste tien jaar erg in de goede richting gaan evolueren”, vertelt Patricia Gambetto. Patricia is moeder van een zestienjarige zoon die op veertienjarige leeftijd een geslachtswijziging onderging. “Hij heeft veel geluk gehad dat hij niet tien jaar eerder is geboren”, zegt ze. “En dat we in Montevideo leven.”
Want buiten de hoofdstad is het leven nog steeds niet even makkelijk voor trans personen. Dat vertaalt zich in een lage levensverwachting. Volgens de laatste tellingen wonen er ongeveer 853 trans personen in Uruguay. Door armoede en geweld bedraagt hun levensverwachting nog geen 45 jaar, bitter laag in vergelijking met de gemiddeld 77 levensjaren van de totale Uruguayaanse bevolking.
“
Sommige mensen voelen een enorme haat jegens trans personen
“Om een mij onbekende reden voelen sommige mensen een enorme haat tegenover transpersonen”, zegt Mauri. “Dat uit zich niet alleen in een hoge werkloosheid; we worden ook vaker het slachtoffer van geweld.”
Haatcampagne
En dat is wat een trans vrouw onlangs overkwam in Salto, in het noordwesten van Uruguay. De nieuwe transwet was nog geen drie weken oud of de vrouw werd het slachtoffer van een brutale aanval op haar leven. “Terwijl ze haar sloegen en schopten, riepen de belagers dat ze weldra toch mocht gaan genieten van haar loon als trans persoon”, vertelt Nicolás. “Dat is een gerucht dat door tegenstanders werd verspreid in aanloop naar de nieuwe wet.”
“
Tegenstanders van de wet verspreidden valse geruchten en zaaiden zo haat en jaloezie bij de bevolking
Want ondanks de vele voorstanders van de wet, waren er ook mensen tégen de goedkeuring, weet Mauri. “Om de wet tegen te houden, verspreidden ze allerlei valse geruchten zoals dat trans personen zomaar een volledig loon zouden ontvangen”, zegt Nicolás. “Maar daar is niets van waar. Zo zaaiden ze haat en jaloezie bij de bevolking.”
Macholand
Volgens Gambetto hangt veel nog af van de omgeving waarin iemand geboren wordt. Haar zoon postte op de dag van zijn coming-out een video op YouTube met als titel ‘Me siento varón, pero soy nena’, ofwel ‘ik voel me een jongen, maar ik ben een meisje’. “De hele school reageerde ontzettend warm. Dat had vroeger niet gekund. Ook in het binnenland had dat moeilijker kunnen liggen. Es un país machista, het is nog een macholand daar”, zegt Gambetto.
“
Veel hangt af van de omgeving waarin iemand geboren wordt
Voor Mauri toont het geweld aan hoe broos de rechten van trans personen nog zijn. Volgens hem heeft het land nog een lange weg te gaan. Al vindt hij tegelijk dat de overheid – in vergelijking met die van andere landen – de goede weg toont. “In tegenstelling tot landen als Paraguay of Brazilië, zijn wij erg geseculariseerd. Dat heeft er waarschijnlijk iets mee te maken.”
De progressieve koers van Uruguay
De afgelopen jaren vaart Uruguay een progressieve koers. Daarbij beperkt het land zich niet tot rechten voor trans personen. Zo werden abortus en het homohuwelijk in respectievelijk 2012 en 2013 gelegaliseerd. Beide wetten waren paradepaardjes van toenmalig president Pepe Mujica. In 2013 legaliseerde het land bovendien de verkoop van marihuana. En in 2015 haalde Uruguay naar eigen zeggen bijna
95 procent van de energie uit hernieuwbare bronnen.
“Ondanks het geweld dat hier en daar de kop op komt steken, werd de wet wel gesteund door politici uit alle politieke richtingen”, zegt Mauri. “Het toont aan dat we als land vooruit willen én kunnen.”
