Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wie een duik neemt naar de bodem van de Noordzee vindt daar bij de wrakken vooral visnetten, plastic vislijnen en: dode dieren. Ondanks verschillende initiatieven om de zee schoon te krijgen, is er de laatste jaren juist opvallend veel visserijafval te vinden, zo blijkt uit recent onderzoek van Nature Communications. Zo’n 45 procent van al het plastic afval in de Noordzee blijkt afkomstig te zijn van vissers.
Een van de initiatieven om de Noordzee schoon te krijgen is stichting Duik de Noordzee Schoon. Ben Stiefelhagen is professioneel duiker en oprichter van de stichting. Hij gaat twaalf keer per jaar met een groep duikers op expeditie om visnetten van de bodem te verzamelen. “Als een net kapot is, dan is het heel makkelijk om als visser te denken: ik gooi het overboord. Maar visnetten breken niet zo snel af en liggen er over tachtig jaar nog. Tot die tijd blijven honderden vissen en andere zeedieren daar in zwemmen en kunnen ze geen kant meer op.”
Stiefelhagen en zijn team halen per expeditie wel 6.000 kilo aan afval, visnetten en lood boven water. “Als je al die netten achter elkaar zou leggen, zou je duizenden kilometers aan netwerk hebben.”
Wrakken
De beste plek om te vissen is bij scheepswrakken, waar er op de bodem van de Noordzee zo’n 10.000 van te vinden zijn. Voor zeedieren is dat een veilige schuilplaats om te nestelen. “Een heel aantrekkelijke plek voor de visser om daar mooie kabeljauwen te vangen”, zegt Stiefelhagen.
“Vissers vissen graag rondom scheepswrakken, maar de kans is groot dat de netten daardoor kapotscheuren
Maar dat is nu precies het probleem. Vissers vissen graag rondom de wrakken, maar wanneer ze hun netten daar te dicht omheen uitzetten, is de kans groot dat ze blijven haken en openscheuren. En die kapotte netten worden dan achtergelaten, ziet Stiefelhagen. “Op ieder wrak waar wij duiken ligt minstens één visnet. En in die netten vinden we dode zeehonden, bruinvissen en andere zeedieren.”
Vissers die hun kapotte netten wel willen meenemen, kunnen ze inleveren in de haven. Maar erg aantrekkelijk is dat niet. Havenmeester Peter Blinkhof vertelt dat vissers voor het afgeven van grote, oude of kapotte visnetten moeten betalen. Grote visnetten worden gerekend tot bedrijfsafval, en daar hoort een rekening bij. “Met vaste bezoekers die bijna iedere week aanleggen zijn we natuurlijk wat soepeler, maar in principe vragen we voor een net een meier. Meestal schrikt dat vissers af en nemen ze het weer aan boord.”
Fishing for Litter
Om vervuiling van de visserij in de zee tegen te gaan, biedt het project Fishing for Litter de mogelijkheid om afval in te zamelen die vissers op zee tegenkomen. Vissers kunnen een ‘big-bag’ aan boord nemen, waar ze de bijvangst van afval in kwijt kunnen. Want er liggen niet alleen kapotte netten in de Noordzee, maar ook veel ander afval, zoals magnetrons, koelkastdelen en plastic laarzen.
Cor Lokker is zo’n visser die de big-bags op zijn pulskotters heeft staan en doet al vijftien jaar mee met het project. “Om te laten zien dat wij niet zo slecht zijn als in de boeken staat”, vertelt de visser. Wel stopt hij soms stiekem zijn oude en versleten visnetten in de big-bags, die gratis worden opgehaald. Dat is eigenlijk niet de bedoeling van het Fishing for Litter project: voor grote netten moet betaald worden.
Maar het afval wordt wel degelijk gecontroleerd, zegt Jan Joris Midavaine, projectmanager van Fishing for Litter. “Als er veel nieuwe visnetten in de big bags zitten, dan zien wij dat. Een visser denkt hopelijk wel twee keer na voordat hij zoiets doet.”
“Klein visserijafval mag wel kosteloos worden ingeleverd. En dat werkt
Klein visserijafval mag wel kosteloos worden ingeleverd. En dat werkt: de containers bij het afvalinzamelingsbedrijf liggen vol met kleinere visnetten en vispluis (oranje draden die de netten tegen het slijten moeten beschermen).
Volgens Jan Joris Midavaine, projectmanager van Fishing for Litter, lagen die opgeviste netten al twintig jaar op de bodem. Maar duiker Stiefelhagen spreekt dat fel tegen: “Er worden nog steeds netten gedumpt en dat is heel makkelijk te bewijzen. Oude netten zijn namelijk begroeid met algen, anemonen en mosselen, en dat is zeker niet bij alle netten die wij vinden het geval. Sommige zijn bijna brandschoon.”
Cijfers
Toen Lokker pas begon met afval verzamelen voor het Fishing for Litter-project, haalden hij en andere vissers naar eigen zeggen wekelijks wel drie volle zakken afval uit de Noordzee. Nu komen ze niet verder dan een halve. “Dat de zee schoner wordt blijkt wel uit de zakken die we binnenhalen.”
“De meest gevonden afvalitems zijn stukken van visnetten, touwen en vispluis
Maar uit de cijfers van Stichting De Noordzee blijkt iets anders. Zij monitorde voor Rijkswaterstaat tussen 2004 en 2017 het aangespoelde afval op de stranden in Nederland. Meer dan de helft van het gevonden afval was afkomstig van de visserij- en scheepvaartsector. De meest gevonden afvalitems waren stukken van visnetten, touwen en vispluis, met gemiddeld 147 items per honderd meter strand.
De visserijsector lijkt zich steeds meer aan te willen passen tot een duurzamere en minder vervuilende sector. Volgens marien bioloog Jan Andries van Franeker was het zo’n twintig jaar geleden nog heel gewoon om afval overboord te gooien. Vissers willen van dat slechte imago af, maar structurele verandering blijft uit. Van Franeker: “De visserij is een traditionele sector. Een mentaliteitsverandering vindt niet zomaar plaats.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
