Hier ligt het epicentrum van de escalerende crisis in Venezuela

Maar alles heeft twee kanten. Zo is Manuel, een kapper uit Maracay, Venezuela, samen met enkele familieleden net gearriveerd in Colombia. “Onze situatie kan er alleen maar op verbeteren. Ik ga net zoveel haar knippen tot we voldoende geld hebben voor vier bustickets naar Peru. Vandaar uit zien we wel”, glundert hij, gezeten op enkele schamele bezittingen. Hier zit een man die er zin in heeft.

“Het betaalsysteem ligt al dagen plat. Eigenlijk heeft het dus amper zin om de winkels te openen”, verklaart Gloria (niet haar echte naam). Ze serveert koffie in een van de weinige kioskjes die open zijn. “Mensen komen van honderden kilometers in het binnenland om over de grens inkopen te doen”, vertelt ze. “Sommigen blijven hier zelfs wonen, juist omdat de grens met Colombia zo dichtbij is.” Het creëert een vreemde dynamiek, vindt Gloria. “Het Venezolaanse binnenland loopt leeg, terwijl grensstadjes zoals San Antonio uit hun voegen barsten.”

Gloria wil er niet verder op ingaan. Ik mag haar kiosk fotograferen, maar zelf wil ze niet op de foto. Bij nader inzien wil ze ook niet onder haar echte naam geciteerd worden. De veiligheid heeft duidelijk een prijs – die van de discretie.

Dan maar terug naar Colombia. Als de Colombiaanse douanier merkt dat ik ook geen Colombiaanse uitreisstempel heb, wijst hij naar Venezuela. “Regel het maar bij de Venezolanen.” Enkele uren daarvoor vertelde zijn collega dat San Antonio visumvrij bezocht kan worden, maar de man heeft geen oren naar dat argument. Het resultaat: een enkeltje richting niemandsland. Noch Colombia, noch Venezuela kom ik in.

De douanier die me tien minuten daarvoor uit de rij plukte, kijkt dwars door me heen op het moment dat ik hem voorbijloop. Deze keer is het een andere douanier die me uit de rij haalt en terugstuurt. Een nieuweling, of buigt hij niet voor corruptie? Hoe dan ook, het plan lijkt mislukt.

“Geen probleem, dan wordt het de trocha“, stelt Joel wanneer ik even later weer naast hem sta. Trochas zijn illegale grensovergangen, dwars door de wildernis. Colombia en Venezuela hebben zeven officiële grensovergangen, maar langs de 2200 kilometer lange grens bevinden zich honderden illegale overgangen. Ze zijn in handen van overblijfsels van de guerrilla, paramilitairen en ordinaire bandieten. De trocha waar Joel opereert, is in handen van de ELN-guerrilla, zal hij me later vertellen.

Op het pad zelf lopen de smokkelaars af en aan. Het zijn niet alleen illegale vluchtelingen die hierover vervoerd worden. Mannen met grote pakken op stootkarretjes of onder de arm lopen continu heen en weer. “Van Colombia naar Venezuela worden er drugs getransporteerd. Omgekeerd vooral mensen, op deze trocha althans. Op andere paden worden er ook wapens gesmokkeld”, weet Joel.

“Iedereen die de trocha gebruikt, betaalt de groepering die ze controleert”, zegt Joel. “Er gaat enorm veel geld in om.” Zelf verdient hij ook niet slecht, geeft hij toe. Desondanks wil hij ermee stoppen. “Het geweld dat die gasten gebruiken, stuit me tegen de borst.” Verschillende mensenrechtenorganisaties maken inderdaad melding van extreem geweld rond de trochas. Zo zouden er regelmatig lichaamsdelen worden gevonden langs de paden, daar gelegd ter intimidatie – als herinnering dat er betaald moet worden.