Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Vorig jaar leek het erop dat ‘M’ en ‘V’ niet langer de enige twee mogelijke geslachtsaanduidingen op het Nederlands paspoort zouden blijven. Het kabinet verklaarde bij zijn aantreden ‘onnodige’ geslachtsregistratie te willen beperken, omdat niet iedereen zich ondubbelzinnig man of vrouw voelt. Volgens LHBTI-belangenorganisaties TNN, NNID en COC gaat dat om circa 4 procent van de Nederlanders.
“
Die informatie is niet relevant en kan beperkend zijn
Romy* (26) is een van hen en omschrijft zichzelf als androgyn. “Ik ben niet echt bezig met wat er op mijn paspoort staat en probeer me daar niet beperkt door te voelen. Toch denk ik dat het beter zou zijn als er geen geslacht op het paspoort vermeld werd. Omdat die informatie niet relevant is en omdat die voor anderen wel degelijk beperkend kan zijn, bijvoorbeeld voor mensen die in transitie zijn. Zij kunnen tegen die beperking aanlopen als ze de grens willen oversteken en hun paspoort moeten laten zien, waarop een geslacht staat dat niet overeenkomt met hun situatie”, aldus Romy.
Naar de rechten voor een X
Naast de voornemens van het kabinet, was er vorig jaar ook de uitspraak in de zaak van
Leonne Zeegers (57) die aanleiding geeft voor aanpassing van de wet. Zeegers vertegenwoordigde zichzelf twee jaar lang in een rechtszaak in de hoop dat haar paspoort haar situatie zo goed mogelijk zou reflecteren. Zeegers, die geboren werd met een
intersekse-conditie en wier geslacht moeilijk vastgesteld kon worden, stelde dat ze het leven aan beide kanten heeft geleefd: “Soms voel ik me een man, soms voel ik me een vrouw, soms voel ik niets.”
Ze legde de rechter in Roermond bewijsmateriaal voor om aan te tonen dat haar biologische geslachtskenmerken en genderidentiteit beiden niet in de hokjes ‘M’ of ‘V’ passen. De rechter gaf Zeegers gelijk en bepaalde dat ze zich mocht registreren als iemand ‘bij wie het geslacht niet kon worden vastgesteld’. Het geslacht werd van haar geboorteakte geschrapt en zo kon Zeegers in oktober 2018 als eerste persoon in Nederland een paspoort krijgen waarop de categorie ‘geslacht’ nog steeds vermeld staat, maar waar in plaats van een ‘M’ of ‘V’ een ‘X’ is ingevuld.
“
In Australië, Nepal en Canada is een X al mogelijk
Om een X in het paspoort ook voor anderen toegankelijk te maken zonder dat zij eerst naar de rechter hoeven te stappen, is een wetswijziging nodig. Met de uitspraak in de zaak van Leonne Zeegers riep de rechtbank van Roermond de wetgever op om wetgeving te maken die alle personen tegemoetkomt die niet in de M- of V-hokjes passen. Een aantal andere landen, waaronder Australië, Nepal en Canada, gingen Nederland voor en introduceerden al een X.
Nederland gidsland?
Daarmee leek het erop dat aanpassing van de wet onderweg was. Maar op 21 januari liet staatssecretaris Knops (CDA)
aan de Tweede Kamer weten daar voorlopig toch van af te zien. Knops nam die beslissing nadat een commissie van het ministerie van Justitie had
geadviseerd om ‘de ontwikkelingen op dit terrein, ook internationaal, af te wachten’. De adviescommissie liet ook weten in de zaak van Leonne Zeegers ‘geen aanleiding te zien voor wetswijziging’.
