‘Mijn land, mijn stad is vanaf nu ook uw land, uw stad.’ De burgemeester kijkt nauwelijks op van zijn papiertje terwijl hij dit zegt. Het is maandagmiddag en de wekelijkse naturalisatieceremonie van de gemeente Amsterdam is begonnen. Ik zit met zo’n honderd andere aspirant-Nederlanders, hun familieleden en vrienden in een kleine zaal. Voor me zit een vrouw in een vrolijk Ghanees gewaad, achter me een meisje met hoofddoek in spijkerbroek – ze speelt een spelletje op haar telefoon.
De ceremonie werd in 2006 ingesteld door Rita Verdonk, toenmalig minister Vreemdelingenzaken en Integratie (VVD). Zij wilde dat nieuwe Nederlanders met ‘meer dan een brief in de brievenbus’ de verkregen nationaliteit konden vieren. En dus werden gemeentes verplicht zogenaamde naturalisatieceremonies te organiseren.
Het is nog maar de vraag of Verdonks doel – meer waardering voor de Nederlandse nationaliteit – is bereikt. De ceremonies werden slecht bezocht, ondanks dat ze ook voor aspirant-Nederlanders een verplicht onderdeel1 werden van de naturalisatieprocedure. Ook de twee jaar later ingestelde nationale naturalisatiedag2 op 15 december hielp niet. In 2009 voegde de overheid de ‘Verklaring van Verbondenheid’3 toe aan de ceremonie. Iedereen die een nationaliteit aanvraagt bij het gemeentehuis moet met een handtekening alvast beloven dat hij of zij de verklaring gaat afleggen.
Bij binnenkomst in de Amsterdamse zaal krijgen we het programma uitgereikt: de burgemeester spreekt, wij spreken de Verklaring van Verbondenheid uit (zie kader) – het belangrijkste onderdeel van de dag – en we zingen het Wilhelmus. Voor degenen die het volkslied niet kennen staat de tekst met uitleg op de achterkant van het programma. Vandaag word ik, samen met honderd anderen, om klokslag vier uur, Nederlander.
‘Eén nationaliteit, €187,00’
Voor sommige van ons, onder wie ikzelf, is vandaag slechts een verspilde maandagmiddag. Wij zijn hier geboren uit ouders van een andere nationaliteit of wonen hier al meer dan vijftien jaar. Ik kon na een simpel gesprek bij het gemeentehuis de deur uitlopen met een bonnetje waarop stond: ‘Eén nationaliteit, €187,00’.
Maar voor andere deelnemers is dit de afsluiting van een lang proces waarin ze een inburgeringscursus volgden, examens aflegden, tientallen officiële papieren moesten inleveren en flink wat geld hebben moeten neertellen. Zoals een Thaise vrouw die me na afloop van de ceremonie vertelt dat ze 5000 euro in haar naturalisatieproces heeft gestoken. “Gelukkig zijn de hapjes gratis”, lacht haar man.
“
Deze vrouw heeft grofweg 900 euro neergelegd voor het verzoek om Nederlander te worden
De vrouw is een zogeheten naturalisandus, en hoort bij de deelnemers die de langste weg hebben moeten afleggen om hier vandaag te staan. Anders dan de groep waartoe ik behoor, heeft zij moeten inburgeren, gedwongen afstand gedaan van haar eigen nationaliteit en grofweg 900 euro neergelegd voor het verzoek om Nederlander te worden.
Dat geldt niet voor mijn groep, de zogenoemde optanten. Zij verkrijgen het Nederlanderschap middels een optieprocedure. Ze zijn bijvoorbeeld in Nederland geboren, hebben tenminste drie jaar onafgebroken hier gewoond of komen uit een ander EU-land. Van hen wordt aangenomen dat ze de Nederlandse taal beheersen en voldoende kennis hebben van de Nederlandse cultuur.
“
De deelnemers gaan op de foto met de burgemeester
Voor cultuur is tijdens de ceremonies veel aandacht. In kleinere gemeenten, zoals Zwolle, waar ik een aantal maanden later een ceremonie bezoek, is dit nog sterker merkbaar dan bij ceremonies in de grote steden. De deelnemers gaan er op de foto met de burgemeester, hier en daar wordt een selfie gemaakt. Op de statafels in de huwelijkszaal staan cadeautjes voor de deelnemers. Een Nederlandse vlag met de instructies bijgevoegd, een kalender met streekfoto’s en de plaatselijke delicatesse ‘Zwolse balletjes’. De gemeente Zwolle wil op die manier het regionale een plek geven, zodat deelnemers de streek leren kennen – ook al wonen sommigen van hen hier al jaren.
