Het doel van de klimaattop is om tot een nieuw klimaatakkoord te komen dat ervoor zorgt dat wereld niet meer dan 2 graden Celsius opwarmt. Vijf jaar geleden is dat in Kopenhagen ook geprobeerd, maar toen is de top mislukt. Deze keer zijn de verwachtingen weer hooggespannen. Gaat het lukken? En waar hangt dat vanaf?
De onderhandelaars moeten het over twee onderdelen eens worden: mitigatie en adaptatie. Mitigatie betekent het verminderen van CO2-uitstoot. Adaptatie is het aanpassen aan de gevolgen van onvermijdelijke klimaatverandering.
Mitigatie: Hoeveel gaan we minderen?
Om de tweegradendoelstelling te halen moet er wereldwijd 50% minder uitstoot zijn ten opzichte van 1990. Voor de geïndustrialiseerde landen geldt zelfs 80-95% minder uitstoot. Dat is een flinke opgave. Ieder land heeft zijn eigen doelstellingen voor 2030 geformuleerd. Als je die bij elkaar optelt, wordt de tweegradendoelstelling nog niet gehaald. Maar positief is wel dat bijna alle landen (160) doelen gesteld hebben. Dat is voor het eerst in de geschiedenis.
Nederland heeft geen eigen doelstellingen ingeleverd, want valt onder de Europese Unie, die als een onderhandelaar aan tafel zit. De doelstelling van de EU is om 40% minder uit te stoten. Vergeleken met andere landen is dat een ambitieuze inzet.
Vergeleken met andere landen is de inzet van de EU ambitieus
De onderhandelaars in Parijs zullen niet kritisch zijn op elkaars doelstellingen. De vrees is te groot dat er dan helemaal geen akkoord komt. Waar ze het wel over gaan hebben is hoe de doelstellingen gecontroleerd en gerapporteerd zullen worden. Het review mechanism noemen ze dat. Hoe concreter dat vastgelegd wordt, hoe groter de kans is dat de CO2 reducties ook daadwerkelijk behaald gaan worden. Dit levert genoeg stof voor discussie. Zo vinden veel ontwikkelingslanden dat ze niet genoeg uitgerust zijn om aan hoge rapportage-eisen te kunnen voldoen.
Adaptatie: wie betaalt de schade?
Klimaatadaptatie is een heikel punt. Hier komen de grote tegenstellingen tussen het Westen en minder ontwikkelde landen bovendrijven. Gevolgen van klimaatverandering – overstromingen, zware stormen, droogtes – zijn met name in ontwikkelingslanden al voelbaar. De ontwikkelingslanden en opkomende landen als Brazilië en India willen dat de geïndustrialiseerde landen die schade compenseren. Tenslotte zijn zij degenen geweest die de uitstoot tot nu toe voor het grootste deel hebben veroorzaakt. Ze willen dat de westerse landen flinke toezeggingen doen om geld te stoppen in het Green Climate Fund, een fonds dat opgericht is in Kopenhagen. Ieder jaar zal er 100 miljard dollar beschikbaar moeten zijn in het fonds.
Westerse landen hebben niet zo’n zin om de portemonnee te trekken en vinden dat China en India ook wel wat geld in het potje kunnen doen. Het is lastig onderhandelen, want hoe toon je aan wie de verantwoordelijkheid heeft voor een bepaalde ramp of droge periode? Volgens Bas Eijkhout, Europarlementarier, “zetten de Amerikanen hier hun grootste blik juristen op.”
Polen is binnen de EU dwarsligger nummer 1
De dwarsliggers
Waar in Kopenhagen China en de Verenigde Staten nog weinig oren hadden naar klimaatafspraken, zijn zij samen met Europa nu gebrand op een deal. Dit zijn drie belangrijke spelers, maar ze zijn niet de enigen die aan tafel zitten. De meeste landen in het Midden-Oosten hebben geen klimaatdoelstellingen ingediend en zullen weinig gemotiveerde gespreksgenoten zijn. India doet wel mee, maar wil zichzelf economisch niet in de staart bijten. Anders dan China beschikt India nog niet over de technologie om naar duurzame energie over te stappen. En dan heb je nog Rusland. Rusland is altijd onvoorspelbaar. Het is niet onmogelijk dat Poetins onderhandelaars voor wat reuring gaan zorgen.
Europa wordt gezien als het brave en timide jongetje van de klas, dat uiteindelijk overal wel mee akkoord zal gaan. Europa is langzaam, omdat er iedere ochtend tussen alle lidstaten onderling overlegd moet worden wat de insteek in de onderhandeling zal zijn. Polen zorgt er altijd voor dat dat weinig soepel verloopt. Het land wil niet van de kolen af en is binnen de EU dwarsligger nummer 1.
De dealbreaker?
Grote onderhandelingen als deze zijn nauwelijks anders dan gewone gesprekken tussen mensen. Als de sfeer goed blijft, is de kans groot dat ze eruit zullen komen. Maar de sfeer kan ook achterdochtig worden. Ontwikkelingslanden kunnen dan bijvoorbeeld zeggen dat het Westen wel zegt dat ze het klimaat belangrijk vinden, maar dat ze hen met de maatregelen alleen maar klein willen houden. In zo’n geval kunnen ook landen als Venezuela en Bolivia gaan stoken. Zij zijn er vaak op gebrand om aartsvijand Amerika dwars te zitten tijdens wereldtoppen.
Wat is er veranderd na de aanslagen in Parijs?
Toch lijkt het er wel op dat er een akkoord zal komen. Parijs is een beladen plek geworden na de terroristische aanslagen. De regeringsleiders zullen willen tonen dat de wereld een eenheid is, die niet zomaar klein te krijgen is. Hierdoor wordt het akkoord wellicht minder scherp geformuleerd. Maar dat er een succesmoment komt aan het eind, daar is iedereen meer dan ooit op gebrand.
