Huh, een gletsjer in de woestijn?

Ap Verheggen is keynote spreker op de finale van de OneWorld Water Battle op donderdag 11 december in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.

Al in 2010 haalde Verheggen het wereldnieuws toen hij een enorm kunstwerk van een slederijder op een drijvende ijsberg op de Noordpool zette. Hiermee wilde hij aandacht vragen voor de grote snelheid waarin klimaatverandering zich ontwikkelt en hoe de mens hierbij gestuurd wordt door de natuur. Het kunstwerk zou minstens twee jaar moeten ronddobberen in de Arctische Oceaan. Maar helaas, het stuk ijs was al na enkele maanden gesmolten en hiermee was de slederijder verdwenen naar de bodem van de oceaan.

Zo heb je wel meteen je doel bereikt.
"Ja, alleen op een andere manier dan ik had verwacht. Nadat we het kunstwerk met een helikopter op de ijsberg hadden neergezet ben ik teruggegaan naar Denemarken. Toen ik rustig in een café een biertje zat te drinken kwam de barvrouw ineens naar me toe en zei: 'Ik heb je net op CNN gezien'. Blijkbaar hadden de media het opgepikt en is het in meer dan honderd landen te zien geweest. Dan mag je over internationale aandacht niet klagen."

Hoe komt een kunstenaar op de Noordpool terecht?
"Zo'n 15 jaar geleden kreeg ik het idee om er een keer heen te gaan. De kou, het extreme, het leek me geweldig om dat een keer mee te maken. Ik ben toen met een Nederlander naar Canada vertrokken en we zijn met een Canadees die ik kende vanaf Ottawa naar Igloolik, een klein plaatsje helemaal in het noorden van Canada, gegaan. Daar stond ik dan ineens in 50 graden onder nul. We waren samen met een groep van National Geographic, maar hun apparatuur was bevroren en dus moesten ze terug. Daardoor konden wij hun gidsen en sledehonden gebruiken om het gebied en de lokale cultuur te ontdekken. Het was fascinerend. Ik ben daarna vrijwel elk jaar teruggegaan naar het poolgebied, van Groenland tot Spitsbergen."

Wat sprak je zo aan?  
"Het extreme. Ik heb een keer op een dag een temperatuurverschil van 40 graden meegemaakt. Dat is absurd. In de loop der jaren zag ik ook de verandering die de lokale bevolking, de Inuit, doormaakte. Zij moesten zich aanpassen doordat de extremen steeds groter werden, waardoor bijvoorbeeld midden in de winter de sneeuw smolt, het ijs wegdreef en ze op zoek moesten naar andere manieren om aan hun voedsel te komen. Daarover heb ik de film 'Iceberg Riders' gemaakt.

Ik had vanuit mijn Westerse blik nooit kunnen bedenken hoe ingrijpend en snel klimaatverandering het menselijk handelen kan aantasten. Nu was ik zelf ooggetuige en besefte ik: klimaatverandering is cultuurverandering. Je moet een cultuur aanpassen aan de veranderingen die de aarde en de natuur ondergaan. Dat heeft de mens eigenlijk altijd gedaan, maar dat gebeurt op de een of andere manier nu niet meer. Pas als je gedwongen wordt, zoals de Inuit, wordt er actie ondernomen."  

Hoe moeten 'wij' ons aanpassen dan?   
"Door op zoek te gaan naar creatieve oplossingen. Er zijn miljarden gestoken in onderzoek naar oorzaken van klimaatveranderingen en er zijn talloze doemscenario's geschetst. Daarmee zorg je alleen maar voor paniek. Je moet het juist positief bekijken. Hoe kun je de veranderingen zo gebruiken dat ze in de toekomst juist een oplossing zijn? Een van de veranderingen zijn klimaatextremen. Toen ik daarover ging nadenken, bedacht ik me: met zonnestralen kan je energie opwekken waarmee je weer dingen kan laten afkoelen. Zo ontstond mijn idee voor de Sunglacier (zie afbeelding boven artikel), een gletsjer in een woestijn in de vorm van een groot blad waarmee warmte wordt omgezet in ijs. In feite zijn woestijnen oceanen van water."

