Elk jaar wordt wereldwijd een goudmijn aan materialen weggegooid; in waarde wel twee triljoen dollar volgens de Ellen MacArthur Foundation. Dat kan beter, bijvoorbeeld met een digitaal grondstoffenpaspoort: een wereldwijde online database (in de stijl van Google) waarmee onder andere de herkomst, kwaliteit, beschikbaarheid, waarde en samenstelling van materialen in producten kan worden achterhaald. Zo wordt het voor consumenten én bedrijven makkelijker om te repareren en recyclen.
Maayke–Aimée Damen is cum laude afgestudeerd in Duurzame Ontwikkeling & Innovatie. Met haar scriptie over het grondstoffenpaspoort is zij toegelaten tot de Google/NASA Singularity University. Zij werkt voor The Ex’tax Project waar ze onderzoek doet naar hoe we belastingen kunnen verschuiven van lasten op arbeid naar lasten op grondstoffen.
Niet houdbaar economisch model
We leven in een lineaire ‘take-make-waste’ economie. Echter dit economische model is niet houdbaar binnen de grenzen van onze planeet. De beschikbaarheid van grondstoffen neemt af en tegelijkertijd neemt de vraag naar grondstoffen toe. Zo neemt de water- en energie intensiteit van het winnen van erts toe doordat men moet mijnen op afgelegener locaties en in lagere ertsgraden. Waar olie vroeger uit de grond spoot, vergt het nu heel wat meer om een druppeltje olie uit de teerzanden te persen. Ook worden er steeds minder nieuwe voorraden gevonden. Hierdoor stijgen de kosten in de mijnbouw sterk. Daarnaast neemt de vraag naar grondstoffen de komende periode fors toe, onder andere door de drie miljard extra middenklasse consumenten in landen als China en India, die ook een welvarend leven ambiëren. Naast fysieke schaarste legt schaarste door bijvoorbeeld slecht functionerende markten, export-restricties en conflicten, ook druk op de vraag en het aanbod van grondstoffen. Denk aan Poetin die aan de gaskraan van Europa draait.
Gesloten kringloop
Europa is de grootste netto importeur van materialen ter wereld. Deze materialen zijn kritiek voor onze economie en worden gebruikt in bijvoorbeeld medische apparatuur, elektronica en om op een duurzame manier energie op te wekken. Eén manier om in de toenemende vraag te kunnen voorzien, is door grondstoffen op een andere manier te gebruiken, in een gesloten kringloop, zonder afval; een circulaire economie. Daarvoor moet men onder andere het ontwerp van producten veranderen en meer hergebruiken en recyclen.
Het grondstoffenpaspoort
Nog geen enkele industrieel opereert volledig circulair, maar er worden steeds meer geweldige initiatieven ontplooid. Het realiseren van een circulaire economie vereist een systematische aanpak. Samenwerking is noodzakelijk, omdat geen enkele actor in de waardeketen inzicht heeft in het hele systeem. Vooralsnog ontbreken de tools om kennis binnen en tussen waardeketens te delen. Een allesomvattend, systematisch, (indien relevant) openbaar en ketenwijd informatie systeem over grondstoffen wordt door velen gezien als een oplossing. Het grondstoffenpaspoort maakt het mogelijk om op grote schaal informatie te verzamelen, te managen en te delen tussen relevante actoren in en tussen ketens.
Voordelen
Het gebruik van een dergelijk paspoort kent voordelen voor bedrijven, consumenten en afvalverwerkers. Voor bedrijven wordt het mogelijk om het ontwerp van producten en productieprocessen, aan te passen op basis van informatie over beschikbaarheid, milieu impact of herkomst van materialen. Bovendien kunnen ze inzage krijgen in de afvalstromen van andere (lokale) bedrijven en deze als grondstof inkopen. Op die manier kan de grondstoffen ‘cirkel’ werkelijk gesloten worden. Consumenten kunnen op basis van de informatie in het grondstoffenpaspoort keuzes maken, op basis van toxiciteit, milieu-impact of conflictvrijheid van een product. Afvalverwerkers zijn met de informatie in het grondstoffenpaspoort beter in staat producten uit elkaar te halen, omdat ze nu inzage hebben in welke materialen er in een product zitten, wat de kwaliteit is en welke productieprocessen zijn gebruikt. Uiteindelijk kan op deze manier afval vermeden worden. Bovendien kan men de waarde van afval beter inschatten en daardoor bijvoorbeeld gerichter investeren in de ontwikkeling van nieuwe technologieën.
Het idee om een grondstoffenpaspoort tot stand te brengen is recent opgenomen in Europese beleidstukken van het European Resource Efficiency Platform en opgepakt door de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven. De resultaten van een haalbaarheidsstudie worden binnenkort gepubliceerd. Het paspoort heeft dus zeker de potentie om op de korte termijn de transitie naar een circulaire economie te versnellen.
