De oorsprong van het groeiende anti-homo sentiment in landen als Uganda is mede veroorzaakt door de gecompliceerde relatie tussen het Westen en Afrika. In plaats van schande te spreken over 'de onderontwikkelde Afrikanen’, zouden we onze eigen rol in het bevorderen en in stand houden van anti-homo sentimenten in Afrika onder de loep moeten nemen.
De zogeheten anti-homo wet, in 2012 nog door President Museveni in de kast gezet, is afgestoft en zal hoogstwaarschijnlijk binnenkort worden ondertekend. Dit maakte de Ugandese President afgelopen Valentijnsdag bekend. Als de omstreden wet wordt aangenomen, houdt dat in dat homoseksuelen in het Oost-Afrikaanse land een levenslange gevangenisstraf kunnen krijgen.
‘Onacceptabel’
Veel Nederlanders zijn geschokt dat er in de 21e eeuw nog landen zijn waarin iemands seksuele oriëntatie op een dergelijke manier wordt gecriminaliseerd. Ook de Nederlandse media spreken zich fel en verontwaardigd uit. Westerse donoren zijn not pleased, en dreigen met het terugtrekken van financiële hulp. Minister Timmermans noemt de wet ‘onacceptabel’, en Obama sprak afgelopen zondag van ‘een stap terug voor alle Ugandezen’.
In Uganda is dan weer heftig gereageerd op de beschuldigingen van Europa en de Verenigde Staten. Uit onderzoek blijkt dat circa 95% van de Ugandezen de wetgeving steunt. Volgens een woordvoerder van het Ugandese parlement blieft Uganda geen financiële hulp meer van de Verenigde Staten als die gepaard gaat met pro-homoseksuele boodschappen. Leden van de machtigste partij in Uganda lieten deze week weten dat als soeverein land, niet meer als kind behandeld wil worden.
Een tegenstrijdige trend
Uganda is niet het enige land in Afrika waar strenge straffen staan op het hebben van een seksuele relatie met iemand van hetzelfde geslacht. In 38 van de 55 Afrikaanse landen is homoseksualiteit strafbaar. Lijnrecht tegenover de mondiale trend van meer acceptatie voor homoseksualiteit, worden de straffen in Afrika juist steeds zwaarder.
Afrika is het enige continent ter wereld waarvan in alle landen meer dan 90% van de bevolking vindt dat homoseksualiteit niet geaccepteerd moet worden. Uitzondering is Zuid-Afrika, waar 68% zegt dat homoseksualiteit niet acceptabel is.
Waarom zijn Afrikanen zulke homohaters? Hoe kunnen mensen zo onverdraagzaam zijn? Ironisch genoeg zijn ‘wij’, in het Westen, daar mede verantwoordelijk voor. Het Afrikaanse anti-homo sentiment is onder andere het gevolg van een proces dat is begonnen met het kolonialisme.
Een Westers product
Een meerderheid van de huidige anti-homo wetten in Afrika zijn opgetekend door de Westerse koloniale overheersers. Zij brachten het strikte ideaal van de blanke heteroseksuele man met zich mee. Het woord ‘ homoseksueel’ werd geïntroduceerd. Veel van de huidige anti-homo wetten in Afrika zijn tot stand gekomen tijdens de koloniale overheersing. Daarvoor is homoseksualiteit nooit strafbaar geweest in Afrika.
Tel daarbij op dat Afrika sinds het begin van de 21e eeuw overspoeld wordt met fundamentalistische christenen uit voornamelijk de Verenigde Staten. Zij zijn fel anti-homo, en genieten enorm veel invloed in Afrika’s streng religieuze landen. Zij spelen slim in op de angsten in de samenleving en zijn een kruistocht tegen homoseksualiteit begonnen. Kern van het betoog; homoseksualiteit is een product van het verdorven Westen, en het pure Afrika moet niet meegaan in deze goddeloze trend.
Homoseksueel = pedofiel?
Een van de speerpunten tegen homoseksualiteit is volgens de christelijke fundamentalisten dat homoseksuelen kinderen zouden ‘recruteren’. Het is bijzonder opvallend hoe het debat in Uganda over homoseksualiteit wordt gekidnapt door dit idee. ‘Ze willen onze kinderen ontvoeren en verkrachten’, wordt er vaak opgemerkt. Het verschil tussen een homoseksueel en een pedofiel lijkt vervaagd.
Mede hierdoor ontstaat een negatief en afkeurend idee over wat homoseksueel zijn inhoudt. Mede opgeklopt door de hitsige Ugandese media, en geld- en machtsbeluste kerkleiders. De culturele constructie van het woord is heel anders in Nederland. Denk aan de Toppers. Gezellige homo’s in een paars pakje die lekker samen op de bank een kopje koffie drinken en eindeloos bakkeleien over de relatie tussen glanzend haar en crèmespoeling. Onschuldig en gezellig.
Individuele vrijheid
Maar ook in ons land heeft het jaren geduurd voordat homoseksualiteit werd geaccepteerd. In het Westen heeft een lange democratiseringsgolf ervoor gezorgd dat het individu steeds meer vrijheid heeft gekregen. Na stemrecht kwam pensioenrecht. Na de feministische golf werd abortus legaal. En sinds de afgelopen dertig jaar is homoseksualiteit in steeds grotere mate geaccepteerd. Dat is een proces.
In Uganda heerst corruptie, etnisch conflict, worden vrouwen onderdrukt, leeft een groot deel van de bevolking in armoede en is meer dan de helft van de jongeren werkloos. Als je als man of vrouw geen kinderen hebt, ben je in zeker mate mislukt. Een kritische blogger verwoordde het deze week als volgt; ‘ Afrika heeft homorechten nodig zoals een blote man een roze hoed nodig heeft’. Er moeten eerst bepaalde fundamenten in een samenleving zijn, voordat hierop verder kan worden gebouwd.
Complexe relatie
Ik wil niet zeggen dat we niet moeten opkomen voor homorechten. Maar bekijk de reacties van Obama (‘ een stap terug in de tijd'), en Timmermans (‘onacceptabel’) op de strenge Ugandese anti-homo wet, en plaats dit in de context van de tegenstrijdige berichten van eerst de koloniale machthebbers en toen de christelijke fundamentalisten.
Tel hierbij op dat Afrika een emancipatie golf ondergaat, waarbij onder andere olie en goud ervoor zorgen dat het continent steeds minder afhankelijk is van het Westen, en bedenk dat veel Afrikanen moe zijn van het belerende vingertje van hun voormalig koloniale heerser. De conclusie? Het belerende vingertje jaagt Afrikanen de kast in.
Beeld: Kaytee Riek
