Er is een kist van bamboe. Karton kan ook. Daarmee heb je het wel ongeveer gehad wat een duurzame uitvaart betreft. Wel groeit het aantal natuurbegraafplaatsen. OneWorld verkende de wereld van het verantwoorde laatste afscheid.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Vroeger werd gezegd dat chrysanten zó giftig waren dat we als bloemenhandelaren tegen elkaar zeiden: met negen bosjes chrysanten kun je negen ratten vergiftigen”, zegt Paul Wijkmeijer. “Dat is natuurlijk overdreven maar toch. Ik waste voor de zekerheid altijd mijn handen en heb me weleens afgevraagd of het gif op al die bloemen rondom een graf niet de grond in regende.”
“
Jonge mensen komen nu al een plek uitkiezen
Naast zijn werk als bloemist in Haarlem was Paul Wijkmeijer dertien jaar lang ‘groenlegger’. Hij zorgde ervoor dat open graven, in Haarlem gaan die zo’n 3,75 meter diep, werden bedekt en omringd met groen en takken. Nabestaanden hoeven dan niet in een gapend zwart gat te kijken als de kist met hun geliefde naar beneden zakt. Nu verkoopt hij als bloemist ook biologische bloemen en een aantal soorten met een fairtradekeurmerk, ook voor rouwboeketten. Bloemen zijn onlosmakelijk verbonden met een uitvaart. Natuur & Milieu zette de milieuvriendelijkste op een rij: bloemen van het seizoen zijn het groenst en potplanten zijn weer iets groener dan snijbloemen. In de maand november zijn de milieuvriendelijkste bloemen een roos in een pot, een hypericum of hertshooi, die met gele bloemen bloeit, en, hoe ironisch: de chrysant. Dit zijn niet de meest gangbare begrafenisbloemen, en daarom heeft Wijkmeijer een alternatief voor nabestaanden. “In rouwboeketten verwerk ik vaak bloemen die ik heb geplukt uit de tuin van de overledene. Met toestemming uiteraard.” Wie geen tuin heeft, zou kunnen denken aan een veldboeket.
Gedenkteken van mos op natuurbegraafplaats Den en Rust in Bilthoven.Beeld:Henk Wildschut
Resomeren en recyclen
Een duurzaam rouwboeket mag al een tijdje gangbaar zijn, voor de rest staat duurzaamheid in het uitvaartwezen nog in de kinderschoenen. Wel wordt hier en daar onderzoek gedaan naar andere manieren van cremeren of begraven die het milieu minder belasten. TNO zocht in 2011 uit wat de meest duurzame uitvaartmethode is. Het onderzoeksbureau vergeleek twee nieuwe uitvaarttechnieken, vriesdrogen en resomeren, met begraven en cremeren. Bij resomeren wordt het lichaam opgelost in kaliloog. Wat overblijft is poeder. TNO wees resomeren aan als het minst milieubelastend: metalen zoals goud in de mond, maar ook protheses in het lichaam kunnen hierbij het best worden gerecycled. Bij begraven verdwijnt alles simpelweg in de grond.
‘De kleinkinderen kunnen er lekker rennen’ Chantal Kuipers (31, Groningen) denkt aan een natuurbegraafplaats.
“Laatst hebben mijn man en ik alles op papier gezet. Niet echt een testament, hoor, meer een afvinklijstje met wat we wenselijk zouden vinden na onze dood. Op televisie had ik iets gezien over een natuurbegraafplaats. Ik woon in de stad, maar hou erg van de natuur. Mijn kinderen zouden daar dan lekker kunnen wandelen, en mijn kleinkinderen kunnen er rennen, stel ik me zo voor. Als ik dan toch dood ben, leg me dan daar maar neer en niet op zo’n strak veldje waar je dicht op elkaar ligt. Een optie nemen doe ik nog niet. Dan is het net alsof ik het over mezelf afroep. Ik ga er niet vanuit dat er iets is na de dood. Toch denk ik, je komt ergens vandaan, uit de natuur, het is mooi als je er ook weer naar terugkeert. Ik zou graag een jurkje willen dragen tijdens mijn uitvaart. Als biologische kleding een vereiste is, oké, maar dan wel iets leuks.”
De Technische Universiteit Delft berekende echter eerder juist dat de vier uitvaartmethoden ongeveer even milieubelastend zijn. Uitvaartondernemer Yarden (13.000 uitvaarten per jaar), die het TNO-onderzoek in gang zette, zegt desondanks dat zij resomeren, de volgens TNO milieuvriendelijkste methode, binnenkort als uitvaarttechniek zou willen introduceren. Vriesdrogen, of cryomeren, schuift de uitvaartondernemer op de lange baan: de juiste installatie moet nog worden ontwikkeld.
