Een lamp wil Birgitta Kramer nog weleens aan laten staan, maar je kunt haar niet bozer maken dan door water te verspillen. "Kom op jongens, denk nou na!" Onbezorgd een kop koffie drinken buiten de deur is voor haar dan ook bijna niet mogelijk. "Ik was een keer bij Starbucks en daar stroomde achter de toonbank het water voluit uit een kraan. Ondertussen was het personeel in alle rust met andere dingen bezig. Ik raakte bijna in paniek en wilde schreeuwen: 'zet in godsnaam die kraan uit!'"
Was je als kind ook al zo'n waterfreak?
"Op de basisschool kregen we met het onderwijsprogramma 'Wijs met water' les over het milieu en hoe we zuinig met water moeten omgaan. Onze leraar, zo'n type geitenwollensok, kon dat heel duidelijk en interessant uitleggen. Het onderwerp heeft me daarna nooit meer losgelaten. Later, tijdens mijn studententijd, begon Greenpeace met de campagnes tegen het zinken van olieplatform Brent Spar. Ik stelde mezelf de vraag: 'waar creëer je de meeste impact als je wilt dat bedrijven zich duurzaam gaan gedragen?' Mijn antwoord daarop was: 'van binnenuit.'"
Dus je hebt nooit gedacht: ik ga me aan een boorplatform vastketenen en bedrijven aanklagen?
"Ik zelf niet, maar het kan dat mensen die weg kiezen. Bedrijven hebben in mijn ogen soms gewoon hulp nodig, met name om een duurzaam beleid te ontwikkelen. Na mijn afstuderen in 1996 zocht ik daarom een baan op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO, red.). Eerst als adviseur en auditor bij KPMG en PWC. Vijf jaar geleden viel ineens alles samen. Ik woonde in Utrecht, om de hoek bij drinkwaterbedrijf Vitens en had een aantal ideeën om een duurzaam beleid uit te zetten. Ik heb ze een e-mail gestuurd en mocht langskomen. Met resultaat: ik kon aan de slag als 'manager duurzaamheid'"
En hoe krijg je je werkgever zo ver dat het bedrijf zich duurzaam gaat gedragen?
"Door niet alleen te kijken naar de impact binnen, maar ook buiten het bedrijf. In het geval van een drinkwaterbedrijf zijn dat zaken als CO2-uitstoot, toegang tot kraanwater in publieke ruimte en onze kennis over bodemfuncties. Toen ik bij Vitens kwam werken was er nog geen goed inzicht in hoe onze productielocaties ervoor stonden op het gebied van duurzaamheid.
Zonder concrete cijfers is roepen dat je 'duurzaam bezig bent' betekenisloos
Ik heb al die data verzameld en in kaart gebracht in een soort dashboard, met grafieken en vergelijkingen. Dat geeft sturing; je weet precies waar afwijkingen zitten in je verbruik en op welke locatie je wat kunt besparen. Zonder concrete cijfers heb je een leeg verhaal en is roepen dat je het 'zo goed doet' en 'duurzaam bezig bent' betekenisloos. Zowel voor mensen binnen het bedrijf als naar de buitenwereld."
Hoe moeilijk is het om een thema als water bij de 'buitenwereld' op de kaart te zetten?
"Best lastig. Water is geen sexy onderwerp. Het is er 'gewoon'. Alleen onze opa's en oma's weten nog wat het in Nederland betekent om geen water te hebben. In een onderzoek vroegen ze een paar jaar geleden aan mensen: 'wat zou je niet willen missen?' Het eerste wateronderwerp, de dagelijkse douche, kwam pas op de vijfde plaats. Internet stond op een. Probeer maar eens om zonder beide te leven en kijk dan wat je het hardst nodig hebt. Maar ik begrijp wel dat water niet als eerste bij mensen opkomt. Het is zo vanzelfsprekend dat het er is."
Nederlanders zijn dus niet bepaald 'waterbewust'?
"Dat verschilt. Je hebt mensen die altijd braaf de kraan op tijd dichtdraaien en niet te lang douchen. Maar er zijn er ook die zeggen: 'Ik betaal ervoor en hou van comfort, dus ik doe wat ik wil'. Daar verander je niet zoveel aan. In de jaren '70 en '80 daalde waterverspilling spectaculair, grotendeels door de komst van waterbesparende vaatwassers en wasmachines. Nu neemt het waterverbruik in huis niet echt meer af."
