Mensenrechten

Dakloos in coronacrisis: waar kun je terecht?

‘Zoveel mogelijk thuisblijven’ gaat lastig als je geen dak boven je hoofd hebt. 40.000 daklozen in Nederland zijn afhankelijk van opvangcentra, die al overvol zijn. Aparte plekken en zorg voor besmette personen zijn er niet.

Door 19 maart 2020
azc Coronavirus daklozen discriminatie Leger des Heils Opvang SDG10 sociaal onrecht thuislozen Vluchtelingen
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Op de Herstart-locatie van het Leger des Heils in Scheveningen*, een opvang voor zo’n vijftig daklozen die begeleid worden om weer de maatschappij in te gaan, lijkt alles op deze ochtend rustig. Twee hulpverleners vertellen dat er ook hier, net als overal in het land, extra hygiënemaatregelen worden genomen. De deurklinken worden extra vaak geboend. Op A4’tjes is te lezen dat je goed en vaak je handen moet wassen. In de eetzaal staan pompjes met desinfecterende handgel.
Beeld: Herstart Scheveningen
Bewoner Peter** woont inmiddels vijf maanden op deze afdeling in Scheveningen. Hij had schulden, verloor zijn huis en toen zijn baan. Maandenlang sliep hij buiten, even verderop in de duinen, voordat hij bij de Herstart aanklopte. Van de extra maatregelen rondom het coronavirus merkt hij weinig. Hij geeft ongestoord een hand en staat op de stoep voor het gebouw rustig een sigaretje te roken. Door zijn hartproblemen behoort hij tot de groep die kwetsbaar is voor het virus.

Toch blijft hij niet binnen. “Ik maak me geen extra zorgen om het coronavirus”, zegt Peter. “Ik ben bezig met de toekomst, ik heb al genoeg aan mijn hoofd. Hier de hele dag op mijn kamer zitten? Dat is niet te doen, dit is niet mijn thuis.” Ook bewoner Ali* blijft niet op zijn kamer zitten. De dagbesteding ging tot nu toe gewoon door, vertelt hij.

“

Utrecht opent als eerste stad een speciale quarantainelocatie voor daklozen die besmet zijn met het virus

Een rondgang langs verschillende opvangcentra in Nederland leert dat de noodopvang voor dak- en thuislozen vooralsnog openblijft. Naast de nachtopvang proberen de meeste organisaties ook de dagopvang zoveel mogelijk draaiende te houden. Daklozen kunnen daar overdag terecht voor een kop koffie, een praatje. Jennifer Felix, woordvoerder van de gemeente Utrecht, vertelt dat de toegang tot de dagopvang van verschillende organisaties daar wel enigszins is aangepast. “De dagopvang is momenteel beperkt open. Bezoekers mogen naar binnen voor toiletbezoek en een douche, voor medische zorg, wat te eten en te drinken, schone kleding en voor de aanvraag van opvang en andere noodzakelijke vragen. Er is afgesproken dat er maar 25 bezoekers tegelijkertijd binnen mogen zijn.”

Utrecht gaat als eerste stad een speciale quarantainelocatie openen voor daklozen die besmet zijn met het coronavirus. Dat pand wordt op dit moment gereed gemaakt, laat de gemeente weten. Geïnfecteerde mensen met milde klachten die thuis uit zouden kunnen zieken maar geen plek hebben om zich terug te trekken, kunnen hier terecht. In andere Nederlandse steden wordt naar soortgelijke noodoplossingen gezocht.

Smulhuis

Opvang gaat dus zoveel mogelijk door, maar veel aanvullende voorzieningen hebben de deuren moeten sluiten. Zoals het Smulhuis in Utrecht, waar dak- en thuislozen voor weinig geld ’s avonds een warme maaltijd kunnen krijgen. Projectleider Willem Lammerink van opvangorganisatie De Tussenvoorziening in Utrecht vertelt dat mensen die ook blijven overnachten wel nog terechtkunnen voor een maaltijd. “Alle horeca moet dicht, al is het Smulhuis natuurlijk geen gewone horeca. Mensen die op straat staan en bij ons slapen, kunnen we gelukkig nog steeds eten aanbieden. Maar normaal gesproken komen er ook anderen; je mag iemand meenemen en er komen ook mensen die dakloos zijn geweest en hier nog contacten hebben. Het Smulhuis heeft zo naast een noodzakelijke ook een sociale functie. Maar die mensen moeten we nu weigeren.”
Zaal in opvangorganisatie De Tussenvoorziening. Beeld: Willem Lammerink
AZC’s

Niet alleen in opvanglocaties voor dak- en thuislozen, ook in de 51 asielzoekerscentra in Nederland wonen soms honderden mensen bij elkaar. Het AZC Rotterdam heeft plek voor zeshonderd vluchtelingen, Amsterdam voor vijfhonderd. Toch is de situatie rondom het coronavirus in de AZC’s niet heel anders dan in de rest van Nederland, zegt Werner van Bastelaar van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). “Mensen wonen in onze centra in gedeelde woningen (woonunits), met het gezin of een klein aantal huisgenoten. Wij delen de maatregelen die de regering neemt met hen en zorgen ervoor dat alle informatie beschikbaar is in verschillende talen. Activiteiten zijn afgelast, de kinderen gaan niet naar school en mensen moeten afstand van elkaar houden. We kijken nu of we ook de taallessen moeten opschorten. We nemen geen extra maatregelen bovenop die van de regering.”

