Hij speelde een asielzoeker, nu is hij er een

Je zou niet denken dat het dezelfde mannen zijn waar Smith in loodzware termen over vertelt. Mannen die de backway van Afrika
naar Europa namen: de irreguliere route via de Sahara, Noord-Afrika en de Middellandse Zee. Mannen die ’s nachts niet kunnen slapen van de nachtmerries over de gevaarlijke wegen in de woestijn, het wetteloze Libië en een open zee. Ook Smith, die zelf een andere route nam, komt rustig en goedlachs over terwijl hij al meer dan een jaar wacht tot zijn asielprocedure überhaupt begint.

Zijn rol: een Gambiaanse jongere die zonder een cent op zak gedesillusioneerd terugkomt van een vijfjarig verblijf in Europa. De film moest Europeanen een menselijker beeld van migranten geven, en jongeren in Afrika een realistischer beeld van Europa. Hij lacht: “Ik had nooit gedacht dat het werkelijkheid zou worden.”

Toen Smith in oktober 2018 met een visum voor drie maanden naar Nederland ging voor de première van Gifts from Babylon, zag hij zijn kans schoon: na de première vloog hij naar Noorwegen voor de geboorte van zijn dochter. Hij glundert wanneer hij het navertelt: “Het was het mooiste wat ik ooit heb meegemaakt.”

Dat OneWorld na onderzoek geen informatie over dergelijke reinigingsrituelen in Gambia kon vinden, verbaast Smith niet. Volgens hem worden dit soort privézaken vaak aan de familie overgelaten, omdat de scheidslijn tussen traditie en wet maar dun is. “Er wordt niet openlijk over gesproken. Ik kan echt alleen voor mijn eigen familie spreken, niet eens voor de hele Manjago-gemeenschap.”

Smiths toeristenvisum was inmiddels verlopen, en vanwege de overeenkomst van Dublin kon hij geen asiel aanvragen in Noorwegen:
dat kan alleen in het land van aankomst. Dus woont hij sinds maart 2019 in Assen. Zijn vriendin beëindigde hun relatie, omdat ze werd bedreigd door Smiths familie; wel willen ze hun dochter opvoeden in co-ouderschap.

“Van zulke vrijwilligersprojecten zouden er meer moeten zijn, het was heerlijk om wat te doen te hebben.” Bovendien is het een ontsnapping aan de verstikkende sfeer in het azc, waar elke misstap keihard wordt aangepakt en controle overheerst. “Ik ben heel rustig, met mij heeft het personeel geen probleem. Maar niet iedereen is mentaal stabiel, en sommige beveiligers worden al boos als je je fiets verkeerd parkeert. Het is zwaar. Anderen hebben nog contact met hun familie, ik heb niemand meer. Gelukkig krijg ik veel foto’s van mijn dochter: door haar houd ik het vol.”

Of mensen dan niet weten wat de risico’s zijn? Smith slaakt een zucht van frustratie: “Ja, dat weten ze! Een vriend zei tegen me: ‘Bro, als ik doodga op zee, dan ga ik dood op zee. Dan was het niet voorbestemd.’ Áls ze het redden, zo gaat het verhaal, dan heb je het gemaakt: in Europa groeit het geld aan de bomen.

Het is makkelijk gezegd dat jongeren in Gambia moeten blijven om ‘het land op te bouwen’, geeft Smith schoorvoetend toe. Onder westerlingen staat Gambia vooral bekend om haar gouden stranden, maar het land leed 22 jaar lang onder het dictatoriale bewind van president Yahya Jammeh. Sinds zijn afzetting in 2017 is er wat meer politieke vrijheid, maar economisch gezien is er weinig vooruitgang: volgens cijfers van de Wereldbank leeft bijna de helft van de bevolking onder de armoedegrens.

Smith kwam goed terecht, vertelt hij, maar was de enige in zijn familie die naar school ging. “Zelfs mensen met een baan of een eigen bedrijf leven van dag tot dag. Ze zitten vast, en willen groeien.”

Smith noemt dit beleid niet alleen inhumaan, maar ook nutteloos. Mensen vinden toch wel een weg; ik heb oude vrienden die telkens nieuwe routes vinden en faciliteren. “Ik kan wel zeggen dat het fout is, maar ze verdienen eraan. Migratiemaatregelen moeten aansluiten op de realiteit waar mensen in leven: hoe de reis er ook uitziet, mensen gaan toch wel als er in hun eigen land geen kans is om een mooi leven op te bouwen.”

Hoewel Smith over zulke vragen nadenkt, is het niet langer zijn grootste doel om in Gambia te investeren. Hij wil vooral hier blijven, een goede vader zijn, misschien studeren en hopelijk in Noorwegen eindigen. “Ik heb nergens spijt van: als ik moet kiezen tussen mijn dochter en mijn thuisland, kies ik voor mijn dochter. En ik heb goede hoop dat ik mag blijven. Er zijn vast Nederlanders die me hier niet willen, maar dat is mijn probleem niet. Ik wil gewoon veilig zijn. Welkom zijn; die zorg komt later wel.