Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Af en toe kom je er een tegen: een waarschuwing boven een beeld van bijvoorbeeld oorlogsgeweld, met de aanduiding ‘pas op, de onderstaande afbeelding kan als schokkend worden ervaren.’ Zo ook in de Amerikaanse Netflix-serie 13 reasons why – waar elk van de dertien afleveringen iets meer onthult over het leven van de door zelfdoding overleden Hannah Baker. Spoiler alert: een van de afleveringen bevat een heftige verkrachtingsscène. Voorafgaand aan deze aflevering wordt onderstaand bericht getoond:
‘The following episode contains graphic depictions of sexual assault, which some viewers may find disturbing. It is intended for mature audiences. Viewer discretion is advised.’1
Deze tekst dient als trigger warning: een waarschuwing vooraf aan een film, beeld of tekst, die aangeeft dat de kijker of lezer zich moet voorbereiden op geweld, racisme of seksueel misbruik dat mogelijk oude trauma’s – rond seksueel geweld of racisme – zou kunnen triggeren. In dit geval werd de waarschuwing ingevoegd door de makers van de serie. Maar op social media kunnen kijkers van de serie zich desgewenst nog veel gedetailleerder voorbereiden op de afleveringen. Zo maakte deze twitteraar een lijst trigger warnings per aflevering, mét tijdsaanduidingen.
since season 2 of 13 reasons why came out yesterday and I’ve already watched the entire season, here’s a list of trigger warnings I made for nearly each episode and time stamps so you know when to avoid these scenes if you wanna watch it 💞 pic.twitter.com/eAsRg0D7yd
— sav (she/they) 🍉 (@lovesickpalaces) May 19, 2018
De reacties op de tweet waren uiteenlopend. Variërend van ‘wat een onzin, kijk het dan niet’ tot grote dankbaarheid. De meeste trigger warnings gelden volgens deze twitteraar overigens voor fragmenten van 10 seconden tot maximaal 2 minuten – waardoor het nog de moeite waard blijft om de serie te kijken.
Overgewaaid uit de VS
De afgelopen jaren is er in de Verenigde Staten veel aandacht geweest voor het gebruik van trigger warnings. Behalve in de media, waar deze waarschuwingen steeds vaker opduiken, reikt de discussie ook tot in de universiteiten. Zo worden in sommige colleges tegenwoordig trigger warnings gegeven, bij inhoud die gevoelig kan liggen bij bepaalde studenten. Zo kan een college over anorexia een student met een eetstoornis triggeren, en een (verouderd) trauma terugbrengen in het dagelijks leven van deze student. Maar zelfs bij een trigger warning tijdens een college kan het een drempel zijn om daadwerkelijk op te staan en de collegezaal uit te lopen. Daarom worden nu voorafgaand aan de colleges de onderwerpen per e-mail toegelicht. Ook wordt er steeds meer aandacht besteed aan micro-agressie, dat kan ontstaan door stereotyperende vragen die bewust of onbewust kwetsend kunnen zijn. Zoals de vraag: ‘Waar kom je nu eigenlijk écht vandaan?’.
Met deze verregaande inzet komt ook veel kritiek. Mensen vinden dat het gebruik van trigger warnings doorslaat, de academische vrijheid beperkt en een dialoog met uiteenlopende opinies tegengaat. Zo wordt er bij sommige universiteiten een trigger warning gegeven bij literatuurklassiekers, zoals F. Scott Fitzgeralds The Great Gatsby, dat huiselijk geweld en zelfdoding bevat, maar ook bij colleges over wetgeving rondom seksueel geweld. Als tegenreactie zijn er zelfs georganiseerde groepen die zich verzetten tegen deze in hun ogen overgevoeligheid binnen universiteiten. Zo ver is het in Nederland nog niet, aangezien trigger warnings veelal beperkt blijven tot oorlogsgeweld. Wel zien we veranderingen. Zo heeft de Universiteit Nijmegen bij een aantal studies een trigger-warningbeleid ingesteld, ook wel de ‘kijkwijzer voor studenten’ genoemd.
PTSS
Trigger warnings zijn gelinkt aan het posttraumatische stressstoornis (PTSS). Jackie June ter Heide is klinisch psycholoog en als senior onderzoeker werkzaam bij Arq Psychotrauma Expert Groep. “Normaliter nemen schokkende herinneringen met de jaren af in kracht, dit wordt ook wel ‘verwerken’ genoemd. Wanneer iemand PTSS heeft, dan komt deze verwerking niet op gang – het stagneert. De herinnering houdt continu dezelfde levendigheid en emotionele lading en dat is erg belastend. Wanneer mensen blootgesteld worden aan triggers kunnen ze hier emotioneel last van hebben, dat zich uit in boosheid, walging of verdriet, maar mogelijk ook lichamelijk. Daarbij kunnen hartkloppingen, zweten en misselijkheid optreden.” Dit zegt overigens niet dat iedereen met PTSS last heeft van triggers, maar een overgroot deel wel, legt Ter Heide uit.