Asielzoekers die nieuw aankomen in ons land kunnen daarentegen niet terecht in de AZC’s. Omdat onduidelijk is waar de migranten geweest zijn, zou het risico voor de volksgezondheid te groot zijn, aldus staatssecretaris Ankie Broekers-Knol. Het aanmeldcentrum in Ter Apel, waar alle asielzoekers die in Nederland aankomen, zich moeten melden, is in ieder geval tot 6 april gesloten. Voor deze groep wordt waarschijnlijk noodopvang in de vorm van tenten en paviljoens georganiseerd.

Ook het Leger des Heils bekijkt per eetgelegenheid of en in welke vorm die open kan blijven. In principe blijven de restaurantfaciliteiten in heel Nederland dak- en thuislozen van maaltijden voorzien, maar de organisatie beslist per locatie welke aanpassingen nodig zijn om de hygiëne en gezondheid van bezoekers en werknemers te waarborgen. Op bepaalde plekken kunnen mensen hun maaltijd niet meer op de locatie nuttigen, om zo te voorkomen dat er grote groepen mensen in één ruimte verblijven. De keuken werkt dan bijvoorbeeld met brengen of afhalen.
“

De coronacrisis laat vooral weer zien hoe belangrijk het is om een thuis te hebben

Alle opvangplekken voor dak- en thuislozen houden de richtlijnen van het RIVM aan en treffen extra hygiënemaatregelen: er wordt vaker schoongemaakt, er gelden restricties op fysiek contact en er is extra zeep, desinfecterende gel en papieren handdoekjes. Dat de opvang doorgaat en de 40.000 Nederlandse daklozen niet op straat komen te staan, heeft volgens de betrokkenen de hoogste prioriteit. Maar makkelijk is het niet. Woordvoerder Menno de Boer van het Leger des Heils: “Er zijn de afgelopen jaren alsmaar meer mensen op straat komen te staan en organisaties hebben al grote moeite om iedereen op te vangen. De maatregelen omtrent het coronavirus leggen extra druk op de zorg aan dak- en thuislozen.” Verschillende gemeenten en organisaties laten weten te onderzoeken of ‘gespreide opvang’ mogelijk is, dat wil zeggen: het aantal mensen per locatie en slaapzaal te beperken. Maar het is de vraag of daar ruimte voor is, aldus De Boer. “We lopen al maanden tegen de grenzen van het opvangsysteem in Nederland aan. Dus ik verwacht niet dat er nu opeens extra plekken zijn waar mensen terechtkunnen.”
“

Welk protocol er in werking gaat als een dakloze geïnfecteerd raakt met het coronavirus, is onduidelijk

“De Nederlandse strategie om corona te bestrijden is gericht op groepsimmuniteit en het ontzien van kwetsbare mensen uit risicogroepen”, zegt moleculair viroloog Rogier Sanders van AMC. Een substantieel deel van de bevolking zal het virus dus (moeten) krijgen. Welk protocol er in werking gaat als een dakloze geïnfecteerd raakt met het coronavirus, is onduidelijk. De Boer: “Alle collega’s zijn alert op het herkennen van de symptomen. We schakelen de GGD in als we denken dat iemand besmet is en proberen een plek te zoeken waar die persoon zich terug kan trekken en eventueel zorg van ons of de GGD kan ontvangen. Maar vaak zijn daar gewoonweg de faciliteiten niet voor. De opvang is overvol en het coronavirus is nu een bijkomend probleem. Het laat vooral weer zien hoe belangrijk het is om een thuis te hebben.”

* Het bezoek aan de Herstart in Scheveningen vond plaats in het weekend van 14 maart, voordat de landelijke overheidsmaatregelen rond corona in werking traden.

** Wegens privacyredenen van de bewoners zijn de namen gefingeerd. De echte namen zijn bij de redactie bekend.

We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.

Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!

'Politici 'geschokt' door vele daklozen? Ze hebben het zelf veroorzaakt'

‘Dit is het logische gevolg van decennia falend woonbeleid.’

'Waarom vechten we tegen corona zonder de oorzaak te bespreken?'

Stoppen met dieren eten, zegt Armanda Govers.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons