De eerste chipsmakers van Rwanda

Pallets met tientallen dozen staan in de opslagruimte annex kantoor in Kigali. Ze zijn aangeleverd vanuit de Hollanda Fairfoods fabriek in de noordelijke stad Musanze, de aardappelhoofdstad van Rwanda. In totaal liggen hier 4800 chipszakjes klaar voor doorvoer naar supermarkten, bars, hotels, bioscopen en containershops. Tussen de dozen zitten Pascal Murasira (28) en Thijs Boer (29) achter hun laptops. "Mail checken is onze enige dagelijkse routine", zegt Pascal. "Elke dag zeg ik tegen mezelf: wat wil ik vandaag per se bereikt hebben? De rest is een verrassing." Thijs: "We zijn met alles bezig wat je als ondernemer tegen kunt komen. Van productie en financiën tot contacten met leveranciers en problemen oplossen, vooral veel problemen oplossen. Ik houd ervan om creatief bezig te zijn met problemen. Dat is de essentie van ondernemen. De ene dag heb je hoofdpijn, de volgende dag ben je dolgelukkig."

Thijs en Pascal ontmoetten elkaar in 2013 bij een netwerk rond het aardappelteelt in Rwanda. Thijs, wiens vader veehouder was, deed er zijn afstudeeronderzoek Ontwikkelingseconomie voor de Wageningen Universiteit, Pascal trainde boeren en liep al langer met het idee rond om meer te halen uit de Rwandese aardappel.

Voor het oprapen

Pascal: "Kijk in de supermarkt: 5 procent van wat je hier vindt, is in Rwanda geproduceerd. Op wat potjes pindakaas, honing en jam na komt alles uit Dubai, China of Amerika." Thijs: "Rwanda importeert 85% van de etenswaren, terwijl 40% in het land geproduceerd zou kunnen worden. Er groeit hier zoveel, 95% van de mensen is landbouwer."

In Rwanda liggen de aardappels in het oogstseizoen letterlijk voor het oprapen. De aardappels zijn doorgaans van hoge kwaliteit, en voor de teelt worden ook nog eens de helft minder bestrijdingsmiddelen gebruikt als in Nederland. Maar dat potentieel wordt niet benut. Thijs: "Frietjes bakken in de keuken, dat is het enige wat er met de aardappels gebeurt." Samen richtten ze Hollanda Fair Foods op. Thijs: "Het was de keuze tussen sollicitatiegesprekken voeren bij bedrijven of in dit plan duiken. Toen ik me aan het oriënteren was op banen, vond ik het meteen al saai. Het werd dus dit." Ze vroegen leningen en subsidies aan om te investeren, kochten machines en lieten zich adviseren door onder meer Hoeksche Chips (een Nederlands chipsmerk) en Agriterra.

Winnaarsmentaliteit

In april 2015 rolde de eerste lichting Winnaz chips van de band. De rode chipszakjes hebben deels een geometrisch zwartwit motief. “Dat is imigongo”, zegt Pascal. Het Delftsblauw van Rwanda. “Cultureel erfgoed, dat werkt een positieve associatie op bij de kopers.” De naam is Winnaz is een motivatie voor henzelf. "Je moet een winnaarsmentaliteit hebben om te durven concurreren met de grote spelers. En Rwanda heeft een winnaarsmentaliteit nodig om zelf meer te produceren." En, omdat het de eerste chips is van Rwandese bodem, staat er ook ‘originals’ op het zakje. Pascal: "We richten ons op Rwandese jongeren die een lekker zakje chips delen met hun vrienden." Thijs: "Het zakje moet er cool uitzien, niet duurzaam of fairtrade, want anders denken jongeren dat het niet voor hen is en dat het duur is." Het zakje is biologisch afbreekbaar, want Rwanda kent een plasticverbod. Alles wat in Rwanda zelf wordt geproduceerd, mag daarom geen plastic bevatten, op de composthoop is het binnen acht tot twaalf weken verdwenen. Duurzaam, maar ook duur", zegt Thijs. "Als je alles opschrijft in Excel, ziet het er financieel goed uit. Maar je hebt een heleboel extra kosten die je niet kunt overzien."

Op avontuur

Toch telt het bedrijf inmiddels 25 vaste medewerkers en 19 op tijdelijke basis. De aardappelboeren krijgen twee keer meer betaald voor hun oogst dan gebruikelijk. "Maar niet de hoge prijs die we eerst hadden berekend, dat bleek financieel echt niet haalbaar", zegt Pascal.

De paprikasmaak wordt binnenkort getest. Ze zouden graag meer smaken en variaties brengen, maar gebrek aan cash staat die ambitie in de weg. "Eigenlijk hebben we 100.000 euro extra nodig uit Nederland om te groeien", zegt Thijs. "Als ik dit van tevoren allemaal geweten had, was ik er misschien niet aan begonnen. Ik teer nu in op mijn spaargeld, maar gelukkig heeft mijn vriendin een baan gevonden in Rwanda. Ik had dit avontuur niet willen missen."