De intocht van Sinterklaas, afgelopen weekend, was een gebeurtenis waarvoor pers uit de hele wereld naar Nederland was gekomen. Inmiddels is het tot de rest van de wereld doorgedrongen dat het Sinterklaasfeest in ons land al een tijdje onder druk staat. Bij veel witte medelanders leiden de acties van zwarte jongeren tot de vraag waarom deze gevoelens van onbehagen niet eerder kenbaar zijn gemaakt. Aan de andere kant zijn er zwarte en witte medelanders die zich verbazen over het feit dat de vraag om aanpassing van het uiterlijk van Piet voor sommigen zo onoverkomelijk lijkt.
Voetnoot
Naar aanleiding van mijn boek De vrolijkste verjaardag van Sinterklaas, een prentenboek over de verschillende standpunten in de Zwarte Piet-discussie, verzorg ik sinds november 2013 dialogen over de vragen die leven rond de figuur van Zwarte Piet. Wat tijdens deze bijeenkomsten opvalt, is dat de emoties aan beide kanten vaak heftig zijn. Beschuldigingen van racisme of discriminatie, zelfs als ze niet rechtstreeks de personen in kwestie betreffen, blijken bijna altijd moeilijk te liggen. Gelukkig groeien de partijen in de loop van die avonden naar elkaar toe, maar als het gaat om de verschillende Sinterklaasintochten van afgelopen weekend, dan blijven de verschillende standpunten toch bestaan.
Er is geen roep om afschaffing van het Sinterklaasfeest; er is slechts een vraag om aanpassing
De oorzaak is, naar mijn idee, dat in Nederland nauwelijks gesproken wordt over de gezamenlijke slavernij- en kolonialismegeschiedenis. Voor velen in Nederland was dit onderwerp slechts een voetnoot tijdens de geschiedenisles. Zo was de roep om een slavernijmonument de afgelopen jaren bijvoorbeeld het resultaat van een lang gevecht van zwarte mensen, medelanders die, buiten hun wil om, geboren zijn als Nederlander.
Toch kan dit niet de enige oorzaak zijn voor het feit dat de kwestie-Zwarte Piet zo moeilijk bespreekbaar is.
Monarchie
Collectiviteit lijkt in Nederland steeds meer onder druk te staan. Door de ontkerkelijking in de maatschappij zijn kerkelijke feestdagen inmiddels een schaars goed geworden. Hoeveel mensen leven nog naar Pasen of Pinksteren toe? Van de kerkelijke feestdagen hebben alleen de kerstdagen het overleefd als ´feest´dagen. Naast deze, sterk op de familie gerichte, dagen zijn er dan alleen nog Koningsdag en Sinterklaas waarvoor een groot deel van de natie op de been komt en zij aan zij met elkaar staat te zingen. Maar zelfs deze twee festijnen staan de laatste jaren onder druk. Op gezette tijden klinkt de roep tot afschaffing van de monarchie. En dan komt de zwarte medelander ook nog eens met kritiek op het sinterklaasfeest… Wat blijft er dan nog over van de Nederlandse cultuur?
[[{“fid”:”31984″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Sinterklaas en Zwarte Pieten in voormalig Nederlands Indië, collectie Tropenmuseum”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]
Sinterklaas en Zwarte Pieten in voormalig Nederlands Indië. Collectie Tropenmuseum.
Mythe
Gelukkig is er binnen de protestgroep tegen Zwarte Piet geen sprake van een roep om afschaffing van het Sinterklaasfeest. Er is slechts een vraag om aanpassing, en die dateert in Nederland al van vijftig jaar geleden. Toen al waren er burgers van Surinaamse afkomst die bezwaar maakten tegen de figuur van Zwarte Piet. Ze vonden geen gehoor en lieten het daarbij.
De eerste decennia na de grote migratie van Surinamers vonden ze in de Randstad niets leuker dan Zwarte Pieten die spraken met een karikaturaal Surinaams accent. Surinamers, onder wie ikzelf, stonden erbij en hoorden het aan. Een deel van de ouders van Surinaamse afkomst voerde de afgelopen decennia een stil protest door de mythe van Sinterklaas zo vroeg mogelijk bij hun kinderen door te prikken en hun kroost soms thuis te houden bij het jaarlijkse Sinterklaasfeest op school.
Niemand die daar buiten de eigen kring weet van had, laat staan dat er iemand last van had. Mijn dochter heb ik al jong uitgelegd dat de zin ‘Want al ben ik ben ik zwart als roet, ik meen het toch goed’ – uit het liedje Hoor wie klopt daar kinderen – een rare zin was en niet klopte.
Thuisland
Maar nu is het anders. Kinderen van deze zwarte medelanders weigeren nog langer mee te doen aan het stille protest van hun ouders, en willen opmerkingen die zij beledigend vinden niet langer stil in een hoekje verwerken.
Dat hoeft ons niet te verbazen. Deze jongeren zijn in Nederland geboren. Hoe warm de gevoelens ook zijn voor het geboorteland van hun ouders, voor deze jongeren is Nederland hun thuisland en hier willen ze ook geaccepteerd worden. Deze jongeren zijn voor 100 procent geïntegreerd in de Nederlandse samenleving, want met de acties rond Zwarte Piet eisen ze hun plek op in deze samenleving.
Witte mensen die wel begrip hebben voor de vraag om aanpassing van Zwarte Piet, geven de voorkeur aan Pieten met roetstrepen. Zo wordt de traditie toch nog enigszins in stand gehouden. Maar in deze keuze schuilt gevaar. Roetstrepen op een donkerzwart huidtype zijn onzichtbaar. Willen we voorkomen dat er over een aantal jaar weer een gefrustreerde groep jongeren opstaat, dan lijkt het verstandig hier nu al rekening mee te houden.
