“Plantaardig leven wordt de norm
“Ik verwacht dat in landen die makkelijk toegang hebben tot alternatieven voor vlees en zuivel, zoals Nederland, plantaardig leven de norm wordt. Het wordt normaal om planten te eten en kleding te dragen gemaakt van planten. Ananasleer voor schoenen in plaats van leer van dierenhuid bijvoorbeeld. Vlees eten zal straks heel duur worden en sommige mensen zullen het nog heel af en toe in een restaurant eten, maar moeten daar dan veel meer voor betalen. Het tegenovergestelde van hoe het nu is dus.”
En hoe zie jij de economie in de toekomst voor je, aangezien de voedselindustrie een enorme sector is die veel werkgelegenheid creëert?
“Wij hadden vroeger paard en wagens in de stad en die hadden ook een grote economische waarde, want iedereen werd daarin vervoerd. Dus toen de transformatie naar auto’s plaatsvond, verloren menners hun baan, net zoals producenten van wagen. Maar later kreeg de auto-industrie grote economische waarde, en kwamen daar juist veel banen beschikbaar. Zo zal het ook gaan met de eiwit-transformatie.
Op kleine schaal zie je nu al dat de eerste veehouders inzien dat er misschien wel meer toekomst zit in peulvruchten: zij verkopen hun vee en gaan kaas of burgers van planten maken. We zullen daar in de toekomst onze eiwitten uit gaan halen. Eiwitten hebben we nodig, je hoeft ze alleen niet meer uit dieren te halen. Mensen moeten ook geen illusies hebben, over twintig jaar hebben robots waarschijnlijk sowieso 60 procent van de huidige banen overgenomen. Die transitie gaat snel.”
“Het is ónze plicht, gezien de enorme hoeveelheid uitstoot die wij veroorzaken, om extra moeite te doen om van planten te leven
“Goeie havermelk is een hele fijne ontdekking. Verder gebruik ik boter van planten die exact zo smaakt als koeienroomboter. Tegenwoordig wordt er ook veel gemaakt met lupinebonen: dat zijn echte eiwitbommetjes! Er komen ook vanuit het buitenland ontzettend veel alternatieven op de markt. Goed ‘nep’-vlees bijvoorbeeld, en slagroom gemaakt van noten. In de toekomst wordt kweekvlees naar verwachting veel goedkoper en er wordt ook veel geëxperimenteerd met plantaardige kaasjes. Ik hield en hou zelf erg van yoghurt, en eet veel amandelyoghurt, kokosyoghurt en haveryoghurt. Alle producten die ik vroeger at dus, maar dan gemaakt van planten.”
Hoe toegankelijk is die levensstijl van de toekomst? Lopen bepaalde groepen mensen tegen financiële grenzen aan?
“Als je alleen naar de Instagram-vegans kijkt, lijkt het alsof ze leven op hippe boerenkoolshakes met chiazaad. Onzin natuurlijk, plantaardig leven is niet per se duur: plantaardige alternatieven zijn vaak juist goedkoper dan vlees en vis. Bepaalde producten zijn nu nog wat duurder, maar als de vraag toeneemt worden die vanzelf goedkoper. Het maakt wel uit of je in Amsterdam of een andere grote stad woont, of op het platteland waar maar één winkel is. De omslag gaat ook dáár komen, alleen wat langzamer en soms moet je er nog iets meer moeite voor doen.”
Je schrijft ook over je reizen naar landen als Groenland en Indonesië, waar je mensen sprak voor wie deze levensstijl niet direct toegankelijk lijkt. Hoe zorgen we ervoor dat een plantaardig leven niet alleen toegankelijk is voor rijke mensen uit westerse landen, maar voor iedereen binnen bereik komt?
“Het is logisch dat eerst vooral mensen in rijkere, westerse landen met de transformatie in aanraking komen. In Groenland zijn er nog nauwelijks alternatieven, omdat mensen hun eiwitten moeten halen uit zeehondenvlees. Máár, er bestaat daar ook geen bio-industrie die nadelig is voor het klimaat, dus een eiwit-transformatie is ook minder urgent. Het is daarom vooral ónze plicht, gezien de enorme hoeveelheid uitstoot die wij veroorzaken, om extra moeite te doen om van planten te leven.
“De boeren zitten óók vast in een systeem waar ze niet zomaar uit kunnen
Zijn de veranderingen die jij voorstelt mogelijk in het huidige economische systeem, waarin bedrijven uit zijn op winst?