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van Justitie en Veiligheid stelde in een rapport uit 2010 dat vrijwel alle respondenten zich al vóór de ceremonie thuis voelden in Nederland. Het aantal respondenten dat zich (soms) niet thuis voelt in hun stad bleef onveranderd. Toch wordt aan de naturalisatieceremonie vastgehouden, als laatste officiële horde die nieuwe Nederlanders moeten nemen voordat ze hun paspoort mogen ophalen.
Petjes af
Twee weken na de ceremonie in Zwolle, vindt er een plaats in Den Haag. Inmiddels oud-wethouder Rabin Baldewsingh houdt een toespraak waarin hij de deelnemers oproept om ‘vooral mee te doen’. Hij verwijst naar de Tweede Wereldoorlog om zijn oproep kracht bij te zetten. ‘We moeten respect tonen voor mensen die voor mijn vrijheid gevochten hebben, voor jouw en mijn vrijheid de weg hebben geplaveid.’
Hier is de ceremonie massaler. Waar in Zwolle vijftien mensen aanwezig waren, zitten hier zeker honderd mensen in de kale, witte, raadszaal – hier en daar opgeleukt met vlaggetjes. Hun familieleden en vrienden zitten ver achter hen, op een verhoogde tribune. Baldewsingh begroet iedereen in zijn of haar eigen taal.
“
Twee puberjongens in het publiek weigeren op te staan tijdens het Wilhelmus. Zij worden streng toegesproken
Het thema van de bijeenkomst is ‘samenleven’, opnieuw benadrukt door de wethouder in zijn toespraak. Daarna zijn de deelnemers aan de beurt. Een vrouw met hoofddoek bevestigt de verklaring niet luid genoeg. Ze moet het opnieuw doen, en opnieuw, net zolang tot Baldewsingh haar wel verstaat. Een medewerker van de gemeente staat naast haar, hand op haar rug, fluistert in haar oor en troost haar als ze bijna in tranen weer gaat zitten.
Twee puberjongens in het publiek weigeren op te staan tijdens het Wilhelmus. Ook zij worden streng toegesproken. Hun petjes moeten af.
De ceremonie creëert een gevoel van saamhorigheid
Sommige deelnemers zijn wel blij met de ceremonie. Zij vinden het betekenisvol. Zoals Ehab*, student aan de VU, die vóór dit proces nooit een erkende nationaliteit had, omdat hij uit Palestina komt. Zijn hart bonkte wel even toen hij de verklaring uitsprak, vertelt hij. Het belangrijkste moment was voor hem het zingen van het Wilhelmus. Thuis, in Damascus, zongen ze het volkslied elke ochtend op het schoolplein. Dit is voor hem de eerste keer dat hij een burger mag zijn. Zo zegt hij het: ‘burger mag zijn’.
“
Een voor een worden we het podium op geroepen, waar we met onze rechterhand in de lucht van alles verklaren en beloven
Of Habiba*, directie-assistente, geboren en getogen Amsterdammer, met een Marokkaanse achtergrond. “Ik ging hier nuchter naartoe, maar toen ik voor de deur van de zaal stond – met al die nationaliteiten, al die huidskleuren, al die verhalen – deed het me toch wel wat.” Ze zou in haar eentje naar de ceremonie komen, maar op het laatste moment verraste een collega haar. “Ik had niet alleen moeten gaan, het was spannend”, zegt ze met een glimlach. Ze vond het mooi, de saamhorigheid die ze voelde in de zaal. “Dat heeft dit land wel nodig.”
Tompoezen en kaasblokjes
Terug naar mijn eigen ceremonie in de Boekmanzaal in Amsterdam. Na de speech van de burgemeester zitten de deelnemers te draaien op hun stoel. Een voor een worden we het podium op geroepen, waar we met onze rechterhand in de lucht van alles verklaren en beloven. De ene nieuwe Nederlander verklaart heel zacht in de microfoon, de ander rechtop, met een brede glimlach op zijn gezicht.
Mijn gasten, Nederlanders zonder migratieachtergrond van mijn leeftijd, vinden het allemaal heel grappig. Achteraf krijg ik van hen tompoezen en kaasblokjes op een wit bordje, want ‘zo vieren we de dingen hier’. Eindelijk is dit land mijn land en deze stad mijn stad. Tegelijkertijd kan ik ze niet uitleggen dat de blokjes kaas toch een bittere smaak achterlaten in mijn mond.
*Achternaam is bekend bij de redactie.