“Als mensen worden blootgesteld aan triggers kunnen ze hier emotioneel en fysiek last van hebben
“PTSS staat in de DSM5, een handleiding voor psychische stoornissen. Het bijzondere aan PTSS – geen enkele andere stoornis heeft dat – is dat in de DSM5 wordt vermeld waar de stoornis vandaan komt. Bij depressie en paniekstoornissen gebeurt dit bijvoorbeeld niet. PTSS is hierop een uitzondering: er komt een omschrijving bij van de specifieke gebeurtenis die kan leiden tot PTSS – dit noemen wij het ‘A-criterium’2. Hierin staan bepaalde ‘eisen’ genoemd, waaraan de ervaring wordt getoetst om te voldoen aan de definitie van PTSS. Dit varieert van iets zelf meemaken, tot getuige zijn van een heftige gebeurtenis of zelfs de ervaring van een belangrijk hechtingsfiguur.” Dit laatste kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer het eigen kind slachtoffer wordt van seksueel geweld. De ouder is daar niet bij geweest, maar kan hier wel ernstige klachten van ondervinden. Trigger warnings waarschuwen voor beeldmateriaal of verbaal materiaal dat expliciet zo’n A-criterium behandelt.
Ter Heide ziet de afgelopen jaren een verandering binnen de definitie. “In 2013 was het A-criterium in de DSM4 anders omschreven. Seksueel geweld stond daar niet zo expliciet in. Het was algemeen geaccepteerd dat seksueel geweld tot een PTSS kan leiden, maar het werd niet expliciet genoemd. Dat kan een reden zijn dat bij seksueel geweld nog niet zoveel trigger warnings voorkomen als bijvoorbeeld bij oorlogsgeweld.”
“Racisme staat niet vermeld in de DSM5
Trigger warnings kunnen bij verschillende categorieën gebruikt worden. Racisme is daar een van, zegt Ter Heide. “Racisme voldoet niet aan de criteria van DSM5, maar dit betekent natuurlijk niet dat het geen kwalijke ervaring is. Het staat alleen niet in de definitie.” En hoe is dat bijvoorbeeld voor vluchtelingen, die in de media geregeld geconfronteerd worden met voor hen traumatische beelden? Ter Heide, die promoveerde op dit onderwerp, ziet bij vluchtelingen twee verschillende gedragingen optreden: het mijden van triggers of juist het obsessief informatie zoeken over het land van herkomst.
Gebrek aan beleid
In Nederland is nog geen algemeen beleid over trigger warnings. Wel speelt er rond het thema zelfdoding al langer een dergelijke discussie. Dat literatuur of journalistiek over zelfdoding kan leiden tot kopieergedrag is bijvoorbeeld een bekende gevoeligheid, en wordt ook wel het ‘Werther-effect’ genoemd. Dat de schrijver daarmee een morele verantwoordelijkheid heeft, is ook te lezen in dit lijstje met ‘tien tips voor verantwoorde berichtgeving over suïcide’. Met onder andere het advies: gebruik abstract beeld, gebruik geen details en benoem dat hulp helpt. Ook zie je bij seksueel misbruik zo nu en dan een trigger warning, zoals bij de radioreportage over seksueel misbruik van Argos, waarbij vermeld staat: ‘Let op: Het verhaal bevat schokkende details, expliciete beschrijvingen van seksuele handelingen en geweld.’
Hoe zit dit bij OneWorld?
OneWorld-beleid stelt dat er geen beelden van zwarte piet worden geplaatst bij artikelen over dit onderwerp, om zo geen racisme te reproduceren en zwarte lezers niet te confronteren met deze beelden, omdat het een emotionele reactie op kan roepen. Het bewustzijn groeit over de verantwoordelijkheid die komt met een divers publiek met diverse mogelijke (traumatische) achtergronden en ervaringen.
OneWorld-beleid stelt dat er geen beelden van zwarte piet worden geplaatst bij artikelen over dit onderwerp, om zo geen racisme te reproduceren en zwarte lezers niet te confronteren met deze beelden, omdat het een emotionele reactie op kan roepen. Het bewustzijn groeit over de verantwoordelijkheid die komt met een divers publiek met diverse mogelijke (traumatische) achtergronden en ervaringen.
Maar naast beeld kunnen ook in geschreven media bepaalde passages bij mensen hevige emoties triggeren. Een eerder artikel op OneWorld, ‘Misbruikt en toch een orgasme’, laat dit zien. Veel reacties uitten dankbaarheid: vrouwen die hun verhaal in het stuk herkenden hadden baat bij meer bewustwording over dit onderwerp. Maar anderzijds vroegen lezers ook of er geen trigger warning bijgevoegd had kunnen worden. Een balans vinden tussen de ernst van de content tonen en waken voor afschrikking: dat is ook bij een interview met als titel ‘Gefolterd en verkracht tot ze bekende’ de kwestie. Een heftige titel kan op zichzelf als ‘waarschuwing’ dienen, maar voor sommige mensen is zo’n titel alleen al een stap te ver.
- ‘De volgende aflevering bevat grafische beelden van seksueel overschrijdend gedrag, die door sommige kijkers als schokkend kunnen worden ervaren. Dit is bedoeld voor een volwassen publiek.’ ↩︎
- Criterium A is gedefinieerd als: blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld op een (of meer) van de volgende manieren. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
