'De Zwarte Dilma' wordt ze al genoemd. Claudete da Costa (34) groeide op als straatkind in Rio de Janeiro. Vanaf haar elfde werkt ze als ‘catador’, een vuilnisraper. Nu is ze de leider van 10.000 vuilnisrapers in de deelstaat Rio de Janeiro.
“Wij werken hier op de vuilnisbelt maar behandel ons niet als afval. Behandel ons als werkers met afval,” vertelt Claudete gedecideerd. “Wij zijn afvalrapers en leveren daarmee en enorme bijdrage aan een betere wereld. Wat anderen zien als afval, is eigenlijk recyclebaar materiaal. Papier, karton, aluminium: ik verdien er mijn brood mee en zorg tegelijk voor een duurzamere wereld.”
Claudete heeft een coöperatie opgericht waardoor vuilnisrapers zich beter organiseren en als gesprekspartner worden gezien door de overheid. Ze heeft geld los weten te krijgen om veilige karren aan te schaffen, waardoor vuilnis op een efficiëntere manier opgehaald kan worden. Daarnaast hoeven vuilnisrapers niet meer ´s nachts te werken.
Dorre aarde
Claudete belandde op haar achtste op straat en overleefde door te bedelen. Ze hing rond bij de Candelária kerk, een plek waar veel dakloze kinderen zich verzamelden. In 1993 werden daar acht straatkinderen door politiemannen doodgeschoten. Claudete was toevallig aan het werk op dat moment, en ontliep daardoor de ‘Massacre of Candelária’.
“Mijn moeder leerde mij het vak van vuilnisraper, iets wat gezien wordt als het allerlaagste en vieste beroep," vertelt Claudete. "’s Nachts raapten we op wat anderen weggegooid hadden, selecteerden het, en verkochten wat weer gebruikt kon worden. Op mijn eenentwintigste was ik moeder van drie kinderen. Ik was toen als dorre aarde. Ik was alleen bezig met zelf overleven en had geen oog voor andere mensen en hun behoeften.”
Leiderschap
Claudete’s strijdlust voor rechtvaardigheid kwam tot bloei na een leiderschapstraining die ze kreeg aangeboden door stichting IBISS. Deze training leerde Claudete te vertrouwen op haar eigen kracht en stimuleerde haar om de positie van haarzelf en van andere vuilnisrapers te verbeteren. “Na de training voelde ik me als bewaterd land: in staat om ook aan andere mensen te denken. Ik riep vuilnisrapers op om samen te komen om voor onze belangen op te komen: niemand anders doet dat voor ons."
"We worden vaak zonder respect behandeld. Ik richtte een coöperatie op en we kregen voor elkaar dat we materiaal konden aanschaffen om waardig en efficiënt te functioneren. Daarna werd ik als vertegenwoordiger gekozen van een andere groep catadores en onderhandelde ik met de overheid over onze werkomstandigheden. Iets wat lastig is als je niet bekend bent met het ingewikkelde structuren van de ambtenarij. Maar ik heb doorzettingsvermogen en ben duidelijk in wat ik wil: ik vecht voor een beter land en een betere wereld. Het is belangrijk om zelf het heft in handen te nemen, omdat het tonen van leiderschap ook anderen inspireert dat te doen”.
‘De Zwarte Dilma’
In 2012, tijdens de VN duurzaamheidstop Rio+20, ontving Claudete een prestigieuze prijs voor haar inspanningen. Recentelijk is Claudete gekozen als vertegenwoordiger van alle vuilnisrapers in de deelstaat. “Ik werd ook ‘De Zwarte Dilma’ genoemd (Dilma Rousseff is president van Brazilië, red.). Maar ik werk tegelijk nog steeds als ‘catador’”.
Toekomst
Claudete zal zich in blijven zetten voor de vuilnisrapers in Rio de Janeiro en blijft strijden voor gelijke rechten en behandeling. Ook in je directe leefomgeving moet je het verschil maken. Claudete: “Tot mijn tweeëntwintigste ben ik niet naar school gegaan. Nu ga ik naar school en geef mijn kinderen mee wat ik zelf in mijn jeugd nooit gehad heb: de moed om te laten zien wie je bent.”
Tijdens een bijeenkomst van l’Esprit organisatieadvies over het Earth Charter inspireerde Claudete Nederlandse ondernemers met haar levensverhaal.
