Egypte verkeert in donkere tijden, meent schrijfster Yasmin El-Rifae. “Alleen in ons land zitten twee presidenten tegelijk gevangen.” Egyptenaren moeten volgens El-Rifae gezamenlijk tegen de terugkomst van de politiestaat vechten. “Anders is alles voor niets geweest.”
Op het moment van schrijven wordt voormalig president Hosni Mubarak van het militaire ziekenhuis naar de politieacademie overgebracht, waar hij de tweede keer zal worden berecht op beschuldiging van moord op demonstranten in januari en februari 2011.
Tegelijkertijd gevangen
Mohamed Morsi, die met een kleine meerderheid werd verkozen, anderhalf jaar nadat Mubarak was afgezet door het leger, wordt vastgehouden door de veiligheidsdienst, op een onbekende locatie.
In hoeveel landen is dat ooit voorgekomen, dat twee afgezette presidenten tegelijkertijd gevangen zitten?
De eerste dag van Mubarak’s rechtszaak in de zomer van 2011 staat nog vers in mijn geheugen. Slechts een handjevol journalisten mocht de rechtszaal in. Met de rest stond ik buiten te wachten in de verzengende hitte. Mannen van de oproerpolitie, in zware, zwarte uniformen, hurkten in de schaduw achter een pantservoertuig, terwijl ze wanhopig water dronken in de hitte.
Schamel loontje
Ik weet nog dat ik me toen realiseerde dat zij ook slachtoffers waren van het onderdrukkende regime; dienstplichtigen uit arme dorpen van het hele land, die geen opleiding kregen en in grote groepen onder vernederende omstandigheden moesten werken, voor een schamel loontje.
Die dag zag ik op een scherm in de brandende zon dat Mubarak op een ziekenhuis bed de rechtszaal werd ingereden. Hij zag eruit als een zwakke oude man. Ik had geen enkel moment de illusie dat de rechtszaak tot genoegdoening zou leiden voor de families van de gedode demonstranten. Veel familieleden van slachtoffers stonden bij ons voor het gerechtshof.
Toch raakte het beeld van Mubarak in zijn bed me. De autocraat, de patriarch, in zijn eigen koninkrijk achter de tralies.
Wat is er aan de hand in Egypte?
In 2011 wierp het Egyptische volk in een glorieuze revolutie het juk van de dictatuur van zich af. Amper twee jaar later is de democratische vrijheid door een militaire interventie ongedaan gemaakt en vloeit er bloed door de straten.Oneworld vroeg Egyptenaren uit te leggen wat er nu precies aan de hand is in hun land. Geen politici of journalisten maar ge-engageerde burgers met verschillende visies op problemen en oplossingen.
Lees hier de eerdere bijdrage in deze reeks van de dichter Abeer Soliman
Corrupte veiligheidstroepen
Nu verschijnt hij weer in dezelfde rechtszaal, maar alles is anders. Destijds zetten de massaprotesten die 18 dagen voortgingen de politie klem – de beelden van politiemannen die hun uniform uittrokken en wegrenden nadat het mislukte om de menigte uiteen te jagen zijn in ons geheugen gegrift.
In het hele land werden politiebureaus in brand gezet, omdat het volk woedend was over jaren van illegale arrestaties, martelingen, en intimidatie door de corrupte veiligheidstroepen.
Maagdelijkheidcontroles
Sindsdien heeft Egypte ruim een jaar onder het militaire regime meegemaakt, gevolgd door een jaar onder de leiding van de Moslimbroederschap. Beide jaren waren vol van onrechtvaardigheid en gewelddadige confrontaties – de legertanks die Koptische demonstranten aanvielen bij Maspero, gedwongen maagdelijkheidscontroles van vrouwelijke demonstranten door het leger, het aanzetten tot geweld door de leiding van de Moslimbroederschap tegen het eind van 2012.
De confrontaties vonden plaats tussen demonstranten tegen het regime aan de ene kant, waaronder tijdens de 18 dagen ook leden van de Moslimbroederschap, ook al deden zij officieel pas later mee, en aan de andere kant de veiligheidstroepen en, vanaf 2012, de Moslimbroeders.
