“Zelfs als je in Brazilië bent, dan weten mensen nog: Nederland is veel bezig met water.” Een van de bezoekers van het debat kiest duidelijk voor deze expertise. Maar zo eenvoudig ligt de keuze niet, blijkt al snel. Want 1,2 miljard mensen op de wereld zijn boer, veelal omdat zij geen andere keus hebben, zo zegt Kees Blokland. Hij is directeur van Agriterra en verdedigt deze avond de keuze landbouw. Wat heb je dan aan water, als je niet weet hoe je je eigen voedsel moet verbouwen?
Landbouw of water?
In een Dragon’s Den-achtige setting verdedigen sprekers en deskundigen Albert Jan Maat (LTO) en Kees Blokland (Agriterra) de goede zaak van de landbouw, terwijl concurrenten Gerard Doornbos (dijkgraaf en lid dagelijks bestuur Unie van waterschappen) en Jeroen van der Sommen (Nederlands Waterplatform) het opnemen voor de mogelijkheden van het waterbeheer. Twee vakgebieden die aan elkaar gewaagd zijn, zo blijkt tijdens de pittige discussie. Maar al snel blijkt ook dat water en landbouw met elkaar verbonden zijn. In het eerste deel van het debat lijkt dan ook de hamvraag te zijn: wat komt eerst, water of landbouw? In deze kip-of-ei discussie komt duidelijk naar voren dat beide partijen het belangrijk vinden om de armoedeproblematiek op een elementair niveau aan te pakken.
 |
| Fotografie: Friso Spoelstra |
“Waterbeheer is een voorwaarde voor alle andere activiteiten die je als mensen in een bepaald gebied wil uitvoeren,” legt Gerard Doornbos uit. “Zeker 60 tot wel 80% van de bevolking leeft in rivierdelta’s vaak vlakbij zee. Een focus op waterbeheer heeft raakvlakken met alle millenniumdoelen: natuurlijk doel 7 dat zich richt op schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen, maar er wordt ook een bijdrage geleverd aan bijvoorbeeld veiligheid, vrouwenrechten, onderwijs en economische ontwikkeling.” Secondant Jeroen van der Sommen voegt er nog een berekening aan toe: “Door de meerwaarde van water levert elke dollar die je hierin investeert, 8 tot 14 dollar op in resultaat.” De zaal was gevoelig voor dit pleidooi, tijdens een stemming koos een meerderheid voor water.
Albert Jan Maat liet zich echter niet ontmoedigen, hij benadrukte dat voedselzekerheid een elementair mensenrecht is en honger de meest elementaire schending daarvan. Landbouw kan als basis fungeren, waaruit mensen zich verder zullen ontwikkelen. Zijn secondant Kees Blokland onderschrijft dat stellig, en benadrukt dat de vraag naar kennis over landbouwmethoden ook echt vanuit de landen zelf komt. “Wij gaan niet vanuit Nederland de derde wereld ontwikkelen, dat moeten ze zelf doen.”
Arrogantie
Maar is specialisatie überhaupt wel gewenst? Gespreksleider Bas van ‘t Wout moet het publiek regelmatig sussen. De gemoederen laaien hoog op wanneer enkele bezoekers zich uitspreken over de arrogantie van deze vorm van ontwikkelingssamenwerking. “Ik hoor een zekere zelfgenoegzaamheid bij beide, water en landbouw. Maar het Nederlandse model kan maar in bepaalde situaties helpen”, stelt een bezoeker. “Wat hebben wij bijvoorbeeld te bieden aan landen die kampen met droogte?”
