Opinie
Mensenrechten

Het gaat niet om Ron Jans, maar om Nederlands racisme

Het maakt niet uit of Ron Jans een ‘goeie vent’ is, zijn gedrag moet worden veroordeeld, schrijft Marvin Hokstam. ‘Het is best mogelijk om stil te worden tijdens je bezoek aan Robbeneiland én een blinde vlek te hebben voor racistisch taalgebruik.’

Door 21 februari 2020
n-woord racisme SDG10 voetbal
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Iets meer dan zes maanden heeft voetbaltrainer Ron Jans het bij FC Cincinnati in de Verenigde Staten uitgehouden, voordat zijn typisch Nederlandse ‘je moet toch alles kunnen zeggen?’-houding hem de kop kostte. Jans had in de kleedkamer het n-woord gebruikt, maar is zich nog altijd van geen kwaad bewust. Want hij bedoelde het toch niet racistisch? Het is diezelfde houding die ervoor zorgt dat mensen van kleur in 2020 nog strijd moeten voeren tegen institutioneel racisme in Nederland, en dat maakt dat een superracistische traditie als zwarte Piet nog kan bestaan.

Jans is niet de enige die niet begrijpt waar de ophef om gaat. Honderden stemmen gingen in Nederland op van mensen die hem ‘het voordeel van de twijfel’ gaven of verdedigden. “Moeten alle welwillende witte mensen die vroeger mee-rapten met NWA nu dan ook gestraft worden?” reageerde iemand op Facebook. De Telegraaf publiceerde een ingezonden brief waarin werd gesteld dat het een mooi gebaar zou zijn als de voetbalfans dit weekend ‘tijdens de wedstrijden zijn naam zouden scanderen’. Een beetje steun geven aan die gevallen Nederlandse held.

“

Jans werd gepresenteerd als een goeie vent die ten onrechte te grazen wordt genomen door overgevoelige mensen

In de media werd Jans de afgelopen dagen gepresenteerd als een goeie vent die ten onrechte te grazen wordt genomen door overgevoelige mensen, na een onfortuinlijke, eenmalige slip of the tongue. “Hij is niet racistisch. Hij is een heel progressieve man en verdiept zich in de geschiedenis. Toen zijn team in Zuid-Afrika speelde, nam hij de spelers mee naar Robbeneiland waar Nelson Mandela 28 jaar lang opgesloten heeft gezeten. Hij bezocht afgelopen oktober musea in Washington en was onder de indruk van de moed van Martin Luther King,” pleitten enkele burgemeesters namens hem bij FC Cincinnati.
“

Dat het niet wordt gewaardeerd als witte mensen het N-woord gebruiken, is toch alom bekend?

Ik vraag mij af: onder welke rots leven deze mensen? Dat het n-woord beladen is weet toch iedereen? Dat zwarte Amerikanen het woord ontkracht hebben en er ‘n.gg.h’ van maakten, en dat het niet gewaardeerd wordt als witte mensen het gebruiken, is toch alom bekend? Je hoort toch geen enkele witte Amerikaanse rapper het woord gebruiken? Hoe vaak moet dit nog worden uitgelegd?

Ron Jans wil ‘zichzelf zijn’

Nederlandse media lieten zich de afgelopen dagen meeslepen door de vraag ‘of Ron Jans een racist is’. Maar wat er echt toe doet is Jans’ gedrag. Het is best mogelijk om stil te worden tijdens je bezoek aan Robbeneiland en onder de indruk te raken van het Museum voor Afro-Amerikaanse Geschiedenis in Washington, én tegelijkertijd een blinde vlek te hebben voor bepaald taalgebruik. Net zoals het best mogelijk is om een gemengde relatie te hebben en ondertussen culturele nuances uit de bevolkingsgroep van je partner niet te begrijpen.

De kracht zit hem in het doorgronden en respecteren van die nuances; niet in slachtoffer- en omdraaigedrag, in weglachen en in stampvoetend roepen dat je naar huis wil zodra het je tegenzit terwijl je de Amerikanen ervan beschuldigt ‘dat zij met sommige onderwerpen hun eigen geschiedenis nog niet hebben verwerkt’.

