Fotoreportage
Klimaat

Deze kleine archipel is wereldkampioen groene energie

Ooit was de Schotse archipel Orkney voor zijn stroom afhankelijk van het vasteland. Maar sinds 2012 produceert de provincie meer elektriciteit dan ze zelf nodig heeft. Bedrijven wereldwijd trekken erheen om hun projecten te testen.

Door 27 januari 2020
duurzaamheid elektriciteit groene energie schone energie
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De Orkney-archipel, bestaande uit twintig eilanden op ongeveer 15 kilometer van de noordoostkust van Schotland, is een ruige plek om te wonen. Het hele jaar door zijn er woeste stormen met veel regen en de wind rukt regelmatig pannen van de daken. Zoals de ruim 20.000 inwoners zelf zeggen: ‘Je hebt hier geen paraplu nodig, maar een pantser.’

Maar deze plek heeft ook zijn voordelen: zestig jaar geleden startten de overheid en plaatselijke investeerders hier met experimenten voor het verkrijgen van hernieuwbare energie. Als je tegenwoordig over het eiland wandelt, met paraplu dan wel pantser, zie je hier overal sporen van terug in de vorm van kleine witte of grijze windmolens, die de inwoners zelf op hun boerderij of in hun tuin hebben geplaatst.

Stromness op Orkney Island. Het stadje, met ongeveer 2000 inwoners, is verworden tot een van de belangrijkste onderzoekspolen voor hernieuwbare energiebronnen in Europa.Beeld: Luigi Avantaggiato

Koploper

De weg naar onafhankelijkheid begon in de jaren vijftig in Costa Head, waar scheepswerfbedrijf John Brown Engineering uit Glasgow de eerste houten windturbine liet bouwen. Net als de machines die volgden was de Costa Head-turbine zo ontworpen dat hij volledig automatisch kon opereren en dus gedurende lange perioden onbeheerd kon blijven. De gekozen locatie, in het noorden van het vasteland van Orkney, bleek vanwege de hoge kliffen te turbulent, maar de windmolen vormde het bewijs dat de opwekking van windenergie in Orkney mogelijk was.

In de jaren 1980 werd daar niet ver vandaan, op Burgar Hill, een eveneens door de overheid uitgevoerde serie tests met windturbines gedaan. De resultaten leverden een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de windenergiesector.

Burgar Hill Wind Farm op het vasteland van Orkney Island. Orkney is een eersteklas locatie voor windmolenparken, die grote hoeveelheden duurzame elektriciteit produceren.Beeld: Luigi Avantaggiato
Vanaf de jaren 2000 gingen de ontwikkelingen snel. Op Burgar Hill werd een prototype van een 1,5 MW-windturbine geplaatst, gevolgd door nog een prototype van 2 MW1. In 2001 vestigt het European Marine Energy Centre (EMEC) zich op Orkney; het eerste onderzoekscentrum dat zich op de ontwikkeling van golf- en getijdenenergie richt. EMEC verricht momenteel werkzaamheden op vijf verschillende locaties binnen de archipel. In Orkney staan nu meer aan het net gekoppelde ‘oceaanenergieapparaten’ dan waar ook ter wereld2. De archipel is daarmee koploper op het gebied van de energietechnologie.

Sinds 2012 zijn de inwoners op dit gebied geheel zelfvoorzienend. Er is zelfs sprake van een overschot aan energie, dat wordt opgeslagen en verkocht aan het nationale net. In 2018 produceerde de archipel 130,5 procent van de eigen energiebehoefte, en naar verwachting is in 2019 een piek van 138 procent gehaald (de officiële cijfers zijn nog niet bekend).

Waterstoftankstation in Kirkwall, dat gebruikmaakt van hernieuwbare elektriciteit. Orkney telt bijna vier keer zo veel elektrische voertuigen per hoofd van de bevolking als gemiddeld in Schotland.Beeld: Luigi Avantaggiato

