Vrouwenbesnijdenis stop je niet in je eentje

Je zet je al jaren in tegen vrouwenbesnijdenis. Je spreekt  op internationale conferenties en hield eind 2012 een TEDx-talk in Amsterdam. Waarom vind je het zo belangrijk om jouw verhaal te delen?
“Ik geloof dat je alleen vrij kan zijn van iets wanneer je erover praat. Doordat ik openlijk over vrouwenbesnijdenis en de gezondheid en rechten van vrouwen praat, maak ik die onderwerpen bespreekbaar en laat ik zien dat het niet slecht is om het hierover te hebben. Ik hoop dat andere meisjes makkelijker over het onderwerp zullen praten doordat ik dat ook doe.”

Praten de Masai inmiddels makkelijker over het onderwerp?
“Het heeft jaren geduurd voordat onderwerpen zoals Female Genital Cutting (FGM/C) (vrouwenbesnijdenis) en seksuele reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) openlijk besproken konden worden, maar binnen mijn gemeenschap kan er nu vrij over gepraat worden. Maar er zijn nog steeds veel plekken in Kenia waar dat niet kan.
Tijdens een training van Amref Flying Doctors in 2008 leerde ik over gezondheidsrisico’s en rechten van vrouwen. Daardoor kreeg ik het zelfvertrouwen en de kennis om met anderen over vrouwenbesnijdenis te praten. Hoewel het na een tijd lukte om met meisjes, moeders en de stamoudsten (de oudere mannen en ‘leiders’ van de gemeenschap, red.) te praten, bleef een  belangrijke groep onbereikbaar: de morans, de jonge mannen die in de toekomst met de meisjes zullen trouwen. Zolang de meisjes bang zijn dat niemand met ze trouwt zolang ze niet besneden zijn, is het  onmogelijk om de meisjes ervan te overtuigen zich niet te laten besnijden.”

Willen de mannen wel trouwen met een meisje dat niet besneden is?
“Dat was in het begin het grootste probleem. Traditioneel is de besnijdenis een overgangsritueel, rite de passage, waardoor een meisje een vrouw wordt. Dat betekent dat wanneer een vrouw onbesneden is, ze nog als een meisje gezien wordt. En dat ze dus niet mag trouwen, geen seks mag hebben en geen kinderen mag baren. Daardoor geloofde men ook lange tijd dat een onbesneden vrouw geen kinderen kán krijgen, een belangrijke reden waarom het zo moeilijk was om de morans te overtuigen. Ik heb uiteindelijk, door jaren met ze te praten en veel geduld te hebben, hun respect en vertrouwen gewonnen. Nu zijn er mannen getrouwd met onbesneden meisjes. Het is belangrijk dat zij aan anderen in hun omgeving vertellen dat hun vrouw kinderen kan krijgen en dat ze het geen probleem vinden dat hun vrouw niet besneden is. Dat soort bewijzen vanuit de gemeenschap zelf werken het beste.”

Is er ook aandacht voor het genot van de vrouw wanneer er over vrouwenbesnijdenis gesproken wordt?
“Vrouwen hebben het er onderling regelmatig over. Ze vragen zich bijvoorbeeld af waarom mannen in andere gemeenschappen maar één vrouw hebben, terwijl hun mannen er wel drie of vier hebben. Waar zijn hun mannen naar op zoek? Als je dit aan de mannen vraagt, zullen ze je vertellen dat ze bij besneden vrouwen een zekere passie missen. De gevoeligheid van de vrouw vermindert door de besnijdenis omdat de clitoris wordt weggehaald. Besneden vrouwen genieten niet van seks, ze hebben alleen seks om kinderen te krijgen. Dus mannen zoeken dat genot en die passie dan bij andere vrouwen.”

Welke problemen moeten nog overwonnen worden?
“Er zijn in Kenia nog steeds plekken waar meisjes van school worden gehaald, besneden worden en jong trouwen. Dat kan je niet in je eentje veranderen.  Ik werk inmiddels voor Amref Flying Doctors en wij geven trainingen aan stamoudsten, morans, meisjes en vrouwen waardoor ze de kennis krijgen die nodig is om vrouwenbesnijdenis te stoppen. Zij kunnen vervolgens met anderen uit hun gemeenschap praten, waardoor de boodschap zich steeds verder verspreidt. Vrouwen  doen dat bijvoorbeeld tijdens dagelijkse activiteiten zoals water halen en hout sprokkelen. Ook de stamoudsten zien elkaar elke dag waardoor het onderwerp besproken kan worden, en de morans praten er onderling over. Hun dagelijkse bezigheden zijn anders dan die van vrouwen, ze leven voor langere periodes in de bush en bezoeken markten waar vee verhandeld wordt. Dat zijn ook momenten waarop dit soort onderwerpen besproken worden. Het is dus heel belangrijk om met de mensen uit de gemeenschap samen te werken om zo een grotere groep te bereiken.”

Zijn er alternatieven?
“We werken aan alternatieve rites de passage, ceremonies waarin meisjes vrouw worden zonder dat daar besnijdenis aan te pas komt, maar waarbij wel de goede dingen uit onze cultuur behouden blijven. De meisjes krijgen eerst een training waar ze leren wat hun rechten als vrouwen zijn. Vervolgens vindt er een ceremonie plaats, waarbij het belangrijk is dat de hele gemeenschap zich uitspreekt tegen vrouwenbesnijdenis. De stamoudsten spreken dan de hoop uit dat de meisjes naar school zullen gaan in plaats van besneden worden en jong trouwen. De vrouwen die vroeger de besnijdenis uitvoerden vertellen dat ze dat niet meer doen, en de morans beloven dat ze met de meisjes zullen trouwen. De aanwezigheid van al deze groepen is essentieel om deze alternatieve overgangsceremonie succesvol te maken. Uiteindelijk kun je alleen door samen te werken een einde maken aan vrouwenbesnijdenis.”

Foto: Amref Flying Doctors