Migratie houdt niet alleen de samenleving en politiek bezig, maar ook de wetenschap. In het hoogoplopende migratiedebat worden academici vaak overschreeuwd. Reden voor Jessica Maas om het oor te luister te leggen bij de wetenschap.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Prof. dr. Conny Rijken
Conny Rijken begon jaren geleden na haar studie rechten als juridisch beslismedewerker bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Daar hoorde ze vaak identieke vluchtverhalen van migranten. “Half Nederland moet op de kaart kijken om naar Zevenaar of Rijsbergen te navigeren en deze mensen wisten deze plaatsen meteen te vinden? Hoe kan dat? Buiten stonden ook altijd allerlei dubieuze auto’s met buitenlandse nummerborden. Ik dacht toen al: hier klopt helemaal niets van.” Toen de IND eind jaren negentig een expertisecentrum opende, solliciteerde ze. “Ik werd aangenomen, en dezelfde dag kreeg ik te horen dat ik ook was aangenomen voor een promotieonderzoek aan de Universiteit van Tilburg. Dat heb ik toen gecombineerd door het onderzoek te richten op het thema mensenhandel en mensensmokkel.”
Mensensmokkel is het bieden van hulp bij de illegale, grensoverschrijdende toegang, doorreis of verblijf. De mensensmokkelaar begeleidt of vervoert mensen bijvoorbeeld naar een ander land. Mensenhandel is het dwingen van mensen om zich beschikbaar te stellen om arbeid of diensten te verrichten dan wel om hun organen beschikbaar te stellen.
Slachtoffers
“
Als mensenhandel ergens onderweg in Soedan, Libië of de Sinaï heeft plaatsgevonden, dan is er niets geregeld
Nu, bijna twintig jaar verder, is Rijken hoogleraar Mensenhandel en Globalisering aan de Universiteit van Tilburg en houdt ze zich nog steeds bezig met onderzoek op het snijvlak van mensenhandel en mensensmokkel. “Met daarbij een focus op de slachtoffers van het migratieproces, wat ik ‘victimisatie’ noem. Dan hebben we het over mensenhandel, maar ook over slachtoffers van verkrachting, marteling, slavernij en alle andere ellende die mensen onderweg tegenkomen.”
Veel slachtoffers van mensenhandel staan nu – ook juridisch – vaak nog in de kou, stelt Rijken. Migranten die het slachtoffer zijn geworden van mensenhandel kunnen in Nederland een beroep doen op de zogeheten B8-regeling. “Een verblijfsrecht, waarmee ze recht hebben op bescherming, opvang en op psychologische hulp. Maar deze regeling is direct gekoppeld aan de medewerking aan een strafrechtelijke procedure. Als de mensenhandel hier in Nederland heeft plaatsgevonden dan wordt – als er een verdachte getraceerd kan worden – meestal wel een procedure gestart, maar als het ergens onderweg in Soedan, Libië of de Sinaï heeft plaatsgevonden, dan wordt het een ander verhaal. Dan is er niets geregeld.”
Is het mogelijk om hulp los te koppelen van de strafprocedures?
Rijken kijkt nu in haar huidige onderzoek of er – ook op juridische basis – mogelijkheden zijn om wel bescherming te bieden aan deze vluchtelingen. Is het mogelijk om hulp los te koppelen van de strafprocedures? Ze ziet in ieder geval in Nederland bij het ministerie van Justitie de aandacht voor mensenhandel toenemen. “Met de grote instroom was er vooral aandacht voor mensensmokkel, maar nu is er gelukkig ook weer aandacht voor mensenhandel.” Zo ging in januari 2018 bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven de pilot ‘aannemelijkheid slachtofferschap mensenhandel’ van start. Een speciale multidisciplinaire commissie, waar Rijken ook deel van uit maakt, onderzoekt de ‘aannemelijkheid’ van individuele slachtoffers. “De overheid lijkt bereid om meer ruimte te creëren.”
Opvang in de regio
Aandacht voor de slachtoffers loopt als een rode draad door haar academische werk heen. Ze hoorde de meeste schrijnende verhalen van slachtoffers uit bijvoorbeeld Oost-Europa en uit Eritrea. “Een andere interessante vraag die zich nu opdringt is in hoeverre staten die een zogeheten non-entreebeleid voeren, verantwoordelijk zijn voor de misstanden in die regio? Dan hebben we het over de landen die migranten buiten de Europese Unie willen houden en opvang in de regio stevig stimuleren. Niet alleen met geld, maar bijvoorbeeld ook door het opleiden van mensen, het beschikbaar stellen van boten of zoals Italië nu doet het actief informeren van de Libische kustwacht. Dan moet deze landen je wel weten wat er in die regio gebeurt.”
Rijken ergert zich met regelmaat aan politici die vaak maar een beperkt beeld schetsen. “De instroom is afgenomen, dat klopt. Maar tegen welke prijs? Let wel, ik ben helemaal niet tegen opvang in de regio. Dat is vaak ook wat de mensen zelf willen: kijk naar het aantal Syrische vluchtelingen in Jordanië, Libanon en Turkije. De grootste groep kiest ook voor opvang in de regio, omdat ze hopen terug te keren. Wij hebben het arrogante idee dat iedereen altijd maar naar Europa wil, maar dat is helemaal niet het geval. Zo’n pretje is het hier voor veel vluchtelingen helemaal niet.”
Ze noemt het voorbeeld van een Oegandese vrouw die nu in Nederland een sportkantine schoonmaakt. Vrijwilligerswerk. “Onder het mom van integratie en participatie. Dit soort gefaciliteerde en geaccepteerde onbetaalde arbeid is echt een trend. Niet alleen bij migranten overigens, het is ook een gevolg van de participatiewet. Vroeger kreeg een schoonmaker een normaal salaris, maar nu moet dat allemaal onbetaald.” Ze geeft nog een voorbeeld. “Wanneer mensen die in een azc verblijven een bijbaantje vinden dan moeten ze een deel van het geld afdragen aan het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en blijft er maar een klein deel over. Dat is echt niet veel, en daarvan moeten ze dan het openbaar vervoer naar de werkplek ook nog betalen. Onder de streep blijft er niets over.”
Een gevaarlijke glijdende schaal, vindt Rijken. “Het zijn praktijken waar we niet trots op moeten zijn. Ik zeg niet dat het meteen mensenhandel is, maar het faciliteert wel degelijk een bepaalde vorm van uitbuiting, die heel veel mensen normaal vinden. Daar kan ik me echt wel over opwinden.”
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
