Opinie
Klimaat

‘Klimaatstrijders: negeer mensen met een handicap niet langer’

Niet zonder auto kunnen, de verwarming hoog moeten zetten, afhankelijk zijn van plastic rietjes: duurzaam leven en een handicap gaan niet altijd samen. Maar daar is binnen de klimaatbeweging weinig begrip voor, merkt Xandra Koster.

Door 25 februari 2020
inclusiviteit plastic rietjes schone energie SDG10 validisme
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Vaak genoeg zijn mensen zich überhaupt niet bewust van de achtergestelde positie van mensen met een beperking. In die gevallen is bewustmaking op z’n plaats. Maar er zijn ook situaties waarbij het een kwestie van onwil lijkt, of waarbij mensen de belangen van de meerderheid boven die van mensen met een beperking plaatsen. Dit laatste gebeurt opvallend vaak bij kwesties rond duurzaamheid en klimaat. Cru genoeg, want uit onderzoek blijkt dat gehandicapte mensen juist onevenredig veel last zullen hebben van klimaat- en milieuproblematiek. Er is geen aardige manier om het te zeggen, maar het moet gezegd worden: de groene beweging is supervalidistisch en erkent dit niet.

Plastic hulpmiddelen zijn onmisbaar

Dit eco-validisme werd onlangs weer pijnlijk duidelijk. Op sociale media barstte een discussie los nadat OneWorld een artikel van Eline Pollaert had gepubliceerd, waarin zij opriep tot het uitstellen van het op handen zijnde verbod op plastic rietjes – omdat die voor veel mensen met een beperking onmisbare hulpmiddelen zijn. Volgens verschillende ‘groene’ Twitteraars zou het onzin zijn dat er geen goede alternatieven voor plastic rietjes zijn. Er bestaan immers metalen rietjes, bamboe rietjes, kartonnen rietjes en wat al niet meer.

https://twitter.com/sbuster1972/status/1227504359711232000

Bron: twitter.com
Alsof de mondiale gehandicaptenbeweging deze opties zelf nog nooit bedacht of uitgeprobeerd zou hebben. De Twitteraars negeerden de verschillende argumenten in het artikel die duidelijk maken waarom de alternatieven niet volstaan. Deels omdat mensen alleen de kop van het artikel hadden gelezen (‘Stop het verbod op plastic rietjes’); deels omdat deze voorstanders van de duurzame beweging zich blind staarden op hun boodschap: al het wegwerpplastic is slecht en moet de wereld uit. Dat rietjes slechts 0,025 procent van de plastic soep uitmaken en bijvoorbeeld visnetten een veel groter aandeel hebben in de plasticvervuiling, wordt voor het gemak genegeerd. De rietjes zijn nu eenmaal een mooi symbool voor overbodig plastic – overbodig voor de mensen die ze zelf niet nodig hebben inderdaad.
“

Plastic verpakkingen in de supermarkt zijn voor veel gehandicapte mensen een zegen

Voor mensen met een beperking is het evident dat een wereld zonder wegwerpplastic in de nabije toekomst levens gaat kosten. Niet alleen rietjes zijn onmisbare plastic hulpmiddelen, ook stomamateriaal en materialen voor sondevoeding zijn (gedeeltelijk) gemaakt van plastic en alleen geschikt voor eenmalig gebruik vanwege infectiegevaar. Hetzelfde geldt voor chirurgische handschoenen, spuiten, insulinepennen, katheters en medicijnverpakkingen.

Een ander voorbeeld van op het eerste gezicht overbodig plastic dat voor veel gehandicapte mensen een zegen is: plastic verpakkingen in de supermarkt. Neem voorgesneden groente (in een plastic zak), dat wordt weggezet als luxeartikel voor luie mensen, terwijl veel mensen met een beperking gebruikmaken van dit ‘gemak’. Voor hen is het niet makkelijk of zelfs onmogelijk om een rode kool heel fijn te snijden of boontjes te doppen. Hetzelfde geldt voor vruchten die voor sommige mensen met een beperking moeilijk te schillen zijn. Hoeveel niet-gehandicapte mensen staan daarbij stil?

Een duurzaam en gehandicapt leven gaan niet altijd samen

Ook ik draag overal waar ik kan mijn steentje bij aan een duurzame wereld. Ik gebruik geen (wegwerp)tampons of maandverband, geen reguliere wasmiddelen, ik maak mijn eigen ecologische wasmiddel. Ik eet bijna volledig vegan, ondanks een ingewikkeld ander dieet waar ik me vanwege mijn chronische aandoening aan moet houden. Ik gebruik geen wegwerpwattenschijfjes en koop overwegend duurzame kleding. Ik hoef hier geen applaus voor, maar noem het om aan te geven dat ik ook betrokken ben bij het klimaat en duurzaamheid.
“

Mensen die het zich kunnen veroorloven om duurzaam te leven, moeten bewuster zijn van hun privilege

Ik weet dus ook dat duurzaam in veel gevallen duur betekent: reizen met openbaar vervoer bijvoorbeeld, duurzaam geproduceerde kleding of biologisch eten. Voor mensen met een beperking is het onder meer daarom vaak ondoenlijk om volledig groen te leven. Niet alleen hebben ze hogere zorgkosten dan de gemiddelde Nederlander, hun inkomenspositie gaat ook al jaren achteruit.