De Sunglacier was geboren. De afgelopen jaren werkte Verheggen samen met enkele technici op het gebied van koeltechniek in Zoetermeer aan een proefopstelling waarin woestijncondities werden nagebootst. Er werden tests gedaan om het rendement van zon tot ijs te optimaliseren. Tegelijkertijd bedacht hij ook de zogenaamde Desert Cascades (afbeelding links), op zonne-energie aangedreven watervallen die in de woestijn water moeten produceren. Onder meer de New York Times en de Deutsche Wirtschafts Nachrichten berichtten erover en opnieuw stond Verheggen in het middelpunt van de wereldwijde belangstelling.

Hoe bijzonder is deze uitvinding?
"In mijn ogen is dit revolutionair. Je brengt hiermee twee uitersten, extreme hitte en extreme kou, bij elkaar en tegelijkertijd kan het een oplossing zijn voor heel veel mondiale problemen, zoals drinkwater- en voedseltekorten. Als je de technieken van ijs en water maken met zonne-energie op grote schaal toepast kun je in enorme kassen in een woestijn voedsel verbouwen en vervolgens koelen met de Sunglacier. Maar je kan het eigenlijk overal toepassen. De Desert Cascades kunnen in droge gebieden de watervoorziening verzorgen. Met een oppervlakte van 100 vierkante meter kunnen we bijvoorbeeld 32 liter drinkwater per uur produceren in een stad als Lima. Dat kan alleen nog maar meer worden, we werken momenteel hard om het rendement nog hoger te maken."  

Je bent inmiddels dus eigenlijk meer dan een kunstenaar?
"Het begon ooit met het idee van de gletsjer in de woestijn, maar de afgelopen jaren hebben we ontdekt dat je met deze techniek zoveel meer kan. Dat verbaasde mij ook. Ik denk ook echt dat de projecten waarmee we nu bezig zijn de wereld gaan veroveren.

Het is alleen jammer dat dit in een land als Nederland onmogelijk is. Als ik een advies mag geven aan mensen die innovatieve waterideeën hebben: ga meteen naar het buitenland. De watersector is totaal vastgeroest in haar eigen traditionele cultuur. Nederland pretendeert een waterland te zijn, maar tegelijkertijd is er geen enkele ruimte voor creativiteit of andersdenkenden. Qua innovatie op het gebied van water zijn we gewoon een ontwikkelingsland."   

Daar schuilt een grote frustratie.
"Ja, omdat ik niet hou van dat stroperige of eenzijdige denken. Ik denk dat juist met creativiteit problemen kunnen worden opgelost. Ik wil met mijn werk het onmogelijke mogelijk maken. Kunst is de ideale manier om mensen aan te spreken. We moeten van de gebaande paden en dan kunnen we er met z'n allen wat van maken. Daarom vind ik de OneWorld Water Battle ook zo'n geweldig initiatief. Allemaal creatieve mensen met creatieve ideeën voor oplossingen. Je moet niet vechten tegen veranderingen, maar je moet de energie juist gebruiken om een verandering in gang te zetten. Laat mensen zien dat je hoop moet hebben, dat probeer ik als kunstenaar."  

Wanneer gaan we de eerste gletsjer in de woestijn zien?
"We leggen er nu de laatste hand aan en zijn druk in gesprek met grote buitenlandse partijen. Ik hoop dat we volgend jaar onze eerste Sunglacier in een woestijn kunnen neerzetten. Als die eenmaal staat gaan we nog een jaar testen, optimaliseren en onderzoeken of alles werkt zoals het moet. Als dat eenmaal lukt kan de wereld er nog een hoop plezier aan beleven."

Wil je Ap Verheggen over zijn werk horen vertellen? Meld je dan snel aan voor de finale van de OneWorld Water Battle op donderdag 11 december! Bekijk hieronder de video van zijn Sunglacier voor een impressie.[[{“fid”:”32449″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”glacier in de desert”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”glacier in de desert”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”A Glacier In The Desert”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]

Beeldmateriaal: Ap Verheggen