Romy begrijpt wel waarom de verandering tijd kost. “Omdat we de maatschappij al zo lang opdelen in man en vrouw, gaan we ervan uit dat het belangrijk is om het geslacht te weten, zelfs als dat totaal onnodig is. Zo wordt je geslacht standaard door bedrijven gevraagd als je een abonnement afsluit, terwijl die informatie niets zou mogen uitmaken. De overheid registreert al sinds jaar en dag geslacht en daarom vergt het op overheidsniveau waarschijnlijk een grote aanpassing. Het is denk ik logisch dat er daarom wat extra tijd genomen wordt, maar we moeten wel blijven aangeven dat genderregistratie beperkend en onnodig is, zodat de verandering er uiteindelijk toch komt.”
“
Gelukkig zijn er steeds meer bedrijven en instanties die hun communicatie aanpassen
Romy wijst erop dat heel wat organisaties en bedrijven al verder zijn dan de overheid. “Op medische registratie na, is het verzamelen van gegevens die commercieel gebruikt worden de enige andere reden om geslacht te registreren. Eigenlijk zou geslacht net zo privé moeten zijn als bloedgroep en met diezelfde privacy behandeld moeten worden. Gelukkig beseffen steeds meer bedrijven en organisaties dat geslacht niet relevant is. Zij passen hun communicatie aan, bijvoorbeeld door niet meer naar geslacht te vragen en door ‘beste reiziger’, ‘beste abonnee’ en andere genderneutrale taal te gebruiken, zodat iedereen zich aangesproken voelt.”
Registratie optioneel maken
LHBTI-belangenorganisaties TNN, NNID en COC eisen dat Knops en minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) alsnog met paspoorten zonder geslachtsregistratie komen. Zij vinden het onacceptabel dat het kabinet een rechterlijke uitspraak, het regeerakkoord en COC’s
Regenboog Stembusakkoord naast zich neerlegt. ‘Knops en Dekker laten mensen die behoefte hebben aan een paspoort zonder geslachtsregistratie in de kou staan. Waar is ‘Nederland gidsland’ gebleven? Als we ook bij de openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht de internationale ontwikkelingen hadden afgewacht, dan was dat er misschien wel nooit gekomen’, laten ze weten in een
gezamenlijke verklaring.
D66-Kamerleden Vera Bergkamp en Monica den Boer hebben staatssecretaris Knops inmiddels vervolgvragen gesteld naar aanleiding van zijn besluit. Ook Nevin Özütok, Tweede Kamerlid van GroenLinks, zal staatssecretaris Knops er tijdens een overleg in de Tweede Kamer op 31 januari vragen over stellen. Zij wil een einde maken aan geslachtsregistratie op plekken waar dat niet noodzakelijk is.
“
Je zou mijn DNA moeten onderzoeken om te weten te komen wat mijn geslacht is
Nevin Özütok: “Voor paspoorten gelden internationale standaarden, waarin staat dat er M/V/X in een paspoort moet staan. GroenLinks vindt dat de Nederlandse regering zich er voor moet inzetten om geslachtsregistratie in een paspoort optioneel te maken. Zolang dat internationaal niet mogelijk is, moet de regering actief inzetten op wijzigen van de Nederlandse wet zodat mensen niet steeds individueel naar de rechter hoeven te stappen. Want iemand die zich niet als man of vrouw identificeert, zou in het paspoort geen ‘V’ of ‘M’ hoeven hebben staan. We hebben veel vragen over waarom het kabinet zo passief reageert.”
Romy benadrukt tot slot dat de geslachtsregistratie zoals we die nu kennen niet enkel onnodig, maar ook onvolledig is. “Geslacht is niet zo eenduidig als vaak gedacht wordt. We gaan ervan uit dat we op basis van iemands buitenkant kunnen zien of die persoon man of vrouw is, maar dat klopt niet. Je zou mijn DNA moeten onderzoeken om te weten te komen wat mijn geslacht is. En dan nog: mensen met een intersekse-conditie hebben kenmerken van beide hokjes. De registratie zoals die nu plaatsvindt is voor sommigen van hen niet toereikend. Door mensen de optie van een X te geven of door registratie helemaal weg te laten, sluit je niemand uit.”
*Romy gebruikt in de media alleen haar voornaam. Meer van Romy is hier te vinden.
