Alle illustraties: Agnes Loonstra Beeld: Agnes Loonstra
Achtergrond
Identiteit

‘Je hebt een soa. So what?’

Een seksueel overdraagbare aandoening betekent dat je seks hebt gehad, niks meer en niks minder. Toch durven veel mensen het niet te vertellen als ze iets hebben opgelopen. Hoog tijd om het taboe rond soa’s te doorbreken.

Door 7 oktober 2019
Seks & gender seksuele gezondheid soa soa aids nederland
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
In Nederland vinden naar schatting jaarlijks 100.000 nieuwe soa-infecties plaats: van de usual suspects zoals chlamydia en herpes tot zeldzamere aandoeningen met namen die je verbeelding op hol laten slaan: weke sjanker, donovanosis… Voor veel mensen brengt een soadiagnose een schaamtegevoel met zich mee, vertelt Sandra Van den Eynde, soadeskundige bij expertisecentrum Sensoa. “Als je een soa krijgt, dan heb je je slecht gedragen. Dat beeld krijgen jongeren vaak nog onterecht mee. Een soa krijgen betekent helemaal niet dat je iets verwerpelijks of vies hebt gedaan, het wil alleen zeggen dat je seks hebt gehad, zoals zoveel mensen. Het is belangrijk dat jongeren weten dat het geen ramp is om besmet te raken.”

Onnodig veel schaamte

Het taboe rond soa’s is eigenaardig. Sinds de seksuele revolutie in de jaren zestig en zeventig is onze kijk op seks grondig veranderd. Over het algemeen geldt dat seks met wederzijdse toestemming iets moois is en zelfs een menselijke basisbehoefte die goed is voor onze fysieke en mentale gezondheid. Anderzijds durven we amper te praten over soa’s, omdat we ze nog altijd linken aan onverantwoordelijke, seksuele losbandigheid. De schaamte die een soadiagnose veroorzaakt staat niet in verhouding tot hoe veelvoorkomend soa’s zijn.
“

Op school leren jongeren dat ‘casual’ seks of veel wisselende contacten de grootste oorzaak van soaverspreiding zijn, maar dat is niet het geval

“Eén op de twintig jongeren tussen 15 en 25 jaar krijgt ooit te maken met chlamydia”, zegt Van den Eynde. Het is daarmee de meest voorkomende soa in België en Nederland. In 2014 waren er in Nederland 55.000 nieuwe geregistreerde gevallen van chlamydia. In België waren het er het jaar ervoor 4.916, bijna een vervijfvoudiging ten opzichte van 2002. Meer dan de helft van de Belgische en Nederlandse chlamydiapatiënten is jonger dan 25 jaar.
Beeld: Agnes Loonstra
‘Plots voelde ik mij een sloerie’

“Toen ik op mijn zeventiende hoorde dat ik chlamydia had, stortte mijn wereld in. Ik was boos op mezelf en op de jongen met wie ik had geslapen, die helemaal niet leek te schrikken toen ik hem opbelde om het te vertellen. Hij was mijn eerste bedpartner na mijn eerste serieuze lief en toch voelde ik mij plots een sloerie. Zelfs tegen vriendinnen durfde ik niets te vertellen. Ik heb gehuild bij de dokter, die mij aanraadde om tegen mannen die geen condoom wilden gebruiken te zeggen dat ik de pil niet nam. Pas een hele tijd later, toen een vriendin mij heel gelaten vertelde dat ze chlamydia had opgelopen en er zo weer vanaf was, besefte ik hoe veelvoorkomend chlamydia is en durfde ik mijn verhaal te delen.” – Charlotte* (29)

Op school leren jongeren dat ‘casual’ seks of veel wisselende contacten de grootste oorzaak van soaverspreiding zijn, maar dat is niet het geval. Wel is het zo dat deze risicogroep zich minder vaak laat testen. En wie zich niet laat testen, geeft de ziekte door. Met de juiste preventiemaatregelen, en vooral de juiste informatie vooraf en achteraf, hoeft dat allemaal niet zo’n probleem te zijn, zegt Van den Eynde. “Als huisartsen en gynaecologen er taboeloos over praten, zonder met de vinger te wijzen, wordt het gemakkelijker voor patiënten om naar soatesten te vragen.”
“

Seriële monogamie – de ene vaste relatie na de andere – creëert vooral bij jongeren een vals gevoel van veiligheid

Maar cijfers zeggen niet alles. “We hebben de voorbije jaren succesvolle bewustmakingscampagnes gevoerd met Sensoa in België en Soa Aids in Nederland. Het doel was om het belang van soatesten onder de aandacht te brengen, zowel bij seksueel actieve jongeren als bij huisartsen en gynaecologen. Dat verklaart deels de toename in het aantal soameldingen: we bereiken de juiste doelgroepen beter.”