Morsi’s blunders
De campagne van Tamarod (Arabisch voor rebel) om handtekeningen te verzamelen voor het aftreden van Morsi, en om de straat op te gaan op 30 juni 2013 verspreidde zich als een lopend vuurtje. Het leven was er niet beter op geworden en Morsi’s blunders – zijn onlogische, onsamenhangende toespraken, het heen-en-weer van zijn economische hervormingen – hadden hem de minachting van het volk opgeleverd.
De Broederschap werd met toenemende achterdocht bekeken – ze gedroegen zich geheimzinnig en toen ze eenmaal aan de macht waren, deden ze haast geen moeite meer om contact te houden met de bevolking.
Wrede operatie
Het leger steunde de massaprotesten van 30 juni en 3 juli, waarin het aftreden van Morsi werd geëist. In de avond van 3 juli kondigde generaal AbdelFattah el Sisi aan dat Morsi door de troepen was afgezet en dat er een interim-president was benoemd, het hoofd van het Hooggerechtshof. Het land vierde feest, de media en het leger begonnen te spreken over het bestrijden van ‘terroristen’ en de Broederschap bezette pleinen in protest tegen wat in hun ogen een militaire staatsgreep was tegen hun verkozen leider.
Leiders van de Broederschap riepen op tot geweld tegen christenen en bij demonstraties in verschillende buurten in Cairo and Alexandria waren er confrontaties tussen aanhangers van de groep en de bewoners van de buurten.
De grootste sit-in van de Broederschap werd uiteindelijk met adembenemend geweld uiteengeslagen door de veiligheidstroepen, in een wrede operatie waarin honderden mensen werden gedood.
Wrede methoden
Egypte is hyper-nationalistisch geworden, het volk staat achter de politie en veiligheidstroepen waar het twee en een half jaar geleden tegen in opstand kwam. De media schaart zich op agressieve wijze achter het leger en roept achterdocht op tegen iedere groep die de wrede methoden van het leger durft te bekritiseren.
De Broeders worden terroristen genoemd, dus het maakt niet uit of ze omkomen. Er is geen erkenning voor de duizenden aanhangers van de Moslimbroederschap die vreedzaam zijn gebleven en het feit dat velen die niets met de organisatie te maken hebben de afgelopen weken zijn gearresteerd of vermoord, wordt niet vermeld.
De veiligheidstroepen doen niets om de christelijke kerken, huizen en bedrijven te beschermen tegen de aanvallen die in het hele land plaatsvinden.
Mubarak, Sadat en Nasser
En toch herrijst de politiestaat uit de as van de afgebrande politiestations, zonder dat er enige hervorming van de inhumane methodes heeft plaatsgevonden. Journalisten, activisten en critici zullen blijven worden lastig gevallen, in de gaten worden gehouden en gevangen worden gezet door de politie, precies zoals in de strengste jaren onder Mubarak, en voor hem onder Sadat, en voor hem onder Nasser.
De militaire avondklok dient om de angstgevoelens en de achterdocht tegenover elkaar te vergroten. Het algemene verhaal is dat de militaire interventie geen coup was, maar dat zij door het volk gewenst was, en iedereen die een andere mening heeft is een verrader die werkt voor buitenlandse belangen.
Vechten tegen het falen van de staat
Ik wijs dat verhaal af. Ik wijs ook de weigering van de Broederschap af om verantwoording te nemen voor hun aandeel in het bloedbad; de oproep van hun leiders tot sektarisch geweld; en de ontkenning van Morsi’s autoritaire machtsmisbruik.
Ik vind dat Egyptenaren die enige vorm van vrijheid willen, nu moeten vechten tegen het falen van de staat in het verdedigen van de levens van burgers, tegen het wrede en onnodige gebruik van dodelijk geweld, het gebruiken van de Moslimbroeders als de slechterikken, waardoor er geen andere keus zou zijn dan de terugkeer tot een autoritaire staat.
We leven in donkere tijden, maar ik geloof nog steeds in de stem van de miljoenen Egyptenaren die in 2011 protesteerden voor brood, vrijheid en sociale rechtvaardigheid.
Yasmin El-Rifae is schrijver in Caïro, mensenrechtenactivist en coördinator van het jaarlijkse Palestijnse Literatuurfestival in de Palestijnse Gebieden.
Beeld: Mohamed Amin
