‘De waarheid over Eritrea komt nu beetje bij beetje naar boven’

Vandaag presenteert een commissie van de Verenigde Naties een rapport over misdaden tegen de menselijkheid die in Eritrea zouden zijn gepleegd. Mirjam van Reisen, zelf gespecialiseerd in mensenhandel, noemt het 'een mijlpaal op het pad van gerechtigheid'. Met dank aan haar goede vriend en dictator-hunter Reed Brody. 

Hij knipt alle artikelen uit die in de kranten over hem verschijnen. Het zijn er veel. Hij stuurt ze allemaal naar zijn vader in New York. Ik ontmoette mijn goede vriend Reed Brody jaren geleden in Genève bij de mensenrechtenraad. Ik was een jonge student en bekeek zijn programma. Hij hielp met kennis over internationaal recht en mensenrechten slachtoffers van grote misdaden; misdaden tegen de menselijkheid.

Zeer bedreven, met hart en ziel, maar ook met veel technische kennis stortte hij zich in de zaken. Een flinke grote Amerikaan, vloeiend in Frans, Spaans, Portugees, zelfs Nederlands, sprak hij met grote betrokkenheid met slachtoffers, en bracht hun boodschap met gedrevenheid over aan de diplomaten die in de mensenrechtenraad besluiten nemen. Soms zag je even een glimp van frustratie, maar dan was hij daar weer, die menselijke, emotionele, bedreven en overtuigende lobbyist.

Onrecht moet bestreden worden. Daarvan is Brody overtuigd. Zijn joodse vader ontvluchtte het Nazi-regime en belandde alleen in New York. De zoon volgt een levenslange drang om op te komen voor slachtoffers van regimes die hun eigen bevolking martelen en doden. Eerst volgde hij de Chileense dictator Augusto Pinochet, leider van één van de bruutste regimes in Latijns Amerika. Internationaal kon Pinochet op steun rekenen, al was het maar om de zaken in de doofpot te houden. Uiteindelijk leidde de internationale aandacht toch tot resultaat. In 1998 werd Pinochet op basis van een internationale verordening gearresteerd tijdens een bezoek in Londen. In 2004 werd hij voorgeleid in Chili en onder huisarrest geplaatst. Hij overleed in 2006 met honderen criminele zaken aangespannen tegen hem en beschuldigd van vele miljoenen dollars fraude. 

Gruwelijke martelingen in Tsjaad

Reed Brody werkte 26 jaar aan de zaak tegen de minder bekende dictator Hissène Habré. Deze despoot uit Tsjaad hield er eveneens een uitgebreid gevangenissysteem op na, waar mensen gruwelijk werden gemarteld. Velen overleefden het niet. Met precisie werden de zaken gedocumenteerd. Brody stuitte er op. Hij organiseerde de slachtoffers en begon een eindeloze justitiële weg om de zaak voorgeleid te krijgen. Maar Habré kon rekenen op steun, van het Westen, en ook in Afrika. Het werd een lange weg voor Brody en de slachtoffers. Hij liet een aanbod liggen om tweede man te worden in het hoge mensenrechtencommissariaat. Overtuigd dat gerechtigheid voor alles gaat en alleen gerealiseerd kan worden als deze bevochten wordt. Hissène Habré werd vorige week veroordeeld tot levenslang in een special opgericht tribunaal voor zijn berechting in Sénégal.  

Vandaag presenteert een VN-Commissie van Onderzoek over Eritrea misdaden tegen de menselijkheid die daar zouden zijn gepleegd. President Esayas heerst met ijzeren greep over een land waarin een netwerk van gevangenissen en ondergrondse detentiecentra de bevolking in grote angst doet leven; de hele bevolking is onderdeel van een nationale plicht en je doet wat je wordt opgedragen te doen. Verhalen van martelingen liegen er niet om. Duizenden vluchten iederen maand, maar zijn ook dan niet veilig. De Eritrese veiligheidsdiensten opereren buiten de grenzen. Vele honderden werden de afgelopen maand onder dwang naar Eritrea terug gebracht en verdwenen daar. Enkele kwamen om bij incidenten waarbij vluchtelingen aan de grens werden beschoten. Tenminste achthonderd vluchtelingen uit Eritrea verdronken in de Middellandse Zee –volgens een onderzoeksjournalist – en honderden zitten vast in Libië. 

Eritrese diplomaten ontkennen het. Dat is niet zo verbazingwekkend. De VN-commissie mocht Eritrea niet bezoeken voor het onderzoek. Ook dat wekt niet zo veel verbazing. Op allerlei manieren probeert het regime de uitkomst van het rapport te bagateliseren.

Westerse diplomaten verdedigen het regime

Internationaal zijn de reacties ook als verwacht. Westerse diplomaten – in hun ijver om te laten zien dat diplomatie een wondermiddel is, verdedigen de relaties met het land en echoën de uitspraken van het regime. Tijdens bijeenkomsten kregen we te horen dat het werk van de onderzoekscommissie anekdotisch is (het rapport was nog niet uit); dat de uitkomsten van de onderzoekscommissie gekleurd waren op basis van de vele vluchtelingenverklaringen (de commissie werd toegang tot Eritrea zelf geweigerd) en dat er geen alternatief is voor het diplomatieke beleid dat wordt gevoerd. Inclusief hulp voor Eritrea. 

Zelf onderzocht ik de gruwelijke mensenhandel uit Eritrea, waarbij mensen worden gekidnapt, gemarteld en gedwongen om grote losgelden te verzamelen van familieleden. De verhalen bewogen mij tot in mijn ziel. Ik werd zelf beschuldigd een spil te zijn in deze mensenhandel. Vorige week beschuldigde president Esayas het Westen en de Amerikaanse president Obama ervan deze mensenhandel op te zetten.  

Gerechtigheid

De waarheid komt beetje bij beetje naar boven. Dictator-Hunter Reed Brody deed er 26 jaar over om Hisssène Habré achter de tralies te krijgen. President Esayas, zijn diplomaten en de westerse diplomaten kunnen nog even gezamenlijk het glas heffen. Maar de slachtoffers van de misdaden tegen de menselijkheid weten zich gehoord. De VN Commissie van onderzoek heeft zijn werk gedaan. Een mijlpaal op het pad van gerechtigheid. 

Reed Brody  heeft de krantenknipsels op de post gedaan. Zijn oude vader in New York zet zich in zijn stoel, zet langzaam zijn leesbril op en leest de artikelen aandachtig. Dan lichten zijn vochtige ogen op. En verschijnt er even, heel even, een blik van trots.