Noem de dingen bij hun naam

Seriële monogamie – de ene vaste relatie na de andere – creëert vooral bij jongeren een vals gevoel van veiligheid. De beste preventieve actie blijft het gebruik van condooms, in elk geval totdat beide partners zich hebben laten testen. De belangrijkste drijfveer voor jongeren tussen de 15 en 25 jaar om condooms te gebruiken is nog altijd om niet zwanger te worden. Partners die enkel met elkaar vrijen laten een condoom al snel achterwege als de vrouw een andere vorm van anticonceptie gebruikt. Zo kan een soa uit een vorige relatie of contact worden doorgegeven. Om soa’s van hun taboe te ontdoen, is het dus belangrijk om de dingen bij hun naam te noemen.
“

Voor wie zich echt niet over de schaamte heen kan zetten, bestaan er websites waarmee je een anonieme boodschap kan versturen

Je partner of een ex-geliefde vertellen dat hij of zij mogelijk besmet is met een soa is eigenlijk zo eenvoudig als bellen en zeggen: “Ik heb een soa. En jij dus misschien ook. Maar dat is niet zo erg.” Een simpel en beleefd telefoontje of een persoonlijk gesprek, meer hoeft het niet te zijn.
Hoe vertel ik mijn (ex-)partner dat ik een soa heb? Een snelcursus:

  • Lees je eerst goed in over je soa zodat je de vragen van je partner kan beantwoorden. Stel vooraf vragen aan je huisarts.
  • Probeer het gesprek te oefenen met een goede vriend of vriendin of oefen voor de spiegel. Het kan helpen om de woorden al eens luidop uit te spreken.
  • Kies een neutrale pleken een rustig moment. Draag comfortabele kleren – het zal je verbazen wat een verschil dat maakt om je meer op je gemak te voelen.
  • Praat met zelfvertrouwen. Je bent niemand de les aan het lezen en ook niet aan het biechten. Je deelt gewoon persoonlijke informatie.
  • Vertel je partner over je soa en wat die wel en niet inhoudt. Er bestaan veel mythes over soa’s.
  • Blijf rustig. Als je overstuur bent, geef je je partner misschien de indruk dat het erger is dan het eigenlijk is. De manier waarop je vertelt en je lichaamstaal maken deel uit van je boodschap.
  • Verwacht dat je partner je nieuws zal aanvaarden en je zal steunen.

    • Liever anoniem dan helemaal niet

    Voor wie zich echt niet over de schaamte heen kan zetten of niet rechtstreeks een ex wil benaderen, bestaan er websites waarmee je een anonieme boodschap kan versturen, zoals partnerwaarschuwing.nl, dontspreadit.com of sotheycanknow.org. Via deze websites kan je een ‘soawaarschuwing’ sturen naar je bedpartners van de afgelopen zes maanden. Dat gaat via e-mail of sms, en als je dat wenst anoniem. De partner krijgt dan een melding met een link naar alle nodige informatie: over welke soa het gaat, wat die inhoudt en waar hij of zij zich kan laten testen. Ook je huisarts kan, al dan niet in jouw naam, contact opnemen met een (ex-)partner als je dat wenst.

    “Mensen worden liever persoonlijk dan anoniem gewaarschuwd”, meent Van den Eynde, maar, zo benadrukt ze: “Ze worden liever anoniem gewaarschuwd dan helemaal niet.”

    Je leest het. Niet bang zijn. Just do it. Desnoods anoniem.

    Enkele van de meest voorkomende soa’s in Nederland en België

    Beeld: Agnes Loonstra
    Chlamydia
    ‘De verkoudheid onder de soa’s’, een zeer besmettelijke en ook de meest vastgestelde soa in Nederland en België, vooral bij jonge heterovrouwen en -mannen. Chlamydia geeft vaak geen of weinig symptomen, maar kan tot onvruchtbaarheid leiden als ze niet wordt behandeld. Gelukkig biedt een condoom uitstekende bescherming en ben je er met antibiotica zo weer vanaf. Wil je zonder condoom vrijen, laat je dan vooraf testen bij de huisarts of gynaecoloog.

