Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Precies een jaar geleden organiseerde ik in Amsterdam een bijeenkomst over klimaatactie voor en door jongeren. Naar aanleiding daarvan schreef ik al eerder over
de lessen die ik die avond leerde. Het ging over leiderschap en samenwerking, over de unieke kenmerken van jong zijn en hoe je die effectief kunt inzetten, en over het soms te kort schietende onderwijs. Ik concludeerde dat we in gesprek moeten blijven omdat er nog veel te leren blijft, bijvoorbeeld over de vraag: hoe dan? Hoe zetten we klimaatactie constructief in? Hoe zetten we klimaatactie om in systeemverandering?
Nu, een jaar verder, kunnen we vaststellen dat klimaat zeker niet van de (politieke) agenda is verdwenen, mede dankzij de aanhoudende druk van jongeren. We kunnen ook vaststellen dat de ‘bubbel’ waarover we het eerder hadden. aardig is gegroeid en dat de jonge klimaatbeweging sindsdien verder om zich heen grijpt. Zo heeft Youth for Climate van zich laten horen, net als de actieve Nederlandse afdeling van Extinction Rebellion. Jongeren hebben meegewerkt aan de totstandkoming van het nationale Klimaatakkoord en laten tot in parlement en Torentje van zich horen.
Excuusjongeren?
Deze week was het tijd voor de
tweede Jongeren en Klimaat-avond in Amsterdam. Een paar dagen eerder was ik bij een internationale klimaatbijeenkomst, georganiseerd door de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres. Hier was ik samen met Eefke van de Wouw, de Nederlandse jongerenvertegenwoordiger bij de VN. Guterres heeft herhaaldelijk gezegd dat hij de stem van jongeren belangrijk vindt, ook tijdens deze top. Hij had jongerenvertegenwoordigers uit de hele wereld uitgenodigd aanwezig te zijn en ging met hen op het hoofdpodium in gesprek. Ook Eefke van de Wouw was daarbij.
“
Jongeren zeiden dat ze zich ongemakkelijk hadden gevoeld, een decorstuk voor een 'photo opportunity'
Klinkt goed dus. Of toch niet? Het gesprek met de hoogste baas van de VN ging over zijn kleinkinderen, over hoe goed jongeren met sociale media zijn en over hoe belangrijk jongerenprotesten zijn. Voor de aanwezige jongeren ontzettend motiverend om met iemand als Guterres voor een volle zaal te spreken. Maar tegelijkertijd ook nét niet helemaal bevredigend. Verschillende jongeren die ik na afloop sprak zeiden dat ze zich toch een beetje ongemakkelijk hadden gevoeld, een decorstuk voor een mooie photo opportunity. Liever hadden ze een echt gesprek over de inhoud gehad. Kortom, het is een dunne lijn. Ik twijfel niet aan Guterres’ goede bedoelingen, maar ook hij moet het nog leren: écht luisteren.
Van strategische onwetendheid…
Terug naar de intiemere setting van het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger, waar de tweede bijeenkomst plaatsvond. Filosoof Ruben Jacobs verlichtte ons met een nieuw concept: strategische onwetendheid. Ooit beschreven door een socioloog
1 die het gedrag van mensen in een concentratiekamp bestudeerde. Deze mensen lieten precies zoveel kennis over hun omstandigheden in hun bewustzijn toe dat het nog net draaglijk was en ze hun eigen handelen voor zichzelf konden verantwoorden.
“
Ze verdiepen zich hier niet verder in omdat verdere kennis zal (moeten) leiden tot gedragsverandering
Jacobs vertaalt dit naar de huidige tijd en de klimaatcrisis en constateert dat bij veel mensen ditzelfde fenomeen speelt. Je weet dat je net genoeg weet om niet nog meer te willen weten. Pas het toe op vliegen of vleesconsumptie: ergens weten mensen wel dat deze slecht zijn voor milieu en dierenwelzijn, maar ze verdiepen zich hier bewust niet verder in omdat verdere kennis vermoedelijk zal (moeten) leiden tot gedragsverandering. Zo voorkomen we dat we in gewetensnood komen.
…naar strategisch communiceren?
Voor (jongeren)organisaties die zich ten doel stellen meer mensen bewust te maken van de gevolgen van ons handelen op het klimaat, is dit een relevant gegeven. Hoe spreek je immers met mensen die niet willen horen? Lieke van Duist van onderzoeksbureau Motivaction beantwoordde deze vragen in
Vijf Tinten Groener, met vijf te onderscheiden groepen in de samenleving waarop verschillende soorten duurzaamheidscommunicatie van toepassing zijn.
Van Duist illustreert haar verhaal met een tweetal reacties op een bericht van mij op LinkedIn. Daarin had ik deze avond aangekondigd, waarop ik twee tegenovergestelde reacties ontving. Ene Willemien zei dat het vorig jaar zo’n inspirerende bijeenkomst was geweest terwijl Hans riep dat ‘het klimaat je door de strot geduwd wordt’. Dit zijn pas twee tinten van bewustzijn. Motivaction onderscheidt er vijf, met daarbinnen voor de goede verstaander nog meer kleurschakeringen.
“
Hoe kan de gevoelde urgentie worden omgezet in concrete actie?
Recent
onderzoek van het NIDI laat zien dat deze Hans een punt heeft. Het aantal berichten over klimaatverandering is sinds 2013 verdubbeld. Al moet daarbij gezegd worden dat dit aantal nog niet op het niveau is van 2007. Toen lag het aantal vermeldingen in de media 20 procent hoger. Interessant is dat de zorgen over klimaatverandering zowel bij jongeren als bij ouderen sterk zijn toegenomen en tegelijkertijd de scepsis over de berichtgeving spectaculair is gedaald.
Kortom, er is een vruchtbare voedingsbodem voor berichtgeving over het klimaat. De aanwezige jongeren willen echter meer. Hoe kan de gevoelde urgentie worden omgezet in concrete actie? Hier blijkt hoe breed de jongerenbeweging op dit thema is. Voor Thomas Dekker van de Klimaat en Energiekoepel gaat het om meepraten en -beslissen over beleidsvragen. Voor Mara de Pater van Sail to the COP is het een kwestie van op een zichtbare en avontuurlijke manier aandacht vragen voor de negatieve gevolgen van de luchtvaart. En voor Martine van Doppen van Local Conference of Youth betekent dit verbindingen leggen met jongeren in andere landen om op die manier meer impact te bereiken, ook op internationaal niveau.
Disruptie
De jongeren herkennen wat de deskundigen zeggen over effectieve communicatie en brengen dit voor een deel al in de praktijk. Jakob Hagenberg van
Extinction Rebellion voegt daaraan nog een andere communicatiestijl toe: disruptie. In dat licht moeten we bijvoorbeeld de ‘
rebellieweken‘ zien, die vanaf 7 oktober gaan beginnen. Gedurende enkele dagen zal het centrum van Amsterdam platgelegd worden om op die manier druk op de landelijke politiek uit te oefenen. Hoe het allemaal precies vorm gaat krijgen moet nog blijven, maar bewoners en bezoekers aan onze hoofdstad zijn alvast gewaarschuwd.