Toch houden de sprekers vast aan de Nederlandse expertise op deze gebieden. “Wij hebben laten zien dat ons model succesvol is. We zijn een autoriteit. Als je dat bent, komen de vragen vanzelf,” gelooft Albert Jan Maat. En ook Gerard Doornbos wil nog eens onderstrepen dat Nederland echt heel goed is in waterbeheer: “Er is een kans van één op 10.000 dat er iets misgaat aan de Nederlandse kust. In New Orleans was die kans eigenlijk 1 op 100, en tijdens Katrina bleek het zelfs slechts om 1 op 30 te gaan. Dat is het verschil.”
 |
| Een kritische jury |
Keuze maken
Het blijkt moeilijk om een keuze te maken tussen twee zulke specifieke specialisaties. Juryleden John Verhoeven (hoofdredacteur onzeWereld), Marleen Janssen Groesbeek (journaliste Financieel Dagblad) en Jack van Ham (directeur ICCO) twijfelen aan de effectiviteit en zijn dan ook blij als een resolute vraag gesteld wordt naar de begroting. Want wat heeft specialisatie daadwerkelijk voor voordelen? Het landbouwteam kan daar duidelijk over zijn. “Met 4,5 miljard, het huidige budget van ontwikkelingssamenwerking, kunnen we 450 miljoen boeren ondersteunen.”
Uiteindelijk hangt water natuurlijk samen met landbouw, en komen er ook nog veel andere zaken bij dit soort specialisatie kijken. Hoe zit het bijvoorbeeld met de landbouwsubsidies, vraagt Janssen Groesbeek zich af? Specialiseren is volgens Peter van Lier, directeur van Global Village Media, dan ook vooral een manier om de grote, complexe problemen waar de ontwikkelingssector mee te maken heeft, te centraliseren. “De problemen worden groter en groter, en als we ons op alles richten, komen we uiteindelijk nergens.”
Toekomst
| De ontwikkelingshulp bevindt zich in zwaar weer deze dagen. Er klinkt een roep om verandering. Minister voor Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders spreekt van een behoefte aan innovatie – maar op welke manier? Global Village Media organiseert in dit kader een reeks van vier debatten met als thema “de nieuwe aanpak van ontwikkelingssamenwerking”. Het derde debat spitste zich toe op de vraag of de Nederlandse OS zich moet specialiseren op gebieden waar Nederland in excelleert: landbouw en waterbeheer. Het vierde en laatste debat zal zich richten op de vraag: wat vinden Afrikanen zelf eigenlijk van ontwikkelingshulp? Dit debat zal plaatsvinden op 24 november in de Rode Hoed. |
Ook tijdens dit debat wordt weer heel duidelijk dat er nog veel onenigheid is over of hulp wel werkt, en hoe deze dan uitgevoerd moet worden. Wanneer we kijken naar de toekomst van ontwikkelingssamenwerking, blijkt dat veel mensen vinden dat Nederland moet leren luisteren naar ontwikkelingslanden. Het ‘landbouwteam’ benadrukt dat het juist samenwerking is waar zij op inzetten, en ook de watervoorstanders bevestigen dat problemen veelal contextspecifiek zijn en dus een lokale aanpak vereisen.
Marleen Janssen Groesbeek denkt dat we in ieder geval minder cynisch zullen moeten zijn, willen we samen vooruit komen. John Verhoeven sluit zich daarbij aan: “Ik heb gemerkt dat het erg veel gaat over de behoefte en de noodzaak tot en te weinig over wat kan ik zelf doen, waar ligt mijn deskundigheid? Ik ben blij dat de boeren in ieder geval kunnen aangeven dat zij 450 miljoen boeren kunnen helpen die vervolgens zichzelf kunnen helpen, dus ik zou zeggen, laten we dat doen.”
Jurylid Jack van Ham concludeert dat de sleutel ligt bij betere communicatie. “We moeten alle specialisten vragen beter samen te werken en niet denken dat we het heil brengen met ons denken. We moeten beter bespreken hoe we elkaar kunnen helpen een beetje meer gelukkig te worden. Mensen zeggen tegen mij, er is 2300 miljard uitgegeven aan ontwikkelingssamenwerking de afgelopen vijftig jaar en er zijn nog arme mensen. Ik zeg dan, er is 50.000 miljard uitgegeven aan vrede en er is nog oorlog.”
Bekijk hier de reactie van jurylid Marleen Janssen Groesbeek (Financieel Dagblad):