“Je ziet dat de hele bio-industrie uiteindelijk eindig is. Bedrijven kunnen alleen maar groter worden om te overleven. Dat kan nog een paar jaar zo doorgaan, maar op een gegeven moment leven we dan in zo’n vervuilde wereld dat klimaatrampen toenemen en de wereld ook steeds meer klimaatvluchtelingen zal kennen. We leven nu in een interessante tijd van de geschiedenis: een kantelpunt. Er gebeurt van alles en het kan twee kanten op. Of we blijven koppig zeggen dat we ons voedselsysteem niet anders kunnen inrichten: de industrie wordt in dat geval alleen maar groter en veehouderijen blijven op winst gericht. Óf het gaat voelen als een crisis, waardoor we een radicaal alternatief model moeten zoeken waarin het minder gaat over kwantiteit en veel meer over kwaliteit.”
“Ik begrijp de boosheid van de activisten, en soms heb je voor sociale transformatie boze mensen nodig. Tegelijkertijd vond ik deze actie niet heel pragmatisch. De activisten richtten zich op een individuele boer, die niet de dader is. De boeren zitten, net als wij als consumenten, vast in een systeem waar ze niet zomaar uit kunnen. Behalve als ze radicaal iets anders gaan doen. Maar daar is heel veel moed voor nodig en het besef dat hoe we nu met dieren en het milieu omgaan, niet strookt met bepaalde diepere waarden. Als we boeren nou subsidie zouden geven voor het kweken van peulvruchten in plaats van dierlijke producten, dan kunnen we ze helpen schakelen. Zo’n aanpak heeft mijns inziens meer kans van slagen.”
Wíl iedereen wel veganist worden in de toekomst, of blijft veganisme aanvankelijk nog een verzetsbeweging?
“Ik denk dat binnen nu en twee jaar gaat doordringen dat we onszelf de afgrond in storten als we net zo veel vlees en zuivel blijven eten als we nu doen. En ik denk dat er dán een eiwitrevolutie komt, ook omdat er steeds meer mensen en bedrijven snappen dat er andere manieren zijn om eiwitten binnen te krijgen. Er zullen aanvankelijk mensen zijn die verslaafd blijven aan vlees. Neem roken: steeds minder mensen roken, en wie wel rookt, kan dat alleen nog in rookhokken doen. Misschien kun je in de toekomst in bepaalde restaurants, voor veel geld, afgezonderd van de rest, nog vlees blijven eten, als je dat graag wil en er flink geld aan uit wil geven.”
“Mensen kunnen veel bewerkstelligen als ze dat willen. Ik zou ze willen wijzen op nog veel grotere, of even grote transformaties die er in onze geschiedenis zijn geweest. Denk aan de economie gebaseerd op de arbeid van tot slaaf gemaakten, of de tijd waarin vrouwen nog geen stemrecht hadden. In die situaties riepen mensen ook dat een radicale verandering onmogelijk zou zijn. Bovendien is de gedachte dat het wel zo’n beetje kan blijven zoals het nu is, volkomen naïef. Er lopen in 2050 zo’n 9 miljard mensen op de wereld rond, die allemaal eiwitten nodig hebben.
Het is straks dus óf radicaal minder dierlijke producten produceren en overstappen op planten, of radicaal meer dieren fokken, vasthouden en doodmaken. Het plantaardige toekomstscenario dat ik schets betekent niet ineens een utopische wereld waarin alles goed gaat, maar het is wel een scenario waarin veel uitstoot verminderd gaat worden en we de klimaatcrisis tegen kunnen gaan. Daarbij wordt miljarden dieren het lijden gespaard. Dat zal een radicale kentering teweegbrengen. Ik hoop daarbij op een zachtere, gezondere en vriendelijkere wereld.”
In Ooit aten we dieren, dat in juni 2019 verscheen bij Uitgeverij Podium, laat antropoloog Roanne van Voorst zien hoe we ons op deze toekomst kunnen voorbereiden. Ze gaat in gesprek met boeren, blikt terug op de tijd dat er giraffen werden gegeten, laat ons kennis maken met apen en andere dieren die persoonsrechten hebben gekregen, met robothuisdieren (die ook de vaatwasser kunnen inladen), het eten van de toekomst, kweekvlees, en met vegansexuals – veganisten die alleen op andere veganisten vallen.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
