Zet de projectontwikkelaar op straat

Rapphold woont sinds 2002 in een klein appartement in de Berlijnse voorstad Spandau. Hij heeft het er altijd naar zijn zin gehad, maar die tijd is voorbij sinds het woonblok in handen viel van Deutsche Wohnen: “Opeens wordt elk jaar de huur verhoogd zonder dat er ooit onderhoud wordt gepleegd. De verf bladdert van de muren en als de verwarming stuk is moeten we die zelf repareren.”

Zojuist is de eerste verfbom tegen de gevel van een nieuwbouwhuis uiteengespat. “De oorspronkelijke bewoners worden langzaam vervangen door mensen met geld. Voor schoonmakers of politieagenten is wonen in het centrum niet meer te betalen”, vertelt hij. “Het pand waarin ik woon is twee maanden geleden opgekocht door het Zweedse Akelius. Heel fijn dat het trappenhuis nu elke week wordt gepoetst. Maar wat heb ik daaraan als ik straks de huur niet meer kan betalen?”

“Berlijn loopt voorop in deze ontwikkeling omdat de huren hier lang zo laag waren”, legt Peters uit. “Maar in feite gebeurt overal in Europa hetzelfde: de woonmarkt financialiseert in rap tempo. Deutsche Wohnen ís helemaal geen vastgoedbedrijf. Het wil primair winsten genereren voor aandeelhouders door goedkoop vastgoed op te kopen en dat in waarde te laten stijgen. Wat dat betekent voor de bewoners maakt ze niet zoveel uit. Zulke bedrijven maken deel uit van de financiële industrie.”

Heeft Eberhart een punt? Er zijn inderdaad jarenlang te weinig woningen gebouwd in Berlijn. Dat is deels terug te voeren op de explosief stijgende grondprijzen: in 2017 steeg de prijs van een vierkante meter bouwgrond van 393 naar 695 euro. Om woningbouw te stimuleren zou de Berlijnse senaat veel meer grond een bouwbestemming moeten geven. Uit onderzoek van de Berlijnse investeringsbank IBB blijkt dat alleen in de topsector vraag en aanbod op de huizenmarkt in evenwicht zijn. Vooral in de lagere prijsklassen is te weinig bijgebouwd – pas sinds 2015 stijgt het aantal goedkope woningen in de Duitse hoofdstad weer langzaam.

Een huur van 500 euro per maand kan zo opeens 1500 euro worden. Gottwald: “Vanwege de lage prijzen is Berlijn interessant voor grote partijen die hier spotgoedkoop vastgoed kunnen opkopen. Ze laten de panden verkrotten en moderniseren de boel daarna razendsnel. Het is absurd dat ze huurders mogen laten opdraaien voor de waardestijging van hun vastgoedobjecten. Maar helaas is dat het directe gevolg van regeringsbeleid waar wij als stedelijke overheid niet veel aan kunnen veranderen.”

“Deutsche Wohnen wilde dit woonblok voor 98 miljoen euro opkopen”, vertelt Köhler. “Ze maken graag goede sier met cultuurhistorisch erfgoed om dat vervolgens te saneren. Toen begin november bekend werd dat ze wilden kopen, sloeg de onrust direct toe. Veel mensen wonen hier hun hele leven en vrezen uitzetting als Deutsche Wohnen zijn zin krijgt. Dat is hoe het al jaren in de stad gaat.”

Bewoners ontmoedigen om van hun kooprecht gebruik te maken is deel van de strategie van Deutsche Wohnen, meent Köhler. In overleg met de stadsdeelraad verzon ze echter een list, grijnst ze. “Veel mensen willen helemaal niet kopen. Maar om hun woning uit handen van Deutsche Wohnen te houden moesten ze nu wel. Daarom hebben we een constructie verzonnen die huurders in staat stelt hun woning zelf te kopen en daarna meteen door te verkopen aan een stedelijke woningcorporatie. Veel mensen gaan mee met die regeling. Zo voorkomen we dat Deutsche Wohnen alle macht krijgt aan de Karl-Marx-Allee.”