Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In de eerste drie weken van 2019 kwamen 3.200 mensen ongereguleerd Spanje binnen via de Middellandse Zee. Dat is niet alleen een verdriedubbeling ten opzichte van een jaar eerder, maar ook véél meer dan er in die periode in voormalig koploper Italië aan land kwamen. Terwijl de regering van premier Pedro Sánchez bedenkt hoe de opvang van vluchtelingen humaner kan en moet, staat (extreem)rechts klaar om het hen moeilijk te maken.
“
Een volgende keer zullen de vluchtelingen waarschijnlijk nog veel langer ronddobberen, want dan doet Nederland níet mee
Met pijn en moeite nam Nederland eerder deze maand
zes opvarenden op van Sea-Watch 3, het schip met 32 mensen aan boord dat achttien dagen voor de kust van Malta had gelegen. “Een rottig besluit”,
formuleerde staatssecretaris Mark Harbers het zelf nogal rottig. Om daaraan toe te voegen: “Een volgende keer zullen ze waarschijnlijk nog veel langer ronddobberen, want dan doet Nederland níet mee.” Harbers pleit liever voor een langetermijnoplossing, al lijkt na meerdere migratietoppen nog niemand precies te weten hoe die oplossing er dan uit zou moeten zien. Ondertussen
verdronken er afgelopen weekend waarschijnlijk 170 mensen voor de kust van Libië en in de Straat van Gibraltar.
De zes door Nederland opgenomen vluchtelingen zijn voor Spanje een lachertje. In juni vorig jaar, kort nadat Sánchez was beëdigd als nieuwe premier, gaf hij het reddingsschip Aquarius met 629 mensen aan boord toestemming om aan te meren in Valencia. In juli en augustus werden er opnieuw tientallen vluchtelingen verwelkomd in Spaanse havens. Maar de Spaanse leider deed vanaf het najaar een stapje terug. Zo behoorde Spanje níet tot de acht Europese landen die de opvarenden van Sea-Watch 3 verdeelden, en kregen twee reddingsschepen van ngo’s die momenteel in de havens van Barcelona en Pasaia (Baskenland) liggen, van de regering vooralsnog geen toestemming om te vertrekken. Om zijn krappe minderheidsregering (Sánchez’ socialistische partij PSOE heeft slechts 84 van de 350 zetels) en daarmee zijn eigen positie overeind te houden, moet de premier aan alle kanten mensen te vriend houden.
“
Mensen zullen over levensgevaarlijke hekwerken blijven klimmen als er aan de andere kant hoop gloort op een beter leven
Scheermesjes
En reddingsboten verwelkomen of de Middellandse Zee opsturen is dan blijkbaar geen populaire tactiek. Toch toont Sánchez zich in ieder geval meer begaan met vluchtelingen dan zijn conservatieve voorganger Mariano Rajoy. Zo buigt de premier zich momenteel over één van de hetere hangijzers in de Spaanse migratiepolitiek: de scheermesjes bovenop de hekken rondom Ceuta en Melilla, de enclaves die niet geografisch – want gelegen in Marokko – maar wel politiek tot Spanje behoren. Wie Ceuta of Melilla bereikt, kan asiel aanvragen. En dus wordt dat massaal geprobeerd: per rubberbootje, verstopt in de motorkap van een auto of in een opengesneden matras, óf door over het hoge hekwerk te klimmen. De vlijmscherpe mesjes werden in 2013 onder de regering van Rajoy op de hekken geplaatst, met als doel bestormingen van het hekwerk te stoppen.
