Enorme aantallen vluchtelingen en migranten trekken naar Europa, dat nog altijd niet goed lijkt te weten hoe met deze toestroom om te gaan. Hoewel grensposten al bijna een aandenken aan vroegere tijden leken, worden voor het eerst sinds jaren verschillende grenzen binnen Europa weer (tijdelijk) gesloten. Onze correspondenten in Colombia (Jurriaan van Eerten), Ethiopië (Andrea Dijkstra) en Birma (Ate Hoekstra) gingen de straat op. Hoe kijken mensen elders in de wereld eigenlijk naar gesloten grenzen? En wie is daar volgens hen verantwoordelijk voor?
Colombia
BOGOTA – Onder het genot van een tapbier in de Bogota Beer Company praat de 28-jarige econoom Isaac Carrascal graag over de grenzen van Europa. Het burgerinitiatief om vluchtelingen zelf te helpen interesseert hem, dat zou in Colombia niet snel gebeuren.
Venezuela zette ruim duizend Colombianen zonder verblijfspapieren het land uit.
“Overheden moeten hun verantwoordelijkheid nemen,” vindt Carrascal. “Die vluchtelingenstroom komt door de Irakoorlog en de mislukte bemoeienis van het Westen. Dan is het wel erg makkelijk om nu de grenzen te sluiten.”
Net als de meeste Colombianen begint Carrascal over de situatie met Venezuela. De Venezolaanse economie gaat sterk achteruit: mensen staan uren in de rij voor bijna lege supermarkten. De criminaliteit verergert. Vreemd genoeg sloot juist Venezuela in augustus de grens, en zette ruim duizend Colombianen zonder verblijfspapieren het land uit. Waaronder mensen die in Venezuela geboren waren. Het argument: ze zouden allemaal smokkelen.
Carrascal: “De Venezolaanse president Maduro zoekt zo stemmen voor de verkiezingen in december. Net als Europese politici laat hij zien dat hij de vijand bevecht: de vreemdeling die problemen brengt. De Colombiaanse oppositie van ex-president Uribe haalt ook politieke winst uit de situatie, door te benadrukken hoe slecht Venezuela is.”
Venezolanen die naar Colombia komen, zoals de 21-jarige Mayrenis de Jesús Rosario, hebben moeite om aan een werkvisum te komen. Colombia geeft die niet meer uit, als reactie op het sluiten van de grenzen door Venezuela. Rosario werkt illegaal in een hotel. Zij vreest terug te moeten. "Het is gecompliceerd daar,” verzucht ze. “Hier kan ik tenminste veilig over straat.”
Ethiopië
ADDIS ABEBA – “Open grenzen zijn altijd het beste”, zegt de 25-jarige Temesgen Feseha, hangend op een rode zitzak in IT-hub IceAddis in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. De IT-ondernemer vertelt hoe burgers in Ethiopië en Kenia geen visum voor elkaars land nodig hebben. “Dit soort van Schengenverdrag zorgt voor veel handel en kennisoverdracht tussen beide landen.”
Grenzen moeten volgens Feseha ook openstaan voor vluchtelingen. “In veel gevallen gaat het om leven en dood.” Tegelijk snapt hij dat dit een zware tol eist. Ethiopië – omringd door instabiele landen als Eritrea, Somalië, Soedan, Zuid-Soedan en Jemen – vangt 700.000 vluchtelingen op, het hoogste aantal van Afrika. “Gelukkig krijgen we assistentie van Westerse hulporganisaties.” De ICT-er zou het echter begrijpen als westerse landen op een gegeven moment hun grenzen sluiten. “Duitsland verwacht alleen dit jaar 800.000 asielzoekers. Dat is ongelooflijk.”
Negasi Teklay vindt dat Europa haar grenzen moet sluiten: “Eritrea loopt helemaal leeg”
De Ethiopische Negasi Teklay vindt zelfs dat Europa nu haar grenzen al moet sluiten. “Eritrea loopt helemaal leeg”, wijst de 24-jarige toeristengids naar zijn buurland, waar volgens de VN inmiddels 9% van de populatie is gevlucht. “Er blijven onderhand alleen nog vrouwen, kinderen en ouderen over. Dat is toch geen oplossing?”
Europa zou volgens de Ethiopiër zich daarom meer moeten richten op het verbeteren van de situatie in de crisislanden zelf. “Doordat ons Ethiopische leger vecht tegen Al-Shabaab in Somalië, wordt het daar nu rustiger en neemt het aantal Somalische vluchtelingen af. Hetzelfde zouden Amerika en Europa met IS moeten doen. En via diplomatie zouden ze de Eritrese regering tot verandering moeten dwingen.”
Birma
YANGON – Pyae Phyo, 21, student Engels, kijkt nog eens naar de foto. Een stille straat, een klein terras en een amper opvallend punt waarin de straatklinkers van kleur veranderen. Hij moet het zeker weten. “Ik kreeg deze foto van een vriend. Is dit werkelijk de grens tussen Nederland en België? Kan je zomaar van het ene land naar het andere lopen?”
Voor de in Birma wonende Pyae is het amper te bevatten dat de Nederlandse grenzen zo open zijn. In zijn land staan grensovergangen synoniem aan gewapende conflicten en aan – vaak illegale – arbeidsmigratie omdat je in bijvoorbeeld Thailand nu eenmaal meer verdient dan in het armoedige Birma. Een open grens klinkt dan alsof een beter leven plots binnen handbereik is.
Is dit werkelijk de grens tussen Nederland en België?
Dat er in Europa problemen zijn aan de grenzen verbaast de Birmezen nauwelijks. Veel van hen kennen wel iemand die in de afgelopen decennia is gevlucht voor onderdrukking. Aan de andere kant van de grens wachtte dan meestal een vluchtelingenkamp of, als de vluchteling meer geluk of meer geld had, een moeilijk bestaan in een onbekend land.
Myint Oo, een 43-jarige kantoorbediende in Yangon, kent Europa’s vluchtelingencrisis van de televisie. “Vanochtend was het nog in het nieuws”, vertelt hij. “Honderden mensen die probeerden Duitsland in te komen. Het deed me denken aan vluchtelingen in Birma.”
Zelf is Myint één keer de grens over geweest, naar Chiang Mai, in Thailand. Hij kwam er veel Birmese migranten tegen. “Zelfs met de slechtst betaalde baantjes hebben zij een beter bestaan dan de gemiddelde arbeider in Birma.