Geen winstoogmerkVitens is een publiek waterbedrijf en heeft dus geen winstoogmerk. Volgens Kramer is dat belangrijk om te benadrukken: "Wij voeren dus geen marketing voor klanten om meer water te gebruiken zodat we meer verdienen." Datzelfde geldt voor de 9 andere drinkwaterbedrijven in Nederland. Met 2,4 miljoen huishoudens heeft Vitens hiervan het grootste klantenbestand.
Maar dat is wel de bedoeling, toch?
"Er is voldoende water in ons land en er is dus geen reden tot paniek. We promoten bewust watergebruik, maar willen ook weer niet grote veranderingen in het patroon (zie kader, red.). Het is namelijk niet goed voor het waterleidingsysteem om ineens de helft minder water te verbruiken. Minder doorspoeling in onze leidingen is slecht voor de waterkwaliteit. Als de huidige drinkwatervraag gelijk blijft gaat het goed. Ik maak me wel zorgen over energie. 66 procent van het water dat we in Nederland verbruiken is verwarmd en dat kost ontzettend veel energie. Ook de piekuren kosten veel energie: als we 's ochtends massaal douchen en de vaatwasser aanzetten geeft dat een hogere piekbelasting en energiekosten. Je kunt een groot verschil maken door bijvoorbeeld je waterverbruik beter over de dag te verdelen."
Er is genoeg water in ons land, dus daar maak ik me geen zorgen over. Het energievraagstuk is een veel groter probleem
Nog zoiets waar Kramer zich aan ergert: verplicht water uit een fles in plaats van uit de kraan in een café of restaurant. Vitens initieerde de campagne ‘Kraanwater Graag’, waar inmiddels ook andere drinkwaterbedrijven bij aangesloten zijn. Daarnaast is ze met haar werkgever nauw betrokken bij de circulaire toepassing van reststoffen bij grondwaterwinning. "Humuszuren en kalk zijn heel goed bruikbaar in de landbouw. Dit zijn natuurlijke bodemverbeteraars die boeren kunnen gebruiken zonder dat hun grond eronder lijdt. En daar plukken wij weer de vruchten van: door een betere bodem, minder mest en uitspoeling, houden wij een betere grondwaterkwaliteit. Een echte 'win-win-situatie'."
Haar positieve en innovatieve aanpak leverde haar de titel 'MVO-manager van het jaar 2015' op. Uit een lijst van 250 managers kwam ze op een shortlist met twee andere kandidaten: Harry Hofman van Strukton en Fokko Wientjes van DSM. Kramer won, naar eigen zeggen, dankzij een pitch waarin ze de zaal met een fanatiek betoog meenam de bodem in. "Die wordt nog vaak vergeten als we kijken naar een duurzame toekomst. Maar de bodem heeft ontzettend veel waarde voor de stikstofkringloop en als waterbron. Die moeten we dus koesteren."
Een fles of glas mineraalwater in de horeca is Kramer een doorn in het oog. Foto: Pixabay
Nu ben je MVO-manager van het jaar. Missie geslaagd?
"Voor deze functie is dit wel het hoogst haalbare ja. En daar ben ik ontzettend trots op. Maar zo’n titel is niks waard als je je niet ontwikkelt, ik kan niet blijven teren op dingen die ik in het verleden heb gedaan. Daarnaast is het belangrijk voor de watersector. Het is best bijzonder dat een drinkwaterbedrijf nu een prijs krijgt voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het geeft aan dat we de laatste jaren veel zichtbaarder zijn geworden. Water is een belangrijk onderdeel van onze samenleving en het is mooi om te zien dat dit wordt erkend."
Wat motiveert je naast deze onderscheiding om je in te zetten voor een duurzame wereld? Is dat toch die vrouw in je die zich in Starbucks druk maakt over een lopende kraan?
"Misschien wel ja. Dat is gewoon logisch. Je mag best trots zijn dat er elke dag water uit de kraan stroomt en je moet er dus ook zuinig op zijn. Het lijkt mij heel normaal om af en toe goed naar je eigen handelen te kijken. Moet ik echt standaard in de ochtend douchen? Kan die wasmachine niet gewoon 's nachts draaien? Waarom meteen grijpen naar de chemische onkruidverdelgers of kunstmest als er alternatieven zijn? Met een beetje nadenken kunnen we het elkaar en het milieu een stuk makkelijker maken."
NB: Vitens is partner van OneWorld Water.