Internationale ontwikkelaars

Op het eerste gezicht lijkt het opmerkelijk dat een kleine groep eilanden zo veel betekent op het gebied van duurzame energie. Maar juist het feit dat het hier om eilanden gaat, speelt een grote rol. Orkney bevindt zich tussen de Atlantische Oceaan en de Noordzee in en heeft te maken met zeer sterke getijdenwisselingen, storm en krachtige golven, die stuk voor stuk veel energie opleveren. Bij springvloed bereiken de zeestromingen hier soms een snelheid van 7,8 knopen (4 meter per seconde). Hoewel de positie vrij uniek is, toont Orkney tegelijkertijd aan dat duurzame energie overal voorhanden is als je slim met de omgeving omgaat, en heeft de rest van de wereld inmiddels ontdekt wat er van deze plek kan worden geleerd.
Onderstation van European Marine Energy Centre (EMEC) op testlocatie Billia Croo Wave, op het vasteland van Orkney. De testlocaties zijn op het net aangesloten via onderzeese kabels.Beeld: Luigi Avantaggiato
Inmiddels hebben internationale ontwikkelaars op het gebied van mariene energie hun apparaten in de wateren van Orkney getest. Zowel onder water als op de zeebodem staan volop machines die golf- en getijdenenergie in elektriciteit omzetten. Het Franse bedrijf Alstom bereikte eind 2014 een indrukwekkende mijlpaal, toen hun getijdenturbine van 1 MW meer dan 1 GWh elektriciteit opwekte voor het Schotse net: genoeg om heel Orkney meer dan twee dagen van stroom te voorzien.

Het doel is de resultaten ook in eigen land toe te passen. Zo testte het Spaanse bedrijf Magallanes Renovables sinds 2014 apparatuur op het eiland, die vervolgens in 2017 in Vigo, Spanje, werd geïnstalleerd. Hernieuwbare-energiebedrijf Voith Hydro deed op Orkney onderzoek voor de plaatsing van een windmolen bij het eiland Jindo, ten zuidoosten van Zuid-Korea.

Getijdentestlocatie Fall of Warness op Eday, Orkney. De OpenHydro genereert hernieuwbare energie uit getijdenstromen en was de eerste turbine die op het Schotse net werd aangesloten.Beeld: Luigi Avantaggiato
En in 2015 installeerde de Nederlandse turbinebouwer Tocardo na tests op de archipel drie op het net aangesloten turbines op de Afsluitdijk, met een totaal vermogen van 300 kW. In samenwerking met offshorebedrijf Bluewater heeft Tocardo bovendien een drijvend platform bij Texel ontwikkeld, waaraan tevens een turbine is bevestigd.

Slim net

Daarnaast is Orkney de thuisbasis van verschillende innovatieve programma’s die een tekort aan energie moeten tegengaan. Zo werd er in 2009 het eerste ‘smart grid’ van het Verenigd Koninkrijk geïnstalleerd, een computersysteem dat efficiënt gebruikmaakt van een bestaand netwerk door de output van generatoren af te stemmen op de hoeveelheid beschikbare energie. Hierbij wordt gekeken naar factoren als het weer, gebruikerswensen en de netcapaciteit. Zo’n slim net bepaalt dus bijvoorbeeld welk apparaat wanneer aan of uit moet in een huis, straat of zelfs wijk.
Jaarlijks wordt ongeveer 18.000 ton afval door de Raad in Orkney verwerkt. De Raad streeft ernaar de recyclingdoelstellingen van de Schotse regering, 70% van al het afval tegen 2025, te halen.Beeld: Luigi Avantaggiato
In 2016 werd naast de oude haven van Kirkwall een enorme batterij (2 MW) geplaatst om overtollig geproduceerde energie op te slaan en op die manier stroomuitval te voorkomen. Veel duurzame apparatuur, zoals zonnepanelen, wekken alleen gedurende enkele uren van de dag energie op. Aanvankelijk werd deze energie rechtstreeks in het net ingevoerd, maar tegenwoordig hebben veel eilandbewoners thuis een eigen batterij. De gemeenschap besloot op grote schaal hetzelfde te doen.

Ook van dergelijke experimenten kan op den duur mondiaal worden geprofiteerd.

Achter jouw ‘groene’ label zit vaak gewoon grijze stroom

Elektrisch is de toekomst, maar hoe duurzaam is dat nou echt?

De schone energierevolutie in Afrika

Drie minidocumentaires over de inhaalslag die Marokko, Ethiopië en Kenia maken in de energietransitie

  1. Dat is nog steeds het minimale vermogen van de huidige generatie windmolens; een drie MW-windmolen produceert op land genoeg elektriciteit voor ruim tweeduizend huishoudens ↩︎
  2. apparaten die warmte-energie uit golven, getijden en de zee omzetten in elektriciteit ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons