Met een flinke schok en een luide knal komt de trein tot stilstand. In een naastgelegen compartiment valt duidelijk het een en ander van de bankjes af. “Wij hebben geleerd hoe je moet stoppen zonder schok”, vertelt mijn reisgenoot met een spottende glimlach. “Het principe is dat de passagier niet zou moeten voelen dat de trein is gestopt. Maar deze nieuwe jongens, die nu rijden… Hahaha.”
Ibrahim Kaduma kan het weten: 17 jaar lang bestuurde hij locomotieven over de spoorlijn tussen Tanzania en Zambia. Nu is hij met pensioen, hoewel ‘pensioen’ in Tanzania niet hetzelfde betekent als in Nederland. Kaduma werkt nog regelmatig bij een bedrijf in de buurt, daarnaast houdt hij een paar honderd kippen in een schuurtje naast zijn huis. Ook is hij eigenaar van een winkel een paar kilometer verderop. Een appeltje voor de dorst, meent Kaduma, aangezien zijn pensioen niet toereikend is.
De weinige treinen die nog rijden tussen Tanzania en Zambia zijn vaak erg lang – te lang voor de kleine stations. Het duurt dan meestal ook wel een tijdje totdat de vele straatventers hun weg naar het einde van de trein hebben gevonden.
Chinese ontwikkelingshulp
Kaduma mag van geluk spreken dat hij met pensioen is, want de huidige werknemers van TAZARA, de Tanzania Zambia Railway Authority, krijgen regelmatig veel te laat betaald – vorige zomer zelfs vier maanden niet. TAZARA verkeert namelijk in zwaar financieel weer. De spoorlijn werd in de jaren ’70 gebouwd met Chinese hulp – toentertijd zo’n beetje het eerste en vooral grootste ontwikkelingshulp-project van China in Afrika.
“Als je naar de geschiedenis van TAZARA kijkt, zie je dat dit bedrijf geleden heeft onder een gebrek aan investeringen. De gevolgen daarvan voelen we nu.” Aan het woord is Conrad K. Simuchile, woordvoerder van TAZARA. “We moeten het vooral hebben van vracht. Vorig jaar vervoerden we ongeveer 230.000 ton – veel te weinig, aangezien ons break-even point alleen al 750.000 ton is. We hebben meer vracht nodig, we moeten geld verdienen!”
Betrouwbaarheid
Die vracht is er heus wel, zo geeft Simuchile toe, maar TAZARA heeft moeite om het aan te trekken. Begrijpelijk, want de diensten van de spoorlijn zijn allesbehalve betrouwbaar. Waar we in Nederland de NS honen vanwege een vertraging van een paar minuten, kijken de Tanzanianen verward op wanneer de trein op tijd is. Bovendien zie je langs het spoor regelmatig wrakken van wagons liggen. Niet vreemd dat de Tanzanianen je afraden om met de trein te reizen.
Er is toch een bedrijf dat interesse heeft getoond in het spoor. Opslagbedrijf Impala heeft afgelopen februari laten weten met ze in zee te gaan. Impala is eigendom van het Nederlandse bedrijf Trafigura, berucht om de betrokkenheid bij een giframp in Ivoorkust in 2006. Impala hoopt 30.000 ton per jaar te vervoeren over het sterk verouderde spoor. Gek zijn ze overigens niet: de vracht zal vervoerd gaan worden met eigen locomotieven. Impala en Trafigura weigerden commentaar te geven op de geplande samenwerking.
Bij het station van Makambako is een belangrijke ‘dry port’. Goederen en containers worden hier van de trein afgehaald en op vrachtwagens gezet voor verder vervoer via de weg.
Nederlandse investeerder
“De betrokkenheid van Impala mag dan misschien goed zijn voor TAZARA als bedrijf, maar het zal ook meer problemen creëren”, denkt machinist Godfrey Mlimba. Hij is bang dat het enkele spoor de vracht niet aan gaat kunnen. Bij oplevering had het spoor een levensduur van 45 jaar, zo vertelden de Chinezen, maar bepaalde stukken zijn hard toe aan vervanging.
TAZARA is, ondanks haar slechte reputatie, van levensbelang voor duizenden Tanzanianen en Zambianen. Treinreizigers, werknemers, maar ook kleinschalige handelaren en honderden mama nitilie’s die bij de stations hun waren verkopen door de ramen van de trein. Er is geen twijfel over mogelijk: het potentieel van de spoorlijn is enorm, zowel economisch als maatschappelijk.
Platteland ontsluiten
TAZARA moest het platteland ontsluiten, maar met twee passagierstreinen per week komt daar niet veel van terecht. Wat ook de zaken bemoeilijkt, is dat niemand precies weet wanneer de trein op welk station is. Dat zorgt ook gevaarlijke situaties, vertelt Kaduma. “Vroeger, wanneer een stuk spoor bezet was door een trein, kon je dat in een systeem zien, zodat je geen andere treinen kun sturen op dat stuk. Dat werkte met koperdraden langs het spoor, maar die zijn grotendeels gejat. Nu gebruiken ze dit.” Kaduma houdt zijn mobiele telefoon omhoog. “Maar dat is niet erg veilig of betrouwbaar.”
De overheden van Tanzania en Zambia laten dan wel regelmatig blijken dat ze willen dat TAZARA efficiënter te werk gaat, zelf investeren in de spoorlijn doen ze vooralsnog niet. Daarom staat het bedrijf er zo goed als alleen voor, met een management dat duidelijk niet in staat is het tij te keren. Ondanks alle problemen blijft woordvoerder Simuchile positief. “Dit bedrijf heeft een geweldige toekomst. We moeten alleen de financiën op orde krijgen. Misschien zal ik dat niet meer meemaken, maar het is mogelijk.”