“
De graven gaan na verloop van tijd weer op in de natuur
In het onderzoek van de Technische Universiteit Delft kwam naar voren dat de rijdende rouwstoet de grootste vervuiler is. Yarden probeert daarom in te zetten op een landelijke dekking van crematoria en aula’s om de rijafstand zo veel mogelijk te beperken. Openbaar vervoer en (OV-)fiets zouden een oplossing kunnen zijn, maar begraafplaatsen zijn niet altijd centraal gelegen, het is niet altijd mooi weer en mensen zijn soms slecht ter been. Bovendien willen de nabestaanden soms graag achter de rouwauto aan kunnen rijden. Carpoolen, of nog beter: een (elektrische) bus die de rouwenden gezamenlijk van kerk of aula naar de begraafplaats brengt, zou dan een mogelijkheid kunnen zijn.
Groene uitvaarttips op een rijtje
Opbaren op graszoden in plaats van een koelinstallatie Vervoer per loopkoets, bakfiets, rouwbus of met koets en paard Asverstrooiing in de lucht via een biologisch afbreekbare helium- ballon, die knapt door hoogte en druk Een kist van Staatsbosbeheer: die produceert kisten van hout uit de regio, met FSC-keurmerk Zelf je doodskist timmeren en bij leven gebruiken, bijvoorbeeld als boekenkast Een urn van maïszetmeel of wilgenteen
Begraven in het bos
In begrafenisland winnen milieuvriendelijke innovaties maar mondjesmaat terrein, zegt Wim van Midwoud van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB). Toch is er een groene trend te ontwaren: de natuurbegraafplaats. “In korte tijd zijn er zo’n tien geopend in Nederland, en er zijn plannen voor nog minstens vijf.” Een natuurbegraafplaats bevindt zich, zoals het woord al zegt, in een natuurgebied waar een vergunning is afgegeven voor begraven. De bedoeling daarbij is dat de natuur zoveel mogelijk haar gang kan blijven gaan, ook ondergronds. De graven gaan na verloop van tijd weer op in de natuur.
Houten bospad op natuurbegraafplaats Den en Rust in Bilthoven.Beeld:Henk Wildschut
Voor de teraardebestelling is milieuvriendelijke kleding of lijkwade daarom gewenst. Ook een milieuvriendelijke kist wordt aangeraden: een bamboehouten exemplaar bijvoorbeeld, eentje van sloophout, van karton of zelfs wol. Een mand van wilgentenen, bekleed met ongebleekte biologische katoen, is al verkrijgbaar in Nederland. Ook een urn van ongebakken klei is mogelijk. Verder ontbreekt een gedenksteen op een natuurbegraafplaats: het graf is terug te vinden met behulp van GPS-coördinaten. Een gedenkteken mag wel, maar dan moet het er een van afbreekbaar of natuurlijk materiaal zijn, zoals versteend hout.
‘Waar de zon onder gaat, is mijn plek’ Nel Polling-Greving (66, Rolde) heeft een plek uitgezocht op natuurbegraafplaats Hillig Meer in Drenthe.
“Ik houd erg van bomen. In mijn straat staan ze, en op natuurbegraafplaats Hillig Meer ook. Het is daar zo mooi. Als je er rondloopt, raak je gewoon ontroerd door de natuur. Ik heb gekeken waar de zon ondergaat en aan de hand daarvan een plekje uitgekozen. Dat heb ik gedaan zodat mijn kinderen niets meer hoeven te regelen. Het is toch een verdrietige periode waarin van alles moet gebeuren. Op mijn graf komt een Drenthse kei te liggen. Prachtig, want ik ben een geboren en getogen Drent en ik heb precies zulke keien in mijn tuin. Mijn vader zocht ze in de Rolder bossen en groef ze uit. Alleen mijn naam, geboortedatum en sterfdatum komen op de steen. Ik heb foldertjes meegenomen van milieuvriendelijke kisten. Als het zover is, kunnen mijn kinderen zelf bepalen welke kist ze het mooist vinden. Voor de uitvaart kom ik in een fleurig kleed in een kist te liggen. Alle materialen zijn natuurlijk. Hoe minder er afgebroken hoeft te worden, hoe beter.”
Het bos moet vooral bos blijven, zegt Peter Engelen van natuurbegraafplaats Den en Rust in Bilthoven. Den en Rust is onderdeel van uitvaartondernemer Dela. De begraafplaats is nog nieuw: sinds de opening in december vorig jaar liggen er nu 35 personen begraven. Van de kosten van elk graf, eeuwigdurend afgekocht, gaat vijftig procent naar het Utrechts Landschap. Ook Engelen ziet dat duurzaamheid nog niet echt een belangrijk thema is bij zowel uitvaartondernemers als nabestaanden. “Familieleden moeten bij een sterfgeval vaak snel beslissen, daar zal het wel mee te maken hebben.” Uitvaartonderneming Dela is net als andere grote uitvaartorganisaties in Nederland wel bezig met vergroenen, aldus Engelen, door bijvoorbeeld in te zetten op betere isolatie en herbruikbare bouwmaterialen bij nieuwe crematoria, en door zonnepanelen of zonnecellen te plaatsen.
De groene uitvaart is nog een nicheproduct. Volgens de LOB zijn er jaarlijks zo’n zeventig plechtigheden op natuurbegraafplaatsen in Nederland, terwijl er per jaar ongeveer 130.000 mensen overlijden. Peter Engelen van Den en Rust: “Opvallend is dat jonge mensen nu al een plekje komen uitkiezen en een optie nemen.”
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