    Gonorroe
    Een bacteriële soa die voornamelijk voorkomt bij jonge homoseksuele mannen. Sinds 2002 stijgt het aantal besmettingen gemiddeld met zo’n 13 procent per jaar. Gonorroe geeft soms geen symptomen, maar veroorzaakt meestal een geelgroene afscheiding, vandaar de charmante bijnaam ‘druiper’. Gonorroe is met de juiste antibioticakuur gelukkig goed te behandelen.

    Beeld: Agnes Loonstra
    HPV – Genitale wratten
    Wratten in de schaamstreek zijn het gevolg van een besmetting met humaan papillomavirus (HPV), maar slechts 1 procent van de mensen die met HPV besmet zijn, krijgt wratten. Het virus wordt doorgegeven door seksueel (ook oraal) of intiem contact, maar bijvoorbeeld ook door iemands vingers of een gebruikte handdoek. Sommige types van het virus kunnen baarmoederhals- of keelkanker veroorzaken. Een condoom vermindert de kans op besmetting, maar beschermt niet volledig. Een vaccin beschermt tegen de meest voorkomende kankerverwekkende types en is opgenomen in het basisvaccinatieschema op 12 jaar in België en Nederland. Ondertussen blijkt dat bepaalde types HPV ook bij jongens kanker kunnen veroorzaken (keel, teelbal, penis…) dus men overweegt om in de toekomst ook jongens te vaccineren.

    Herpes
    Herpes krijg je door een besmetting met het herpes-simplexvirus. Zo’n besmetting komt erg vaak voor: twee derde van de wereldbevolking onder de 50 jaar heeft het in zijn of haar lijf zitten. De meeste mensen lopen tijdens hun kleutertijd herpes op, aan de mond. Na de eerste infectie blijf je drager van het virus. Stress, koorts en de menstruele cyclus kunnen een aanval uitlokken. Symptomen zijn pijnlijke blaasjes aan de lippen, penis, vagina en anus die na zeven tot tien dagen vanzelf verdwijnen. Iemand die een herpesaanval heeft, is erg besmettelijk, en een condoom helpt niet voor 100 procent omdat het virus ook met orale seks of onbedekte delen kan worden doorgeven. Het kan ook dat je nooit symptomen hebt. In principe ben je dan ook besmettelijk, maar het belangrijkste is dus geen seks te hebben wanneer een van beide partners een aanval heeft.

    Beeld: Agnes Loonstra
    Schaamluizen
    Als je last hebt van schaamluizen merk je dat eerst aan de rode puntjes op je huid en in je ondergoed op de plaats waar de luis heeft gebeten. De beten jeuken verschrikkelijk en de beestjes zijn na een tijdje met het blote oog te zien. Te behandelen met een antiluizencrème – je hoeft je schaamhaar zelfs niet af te scheren – en door kledij en beddengoed op 60 graden te wassen. Condooms beschermen niet tegen schaamluis.

    Syfilis
    Deze bacteriële soa is heel besmettelijk en komt vooral voor bij homoseksuele mannen. Een condoom helpt maar gedeeltelijk omdat de pijnloze zweren, het eerste symptoom, ook op andere plaatsen van het lichaam kunnen voorkomen. Onbehandeld kan syfilis ernstige gevolgen hebben en onomkeerbare orgaanschade aanrichten, maar een tijdige behandeling met penicilline biedt genezing.

    *Wegens privacyredenen is de achternaam van Charlotte hier weggelaten. Haar volledige naam is bij de redactie bekend.

    Dit artikel verscheen eerder op Charlie Magazine.

    'Het einde van hiv is geen fantasie, het is een politieke keuze'

    Na jaren van soebatten is op 1 augustus 2019 het langverwachte PrEP-programma van start gegaan. Maar dat is geen reden tot juichen.

    'Ik ben een geboren rebel'

    Directeur van het Aidsfonds en Soa Aids Nederland Louise van Deth gaat kort na haar tienjarige jubileum met pensioen.

    Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

    AbonneerDoneer

    Verder lezen?

    Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
    Maak jij OneWorld mogelijk?

    Word abonnee

    • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
    • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
    Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

    Factuurgegevens

    Je bestelling

    Product
    Aantal
    		 Totaal
    Subtotaal in winkelwagen € 0,00
    Besteltotaal € 0,00

    • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

    Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

    Dat kan al vanaf 6 euro per maand

    Lees en steun

    Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

    Volg ons