HERMAN VUIJSJE
Het was een zwoele namiddag in Saõ Luís do Maranhao, zo’n dertig jaar geleden. Brazilië was nog lang geen toeristische massabestemming; alle schoenpoetsertjes in het parkje waar ik in m’n dagboek zat te schrijven, kwamen dan ook hun diensten aanbieden.
Dat stelde me voor een probleem. Als rechtgeaard sociaaldemocraat had ik verdelende rechtvaardigheid hoog in het vaandel staan. Voor bedelaars hanteerde ik een vast budget, dat ik over een zo groot mogelijk aantal verdeelde. Maar hoe bedrijf je verdelende rechtvaardigheid onder twintig schoenpoetsers? Ik wenkte twee van de jongens en wees de een mijn linker- en de ander mijn rechterschoen aan. Nog weken later herinnerden de twee kleuren van mijn schoenen aan dit salomonsoordeel.
Maar daarmee waren ze nog niet ten einde, mijn goede daden in Saõ Luís. Een half uurtje later kwam de jongen van mijn linkerschoen terug en klaagde zijn nood. Analfabeet was hij, hij moest buiten slapen en was zo arm dat hij niet eens een schoenpoetserskistje bezat, maar zijn spullen bewaarde in een doos. Als hij nou maar een kistje had, kon hij meer klanten helpen en wie weet ook naar school!
‘Wat kost dat, zo’n kistje?’ vroeg ik bewogen.
‘Honderd cruzeiro’, antwoordde hij, zo’n twintig gulden destijds. Een schijntje voor de grote ommekeer in een mensenleven.
Ik trok de flappen te voorschijn en toen hij ermee wegliep was het moeilijk te zeggen wie er tevredener was met mezelf – hij of ik.
Die avond passeerde ik een café waaruit een wilde feestvreugde opklonk. Naar binnen kijkend zag ik hem, mijn vriend. Hij was op een barkruk geklommen, zwaaide met een fles cachaça en riep: ‘Nog een rondje voor iedereen!’
Hij zag mij niet en dat liet ik maar zo. Grinnikend liep ik door, grinnikend om hem, maar ook om mij. Pas later realiseerde ik me dat het gebeuren ook een dubbele les inhield – voor mensen, maar ook voor landen die iets moois willen verrichten in de Derde Wereld. Het gaat niet om je eigen nobele bedoelingen, maar om de vraag wat je ermee teweegbrengt. En als je een sloeber wilt helpen, geef dan geen geld maar koop een kist voor hem.
Herman Vuijsje is socioloog, journalist en schrijver. Hij schrijft over verandering in ons land op sociaal, moreel en politiek gebied.