Maar net zoals mensen in gammele bootjes zullen blijven stappen, zo zullen ze over levensgevaarlijke hekwerken blijven klimmen als er aan de andere kant hoop gloort op een beter leven. Afgelopen zomer bestormde een groep van zeshonderd mensen het hek in Ceuta. Honderddertig mensen raakten gewond, plus twintig politieagenten. Voor de regering Sánchez was het geen reden om méér mesjes te plaatsen – in tegendeel. “De grenscontrole moet veiliger worden, zonder dat daarvoor wrede middelen worden gebruikt”, zei minister Fernando Grande-Marlaska van Binnenlandse Zaken. Daarom worden de mesjes op ‘risicopunten’, dus waar de hekwerken het vaakst worden beklommen, dit jaar in zowel Ceuta als Melilla weggehaald. De grenshekken, neergezet in 1988, zullen op andere manieren worden bewaakt, onder andere met modernere camera’s.
“
Terwijl Sánchez zich inzet voor een humaner vluchtelingenbeleid, staat er aan de andere kant een partij te trappelen voor een tegengestelde aanpak
Detentiecentra
Een ander punt dat Spaanse politici, activisten en migratie-experts al jaren zwaar verdeelt, zijn de detentiecentra waar vluchtelingen worden vastgezet zodra ze op Spaans grondgebied zijn. Die plekken leverden Spanje al meermaals flinke kritiek op van nationale en internationale mensenrechtenorganisaties. De centra zijn vaak overvol, mensen zouden dagen moeten doorbrengen in cellen zonder daglicht en nauwelijks toegang hebben tot stromend water. Vorige week werd bekend dat de acht centra vernieuwd zullen worden, ‘met meer respect voor de waardigheid en rechten van mensen’, zo maakte Grande-Marlaska vorige week bekend op een persconferentie. Voor het plan trekt de Spaanse regering de komende drie jaar 33,6 miljoen euro uit.
Terwijl Sánchez zich dus inzet voor een humaner vluchtelingenbeleid, staat er aan de andere kant van het politieke spectrum een partij te trappelen voor een tegengestelde aanpak. Het extreemrechtse Vox heeft (nog) geen zetels in het Spaanse parlement, maar is bezig aan een flinke opmars. Bij de regionale verkiezingen in Andalusië, waar de afgelopen 36 jaar de socialisten onafgebroken aan de macht waren, behaalde Vox eind vorig jaar tot veler verbazing twaalf zetels en vormen de ultraderechos sinds afgelopen vrijdag samen met de PP en Ciudadanos een rechtse regering. Andalusië is Spanjes grootste regio (met ruim 8,4 miljoen inwoners) en bovendien de regio waar veruit de meeste vluchtelingen aankomen.
“
Behalve 52.000 mensen uitzetten, wil Vox hulporganisaties criminaliseren die migranten redden op zee
Een van de ideeën van de in 2013 opgerichte partij die in Spanje de meeste
media-aandacht kreeg, is het uitzetten van vluchtelingen. 52.000 om precies te zijn, als het aan de regionale leider Francisco Serrano ligt. Hoewel Vox niet verklaarde waar dat aantal op gebaseerd is, gaat het vermoedelijk om de mensen van wie de Spaanse politie eind vorig jaar kopieën van hun paspoort opvroeg bij de Andalusische regering, omdat ze gebruikmaken van Spaanse gezondheidszorg. De regering Sánchez zorgde er vorig jaar voor dat ook mensen zonder verblijfsvergunning in Spanje gratis medische bijstand kunnen krijgen, wat voorheen niet zo was. Behalve het uitzetten van die 52.000 mensen, hoopt Vox het ook voor elkaar te krijgen dat hulporganisaties die migranten redden op zee, worden gecriminaliseerd.
In veel Spaanse steden
gingen mensen de straat op om tegen de ideeën van Vox te protesteren. Of dat zin heeft gehad, zal blijken over vier maanden, als er in de gemeenten en (meeste) regio’s
1 naar de stembus wordt gegaan. De verwachting is dat de extreemrechtsen ook elders in het land zetels gaan behalen, en dat kan voor Sánchez, zijn partij PSOE én de vluchtelingen in Spanje wel eens heel ongelukkig uitpakken.
