Na de eerste vier maanden staat de teller op 826 doden, en 1440 besmettingen. De ebola-uitbraak in West-Afrika is de grootste ooit, en blijft explosief groeien. Ginny Mooy, woonachtig in Sierra Leone, geeft 13 redenen waarom de uitbraak blijft groeien, en geeft aan hoe je kunt helpen deze te stoppen.
Nooit eerder was zo’n groot geografisch gebied het toneel van een uitbraak. En ook het gebied zelf werpt de nodige hindernissen op. De grenzen zijn poreus, en met name de moeilijk bereikbare rurale gebieden worden getroffen. Bovendien bleek ook dat de ziekte “door de lucht kan reizen”, waardoor het virus makkelijk meereist naar andere landen. Dr. Margaret Chan, directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie, liet weten dat de uitdaging om de Ebola epidemie onder controle te krijgen buitengewoon is. Volgens Dr. Chan verspreidt de ziekte zich sneller dan maatregelen worden genomen om het onder controle te krijgen.
In Sierra Leone is 70% van de bevolking analfabeet. Het overgrote deel van de bevolking leeft in de rurale gebieden, waar tot voor kort geen enkele vorm van onderwijs was. Sommige gebieden zijn tijdens het regenseizoen grotendeels afgesloten van de buitenwereld. Er is geen krant, geen televisie, geen elektriciteit, geen dokter, geen politie, geen enkele vorm van infrastructuur. Voor deze mensen zijn veel dingen in het leven onverklaarbaar. Ziekte en dood worden vaak verklaard door witchcraft en zwarte magie. En zeker als men geconfronteerd wordt met doden in de eigen omgeving, valt men terug op wat men vertrouwt: geloof in traditional healers die hen kunnen wapenen tegen zwarte magie. Het staat het bestrijden van de epidemie in de weg.
De WHO stelde samen met de getroffen landen een ‘honderd miljoen dollar plan’ op, om de epidemie onder controle te krijgen. De WHO liet de internationale gemeenschap weten dat dringend behoefte is aan specialisten, verpleegkundigen, epidemiologen, experts op het gebied van sociale mobilisatie, logistieke en data managers. De respons uit de internationale gemeenschap is traag. De Verenigde Staten zegde toe 50 specialisten te sturen. Daar moeten nog vele honderden bij. Noorwegen doneerde € 15 miljoen. In de meeste andere WHO lidstaten blijft het stil.
Er bestaat geen medicijn voor Ebola. Als je eenmaal ziek bent, is de overlevingskans tussen 10% en 45%. Er kan slechts palliatieve zorg geboden worden. Patiënten krijgen vocht toegediend om uitdroging te voorkomen en men krijgt medicijnen om bloedingen te stoppen. Er is echter een groot tekort aan die medicatie en zelfs aan pijnstilling en maaltijden voor de patiënten.
De met Ebola besmette Amerikaan Patrick Saywer die ziek aan boord ging van een aantal verschillende vluchten en later in Nigeria overleed en daarmee misschien meerdere personen met verschillende bestemmingen besmette, deed de vraag rijzen of gevreesd moet worden voor een pandemie. De kans op besmetting met Ebola door contact met niet ernstig zieke geïnfecteerde mensen is klein, waardoor besmetting tijdens een vliegreis geen groot risico zou vormen. Maar de incubatietijd ligt tussen 3 en 21 dagen. Artsen in de Ebola gebieden geven te kennen Ebola moeilijk te kunnen diagnosticeren.
De epidemie in Sierra Leone heeft uit de hand kunnen lopen omdat men met het eerste Ebola geval niet adequaat reageerde. Er werd laat getest, het was niet duidelijk of het om Lassakoorts of Ebola ging en er werd door het Ministerie van Volksgezondheid ontkend dat de patiënt Ebola had. Familieleden werden niet in quarantaine gezet, waardoor de ziekte zich verder kon verspreiden. De eerste symptomen zijn koorts en zweten, zoals bij malaria of griep. In dat stadium kan Ebola niet eenvoudig herkend worden.
Ook bij de begeleiding van medisch personeel gaat er veel mis, waardoor zij extra gevaar lopen besmet te raken met het virus. Meer dan 50 gezondheidswerkers zijn inmiddels aan het virus overleden. Bovendien is het slecht betaald werk, ongeveer 100 dollar per maand plus een kleine gevarenbonus. In veel gevallen wordt het salaris niet of veel te laat uitbetaald. Ook zijn er niet genoeg beschermende pakken, waardoor personeel zich slecht kan beschermen. Daarnaast is het werken in de pakken extra belastend in de warmte. Gezondheidswerkers lopen daarom weg, nieuwe aanmeldingen blijven achter.