Dat betekent dat mensen met een beperking gemiddeld tot de armste groepen behoren in ons land. Daar kan de groene beweging weinig aan doen – al zou het helpen als iederéén zich uitspreekt tegen deze onrechtvaardigheid – maar het zou fijn zijn als mensen die het zich kunnen veroorloven om duurzaam te leven wat bewuster zijn van hun privilege.

De duurzame beweging negeert gehandicapte mensen

Plastic rietjes, voorgesneden groente of een gepelde mandarijn in plastic hebben één ding gemeen: ze zijn voor veel gehandicapte mensen een uitkomst of zelfs noodzaak. Toch worden ze door de meeste able bodied mensen (mensen zonder beperking) als overbodig gezien, omdat zij zich niet realiseren dat er ook gehandicapte mensen zijn, of daar simpelweg geen boodschap aan hebben. Daarmee wordt het bestaan van mensen met een beperking, en hun noden en behoeften, ontkend en dat is pijnlijk. Kunnen roepen dat al het wegwerpplastic uitgebannen moet worden, is ook een vorm van privilege waar groene strijders zich niet van bewust zijn.

Daarom is het des te kwalijker dat er zo slecht naar mensen met een beperking geluisterd wordt als zij zich hierover uitspreken. Als zij zich in een discussie mengen worden hun argumenten niet gehoord of niet geloofd. Zo wordt in de rietjesdiscussie steeds gezegd: maak je niet zo druk, er komt een uitzondering voor medicinaal gebruik.

Bron: twitter.com
Behalve dat zoiets de toegankelijkheid van een product dat nu vrij verkrijgbaar is zal aantasten, wordt niet erkend dat er nú al rietjes uit de schappen worden gehaald terwijl er nog helemaal geen regeling is voor rietjes die je bij de apotheek kunt halen.
“

Gehandicapte mensen waren niet betrokken bij het ontwikkelen van de wet om plastic rietjes af te schaffen

Begin deze week liet Bol.com een persbericht uitgaan waarin het bedrijf bekendmaakt te stoppen met de verkoop van al het wegwerpplastic, dus ook rietjes. Helaas staat inclusief ontwerpen in Nederland nog in de kinderschoenen en worden mensen met een beperking niet vanzelfsprekend betrokken bij iets als het ontwerp van een duurzaam rietje. Daardoor is er voor hen nog altijd geen goed alternatief.

Ook bij het ontwikkelen van de Europese wet om plastic rietjes af te schaffen waren gehandicapte mensen niet betrokken – in ieder geval werd de EDF (European Disability Forum) hier niet over geraadpleegd, zo laat het via de mail weten. Ook houden organisatoren van demonstraties vaak onvoldoende rekening met mensen met een beperking. Een tekenend voorbeeld hiervan is de klimaatmars vorig jaar in Den Haag. In een WhatsApp-groep van activisten met een handicap las ik: ‘Ik vond het niet toegankelijk: een deel van het traject was over een soort grindpad waar ik met mijn rolstoel niet overheen kwam. Ik kon niet zelfstandig rollen, want overal waren obstakels en stoepen. Ik werd door meerdere mededemonstranten geaaid en eentje noemde me ‘dapper’.’

Emotional labour

Het is nog steeds niet vanzelfsprekend dat zo’n demonstratie volledig toegankelijk is (er was overigens wel een gebarentolk aanwezig op het podium) en ook niet dat er informatie op de website staat over toegankelijkheid. Mensen met een beperking moeten er vrijwel altijd zelf achteraan, om dit uit te zoeken of aan te kaarten, en dat kost heel veel emotional labour.
In discussies over duurzaamheid verlangen anderen uitleg en verantwoording van mensen die vaak toch al weinig energie hebben. Mensen met een beperking moeten keer op keer uitleggen waarom het mooie bamboerietje voor hen niet werkt, waarom ze vlees eten, de kachel hoog zetten of veel wegwerpplastic gebruiken. En als gehandicapte mensen de moeite nemen om zich te verantwoorden, ervaren ze regelmatig dat hun argumenten worden afgedaan als gezeur.
“

Duurzame bewegingen moeten beter luisteren naar mensen met een beperking

We kunnen niet genoeg aandacht hebben voor de verwoesting van de aarde. Maar mensen met een beperking voor die strijd uitsluiten of zelfs aanvallen om hun levenswijze, die ze echt niet voor de lol hebben, is ronduit validistisch. In plaats van hun ervaring en kennis af te doen als niet-relevant of onjuist, moeten duurzame bewegingen beter luisteren naar mensen met een beperking. Dus groene strijders, zet verdorie die oogkleppen af; erken je eco-validisme, maak je demonstraties toegankelijk en neem mensen met een beperking nu eindelijk eens serieus.

Verbod op plastic rietjes? Voor veel mensen zijn ze onmisbaar

Voor veel chronisch zieke en gehandicapte mensen zijn het onmisbare hulpmiddelen.

Podcast: 'Doe niet zo gestoord' en ander validisme

Dipsaus spreekt met Xandra Koster over ‘validisme’: discriminatie van mensen met een beperking.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons