Als je palmbladeren soepel maakt, zijn ze fantastisch materiaal om, zeg, sandalen en tassen van te maken, ontdekte ontwerper Tjeerd Veenhoven. De eerste palmleerfabriek in India is al in bedrijf. Voor zijn ontwerp van de sandaal ontving Veenhoven onlangs de prestigieuze Green Design Competiton 2012.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_original”,”fid”:”17520″,”attributes”:{“height”:200,”width”:200,”style”:”float: right; height: 125px; width: 125px;”,”class”:”media-image media-element file-media-original”}}]]Het grote avontuur van Tjeerd Veenhoven in India begon in de Hema. Daar had de ontwerper al een paar keer een kop en schotel van palmbladeren – producten van Return to Sender – door zijn handen laten gaan. “Als ontwerper ben ik altijd geïnteresseerd in materialen, en dat servies is gemaakt van heel mooi materiaal waarbij de plantenvezels keurig naast elkaar zijn uitgelegd.”
Veenhoven (36) bestelde voor 250 euro honderd palmbladeren in India, en ontdekte in zijn Groningse studio dat die bladeren in natte vorm veel meer mogelijkheden boden dan in droge toestand. Hij bedacht een oplossing waardoor de bladeren permanent zacht blijven.
Voor het oprapen
Palmleer bestaat uit soepel gemaakte palmbladeren van de Areca Betelnutpalm, die ook een kruid levert dat in Indiase gerechten wordt verwerkt. Er groeien zo’n 80 miljoen arecapalmbomen, vooral in Zuid-India. Tot nog toe was het niet lonend afgevallen bladeren op te rapen; ze werden hooguit gebruikt als brandhout.
Mazzel
In 2011 kon Veenhoven met wat geld dat hij bij de Encouragement Award DOEN Materiaalprijs ontving, een palmleerfabriekje opzetten in het stadje Gadag, in de zuidwestelijke deelstaat Karnataka. “We hadden de mazzel dat het palmbladmateriaal in deze zachte vorm nog nergens bestond.” Afzetmogelijkheden voor producten van het gloednieuwe materiaal bleken er volop te zijn, in de hotelbranche bijvoorbeeld. “We begonnen met het maken van sandalen voor hotels, als vervanging van de polyester exemplaren, die vaak al na een gebruik van enkele uren worden weggegooid. De sandaaltjes van palmleer zijn biologisch afbreekbaar, net zo goedkoop en worden op een sociaal verantwoorde manier geproduceerd.”
Concurreren
Het was vanaf het begin Veenhovens bedoeling om het hele productieproces in India te laten plaatsvinden, en zo de lokale economie te versterken. De Industree Craft Foundation helpt daarbij. Deze organisatie geeft in Zuid-India trainingen in productietechnieken en marketing van producten van natuurlijke materialen. Ook heeft de stichting een specifiek business model ontwikkeld. Veenhoven: “Dit model heeft als voordeel dat het werkt zonder tussenpersonen, waardoor de fabriek kan concurreren met scherpe prijzen. Ook krijgen werknemers rechtstreeks betaald.” Veenhoven benadrukt dat zijn Zuid-Indiase project niets te maken heeft met traditionele ontwikkelingssamenwerking. “Het gaat er vooral om dat lokale consumenten het product kopen van lokale producenten. Ik ben geen hulpverlener: mensen daar moeten niet afhankelijk van mij worden. Ik ben ondernemer en moet zorgen dat ik aan mijn winst kom.”
Bangalore doet mee
De Kunstacademie van Bangalore begint volgend jaar een ‘palmleerlab’, een broedplaats waar twintig studenten palm- en bananenboombladeren en riviergrassen onderzoeken op hun mogelijkheden om tot designproducten te worden verwerkt.
Pumps van palmleer
Die winst zit er als het goed is, wel in. De sandalen zijn al een groot succes. De twintig ambachtsmensen in Gadag hebben er al vijftigduizend van gemaakt, en ook kreeg Veenhoven voor zijn ontwerp de Green Design Competiton 2012, van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en Dutch Design Week. De ontwerper weet dat er voor de sandalen een markt is van een half miljard exemplaren. De bedoeling is dan ook dat er meerdere palmleerfabriekjes komen. En meer producten, naast de tassen en boekomslagen van palmleer die nu ook al worden geproduceerd. Dus wanneer kunnen we de palmleren pump verwachten? Dat gaat nog wel even duren, voorspelt de ontwerper. “Maar over een jaar of vijf maken mensen in India én in Nederland echt mooi design van palmleer. Daarbij gaat het niet alleen om het esthetische, maar ook en vooral om duurzame economische groei voor mensen in landen als India.”