Anti-ebola song
Gemaakt door één van de populairste popgroepen in Sierra Leone: Dry Yai Crew. Dry eye ebola betekent schaamteloze ebola. Het is bewustmaking dat ebola echt is en dat het niemand overslaat, het is schaamteloos en kan iedereen treffen, dus neem je voorzorgsmaatregelen.
Ook in veel ziekenhuizen is het niet op orde. Sommige Ebola klinieken hebben geen elektriciteit en stromend water. Bloedsamples moeten naar het testlaboratorium in Kenema gestuurd worden, waardoor de uitslag van de Ebolatests lang op zich laten wachten. Voor veel mensen zijn de ziekenhuizen zelfs onbereikbaar. Ambulances zijn er nauwelijks. Er is 1 arts op 35.000 inwoners. De grote steden zijn zo overbevolkt en het openbaar vervoer systeem zo gebrekkig, dat ook de mobiliteit daar ernstig beperkt is. Zieke mensen gaan vaak lopend of in overvolle taxi’s of minibusjes naar het ziekenhuis. Het besmettingsgevaar is groot.
Bovendien weet de bevolking vier maanden na het begin van de uitbraak nog steeds niet goed wat Ebola precies is en hoe men besmet kan raken. De publieke voorlichting komt slecht op gang. Er zijn radiocampagnes en uitzendingen over Ebola, straatshows, workshops en outreach programma’s op community niveau. Maar het is veelal ongecoördineerd en niet professioneel aangepakt. Experts zijn nodig om de voorlichting centraal en eenduidig te houden en te zorgen dat het ook de verste uithoeken van het land bereikt. Zonder die voorlichting is er teveel ruimte voor speculatie, wat leidt tot ongeloof en bijgeloof en een politiek steekspel die Ebola een groter speelveld geven.
Lange tijd heerste vooral ongeloof onder de bevolking. Ebola is weliswaar een epidemie, met toen nog 250 besmettingen waren er relatief weinig mensen die direct met de ziekte te maken kregen. Toen het aantal besmettingen toenam, waren het vooral de geruchten dat de overheid mensen met Ebola zou injecteren die de overhand namen. De ziekte is mysterieus en vereist quarantaine. Verdachte personen worden weggerukt bij hun familieleden die op het gebrekkige gezondheidssysteem moeten vertrouwen. Om die reden ontvoeren velen hun geliefden en houden ze verborgen voor de autoriteiten. De inzet van politie en leger moet dit voorkomen. Controle van huis tot huis moet ervoor zorgen dat verborgen gevallen worden opgespoord. Mensen worden gedwongen zich te laten onderzoeken en behandelen. Wat voor een deel van de bevolking alleen maar bevestiging is van ideeën dat de overheid mensen moedwillig het virus toedient.
Sierra Leone is grofweg onderverdeeld in twee politieke partijen. De regerende partij APC en de oppositiepartij SLPP. Omdat de uitbraak in Sierra Leone zich concentreert in het gebied van de oppositie, zijn veel aanhangers van de oppositiepartij ervan overtuigd dat Ebola een masterplan is van de regerende partij om de oppositie uit te roeien. Het uitblijven van een duidelijke campagne waarin beide politieke partijen prominent samenwerken tegen Ebola laat teveel ruimte voor speculatie, wat ondermijnend werkt in de strijd tegen de epidemie.
Zowel de WHO als MSF zeggen: afwachten leidt tot een catastrofe en het verspreiden van het virus naar andere landen. Maar overheden en instanties kunnen de strijd tegen Ebola niet aan. Het bestrijdingsplan ligt op tafel. Het zal echter nog een tijd duren voordat het plan effectief in werking kan gaan, aangezien de lidstaten niet staan te trappelen om spontaan hulp te bieden. Iedere dag dat de epidemie ongestoord verder kan woeden door de drie Ebolalanden, is er één teveel.
Het Ebolagebied beslaat een oppervlakte van 430.000 km2 en bedreigt 22 miljoen mensen, de omringende landen en als er geen grip op de situatie komt uiteindelijk ook de rest van de wereld, zo waarschuwen de WHO en MSF. De noodoproep is gedaan. Er moeten honderden medici en specialisten ingezet worden om Ebola te bestrijden. Er is grote nood aan medische hulpgoederen en het verbeteren van medische voorzieningen.
Artsen Zonder Grenzen deed een emergency appeal voor donaties. Kijk hier hoe je ze kan steunen (Credit Card of Paypal) of via overboeking aan Artsen Zonder Grenzen Nederland (IBAN: NL13INGB0000004054) omschrijving Ebola.
Ook kan je meedenken over het sturen van medische hulpgoederen, zoals rubberen handschoenen, gaasjes, paracetamol etc. in grote aantallen (denk aan ziekenhuizen, leveranciers en fabrikanten). Wat er allemaal nodig is, vind je hier.
