Het ontbreekt werknemers bij duurzaam gecertificeerde bedrijven in ontwikkelingslanden vooral aan leefbare lonen, luidt de algemene conclusie van het rapport. Ze kunnen zich niet verenigen in een vakbond, krijgen tijdelijke contracten of worden gediscrimineerd op de werkvloer.
Het goede nieuws is dat gecertificeerde bedrijven in Kenia en Indonesië betere arbeidsomstandigheden genereren dan niet-gecertificeerde ondernemingen. Alhoewel deze uitkomst wellicht een open deur is. Hoe dan ook, keurmerken hebben dus niet alleen goede bedoelingen. Ze genereren daadwerkelijk een positief effect. Problematisch is echter dat ze niet waterdicht zijn. En dat is verwarrend voor de consument. Want die heeft waarschijnlijk een ander verwachtingspatroon wanneer hij of zij een paar centen extra betaalt in de supermarkt voor zijn gecertificeerde banaan of pakje thee.
SOMO rapporteert schendingen van arbeidsrechten op zeventig gecertificeerde boerderijen in dertien verschillende ontwikkelingslanden. Opvallend: er zijn minder schendingen gerapporteerd op bedrijven met certificeringen die arbeidsrechten strenger en uitgebreider vastleggen zoals Fairtrade of MPS-SQ dan bij certificeringen met minder goed-gedefinieerde arbeidsrechten zoals RSPO, UTZ Certified, SA8000 en Rainforest Alliance.
Discriminatie
Het onderzoek bestaat uit veld- en literatuurstudie. Uit veldonderzoek naar de koffiesector in Indonesië blijkt dat mannelijke arbeiders dagelijks 0,10 euro meer verdienen dan vrouwelijke werknemers bij een koffiebedrijf met het UTZ Certified keurmerk. Dit omdat mannen zwaarder werk zouden verrichten. Deze opvatting is echter in strijd met de regels van de International Labour Organization.
Groeiende markt
Duurzame certificering is behoorlijk populair onder voedselbedrijven en supermarkten. Zo maakt gecertificeerde koffie momenteel 40 procent uit van het totaalaanbod op markt. Voor cacao is dat 22 procent, palmolie 15 procent en thee 12 procent.
Literatuuronderzoek toont aan dat er gedreigd is om migrantarbeiders, werkzaam in de bananenproductie in Costa Rica, over te dragen aan de immigratiedienst wanneer ze bleven klagen over het pesticiden gebruik. Het betreft hier een bedrijf die volgens de SA8000 gecertificeerd is. Dit is een duurzame standaard die onder meer discriminatie op de werkvloer wil uitsluiten en een veilige en gezonde werkplaats wil bieden.
Verbetering nodig
Om het vertrouwen in duurzaamheidscertificering niet verder te schaden, is het van belang om arbeidsmisstanden bij gecertificeerde bedrijven de wereld uit te helpen. Auteur Sanne van der Wal, onderzoeker bij SOMO: "Werknemers hebben vaak geen weet van de geldende certificering op hun werkplek, noch wat dit voor hen persoonlijk betekent. Dit ondermijnt de positieve effecten die certificeringen willen bereiken. Certificeringsinitiatieven dienen dan ook controles te verbeteren en werknemers beter bewust te maken van hun rechten. Verder zouden arbeidsrechten duidelijker en scherper moeten worden verwoord.”