“

Als het Jans maar zes maanden kostte om door de mand te vallen in de VS, vraag ik me af welke taal hij hier bezigt in de kleedkamers

Jans zelf liet al weten dat hij hoe dan ook niet meer bij FC Cincinnati had willen blijven werken, ‘in een omgeving waarin je je niet veilig voelt, waarin je niet goed weet wat je kunt zeggen en hoe je je moet gedragen.’ Begin deze week stapte hij dan ook op, want hij wil ‘terugkeren naar het land waar hij zichzelf kan zijn’. Ik vraag me af wat we ons erbij moeten voorstellen als Ron Jans ‘zichzelf is’ in Nederland. Als het hem maar zes maanden kostte om door de mand te vallen met ongepast taalgebruik in de VS, dan vraag ik me af welke taal hij hier bezigt in de kleedkamers.

Het Nederlandse voetbal zit al decennia vol spelers van kleur, die het land naar ongekende sporthoogtes stuwden. Zwarte jongens en meisjes die van jongs af aan door hun ouders aan het leiderschap van mensen als Jans zijn toevertrouwd. Wat hebben zij allemaal niet te verduren gehad? Weet hij wat hij wel en niet kan zeggen? Rapt hij hier het n-woord ook gezellig mee? Noemt hij hen zijn ‘n.gg.rs’?

Are you crazy?

Paul Daugherty, columnist van de Cincinnati Enquirer, vroeg zich terecht af: ‘Is het oké om het n-woord te gebruiken in Nederland?’ Daar lijkt het haast wel op, want hier wrong de halve pers zich in de raarste bochten om Jans te verdedigen, met artikelen die klakkeloos doordrenkt waren van hetzelfde n-woord dat hem de kop kostte. Ze deden daarmee precies hetzelfde als hij. Het doet me denken aan een NRC-artikel uit 2015 met de kop ‘N.gg.r are you crazy?’ (puntjes door mij). Karen Attiah, Global Opinions-redacteur van de Amerikaanse Washington Post, haalde de krant terecht door het slijk, want in de Amerikaanse pers wordt begrepen: dat woord gebruik je niet zomaar!
NRC zag in juli 2015 geen probleem in bovenstaande kop. (geblurred door OneWorld)
NRC-chef Boeken Michel Krielaars verdedigde zich destijds door te zeggen dat het niet de bedoeling was om mensen te kwetsen, dat de krant zich niet had gerealiseerd dat het artikel ook over de grens gezien zou worden en dat zijn collega’s en hij de impact van de kop en de illustratie ‘may have underestimated’. Zwarte Amerikanen zouden op Krielaars hebben gereageerd met een verbaasd en luid ‘N.gg.r are you crazy?’

Wat in Amerika racisme is, is in Nederland ‘een grapje’

De Nederlandse Cincinnati-directeur Gerard Nijkamp, een oud-bekende van Jans uit zijn tijd bij PEC Zwolle, bewijst dat er nog veel werk aan de winkel is. ‘In Amerika is er een andere cultuur. De zaken die hier spelen, maken het gevoelig en complex. Mensen reageren zoals ze reageren.’ Maar als ik Nijkamps redenering goed snap, is racisme in de VS racisme en in Nederland een grapje. Daar moeten we het niet accepteren, maar hier moeten we vooral niet zo gevoelig en complex doen.

Hoe kan het dat we vorig jaar op 17 november met zijn allen zó geschokt waren door het ‘racistische wangedrag’ tijdens de wedstrijd FC Den Bosch-Excelsior, en zó trots toen Georginio Wijnaldum zich een paar dagen later erover uitsprak, maar niet bereid zijn om te overwegen dat Ron Jans zich van racisme schuldig maakte in het Amerikaanse Cincinnati?

Als je gelooft dat de uitspraak van Ron Jans op zichzelf staat, dan snap je niet dat dit om veel meer gaat dan Jans, maar om hoe heel Nederland omgaat met racisme, binnen en buiten de sport. Dan snap je niet dat dit juist een moment had kunnen zijn om datzelfde racisme te veroordelen. Maar het mooie voor Ron Jans is: voor díe woorden is het nog niet te laat.

'Zwarte Piet bewijst: racisme heeft vrij spel in Nederlandse media'

Nederlandse media geven vrij baan aan racistische uitingen, schrijft Marvin Hokstam.

Zo divers als het voetbalelftal, zo wit is de trainer

Van de achttien Eredivisieclubs is Sparta met Henk Fraser de enige club met een trainer van kleur.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons