De ‘Neder-Marokkaan’: al 50 jaar een Nederlandse obsessie

“In het begin waren we gastarbeiders: nodig voor de economie, en we zouden toch niet blijven. Vanwege de slechte woon- en werkomstandigheden werd ik meteen actief voor arbeidersbewegingen toen ik eind 1974 naar Nederland kwam. Maar het was niet populair om anti-Marokkanen te zijn; er was solidariteit, vooral linkse bewegingen en vakbonden waardeerden ons, en zagen ons gewoon als arbeiders, net als zij. Ik zag mezelf ook in de eerste plaats als arbeider, daarna als migrant, dán als Marokkaan. Vanuit hier konden we samen strijden voor mensenrechten in Marokko – ik was om politieke redenen vertrokken, mijn droom was om de mensenrechtensituatie daar te verbeteren en dan terug te keren.

Maar die verbeterde niet, dus ik moest Nederland als mijn land gaan zien. Maar juist toen, omdat migranten niet terugkeerden en hun rechten opeisten, groeide de propaganda dat migranten de banen en woningen inpikken. Opeens sprak iedereen negatief over ons, en durfden mensen hun racistische meningen te uiten. Ook onze eigen gemeenschap is veranderd. We zijn niet allemaal arbeiders meer, en meer mensen zien zichzelf vooral als moslim. Er is minder betrokkenheid, dat vind ik jammer. Onze gemeenschap is net als heel Nederland: individualistischer geworden.”

“Op 11 september 2001 zat ik aan de buis gekluisterd toen een krant belde – ik was toen gemeenteraadslid. ‘Wat vind je ervan, als moslim?’, vroeg die journalist. Tot dat moment dacht ik altijd – noem het naïef – dat ik gewoon een Amsterdams raadslid was. De rest van de avond zag ik mensen op tv die werden gevraagd wat ze ervan vonden, als moslims. Ik moest huilen en een Marokkaanse vriend die naast me zat, zei: arme schat, jij geloofde echt dat je erbij hoorde!

Sindsdien werd ik een soort bezienswaardigheid, want ik pas niet in het beeld van de moslimvrouw: ik draag wel een hoofddoek, maar ik praat plat, kijk je aan, heb een grote mond. Dat zorgde voor zóveel weerstand bij mensen die mij niet persoonlijk kennen. Ik weet nog dat ik stadsdeelvoorzitter van Zeeburg werd, en dat wilde aankondigen aan de pers. Vlak van tevoren realiseerden mijn collega’s en ik ons opeens dat ik de eerste moslim met deze functie zou worden. Daar hadden wij niet bij stilgestaan, maar voor de media was het een big deal. Moest ik het dáár weer over hebben. Terwijl ik er niet alleen voor Marokkanen of voor moslims wilde zijn, maar voor iedereen.”

“Ik weet het nog goed, de avond na de uitspraak over kut-Marokkanen. Ik was 25 en verslaggever bij het Marokkaanse programma binnen de NPS (huidig NTR). Elke woensdagavond konden mensen inbellen – iedereen had het hierover. Er was veel boosheid en pijn in de Marokkaanse gemeenschap, vooral bij eerste generatie-migranten. Zij hadden als arbeiders geholpen Nederland op te bouwen, veel stemden PvdA, en dit was hun dank?

Ik was niet geschokt, omdat op de achtergrond die discussie over Marokkaanse jongeren al langer werd gevoerd. Ik voelde mij nooit aangesproken: ik had altijd keihard gewerkt, en werd eindelijk gezien als journalist, niet als Marokkaan. Ik wilde neutraal blijven, niet laten blijken dat zo’n term ook mij raakte. Bij de koffieautomaat voerde ik weleens gesprekken met collega’s: waarom vertellen jullie alleen negatieve verhalen over Marokkaanse jongeren? Soms namen ze mijn advies aan, maar als enige Marokkaan in Hilversum kon ik niet veel veranderen. Toen Raymzter even later zijn nieuwe single uitbracht, was ik opeens wél van meerwaarde. Wij hadden hem meteen in de uitzending!”

“‘Marokkaans’ of ‘mocro maffia’ wordt gebruikt als verzamelnaam voor alles wat ons niet bevalt. ‘Marokkaniseren’ van criminaliteit, noem ik het. Het is een van de redenen dat ik dit werk wilde doen: als Marokkaanse vrouw herken ik de subtiele vormen van racisme in ons taalgebruik. Ik spreek vaak mensen die zeggen: maar Marokkanen komen toch ook meer voor in de criminaliteitsstatistieken, dat mogen we toch benoemen? Dat mag, maar het hélpt niet: het probleem ligt bij bepaalde kwetsbare, gefrustreerde jongeren, niet bij Marokkanen.

Ik word er boos van nu datzelfde argument weer terugkomt in de media. Alsof het een collectieve verantwoordelijkheid van mijn groep is; dat vind ik pijnlijk. Niemand zegt: we moeten het over criminaliteit hebben, maar het doet er niet toe of iemand Marokkaans is. Ik zie dat het misgaat met criminaliteit in Amsterdam: er is verharding op straat, wapenbezit. Dat zorgt vooral voor pijn en verlies in de wijken zelf. Toen er vorig jaar een jongen werd doodgeschoten in Amsterdam-Centrum was de hele buurt in rouw; datzelfde geldt als er in Zuidoost iets gebeurt. De families voelen veel verdriet als een kind ontspoort. Maar in plaats van dat gesprek te voeren en het proberen te voorkomen, gaat het alleen maar over ‘Marokkaans zijn’.”