Liberale media en politici in Polen vierden gisteren de overwinning en probeerden die zoveel mogelijk naar zich toe te trekken. In een land waar de verhoudingen veel hiërarchischer zijn dan in Nederland is er dan ook sprake van een stevige doorbraak. Dat de grote leider van Polen, de voorzitter van de conservatief katholieke partij Recht en Rechtvaardigheid, Jaroslaw Kaczynski, een stap terug heeft moeten doen, is schokkend. Het betekent dat zijn macht niet absoluut is en ook ter discussie kan staan.
Het is niet onwaarschijnlijk dat partijleden zich de komende tijd zullen onttrekken aan de kadaverdiscipline in de partij. Heftig teleurgestelde radicaal conservatieve 'pro-lifers' die hun voorstel voor een totaalverbod op abortus in het parlement tragisch zagen sneuvelen, zullen zich minder gaan aantrekken van wat de partijleider vindt. Ze voelen de kracht van hun wetsvoorstel voor een totaalverdod dat getekend werd door 450.000 Polen.
Foto: Twitter
Kleine stap
Toch lijkt de verwerping van het wetsvoorstel slechts een kleine stap op weg naar een betekenisvolle overwinning. Nog steeds is Polen een van de landen met de primitiefste wetgeving op het gebied van abortus. Feitelijk geldt in Polen al een totaalverbod. Het compromis dat in 1993 tot wet werd verheven, bepaalt dat er slechts drie gevallen zijn waarin abortus wettelijk is toegestaan: als de zwangerschap het resultaat is van een misdrijf (verkrachting), de zwangerschap levensbedreigend is voor de moeder, of als de vrucht zeer zwaar beschadigd is. Deze wetgeving resulteert in ongeveer 1.000 legale abortussen per jaar en een vermoedelijk enorm aantal illegale abortussen. Het aantal illegale abortussen wordt geschat op tussen de 100.000 en 30.000, waarvan er 15 procent buiten Polen wordt uitgevoerd.
Frustratie
Een gefrustreerde storm van conservatief radicale reacties kwam op gang. Op sociale media werd gedeeld hoe de pro-life pikette die op het kasteelplein in Warschau stond, midden in het pro-abortus protest terecht kwam en hoe het daar natuurlijk niet erg gezellig was. Ook een klein opstootje tussen de politie en demonstranten in Poznan werd vele malen gedeeld. Foto’s van duivelsbeelden op kerken circuleerden als beschermheilige van het zwarte protest tegen de aanscherping van de abortuswetgeving.
Ondertussen bleek dat met name de veranderde houding van de katholieke bisschoppen essentieel was. Die hadden een paar moeilijke nachten, maar vonden uiteindelijk dat abortus in Polen al voldoende illegaal is. Radicale lagere jonge priesters bleven wel nog enige tijd mopperen, maar uiteindelijk kozen de bisschoppen eieren voor hun geld uit angst grote delen van de Poolse samenleving van zich te vervreemden.
Solidariteitsbetoging in Amsterdam – Foto: Agnieszka Rojek via Twitter
Verdeeldheid
Het abortusconflict heeft laten zien dat de Poolse samenleving tot op het bot verdeeld is. Die verdeeldheid volgt in grote lijnen de structuur van het land. De stadsbewoners zijn veel liberaler dan de conservatief katholieke bevolking in de dorpen en de provincie steden. Die stedelijke elite is, net als in de rest van de wereld, aan het groeien terwijl de inwoners van het platteland aan belang inboeten. Waarschijnlijker is dus eerder liberalisering dan aanscherping van de wetgeving gezien de ontwikkelingen. Maar door een vreemde kieswet weerspiegelt het huidige parlement vooral het bedreigde conservatief katholieke Polen en minder het vooruitstrevende deel van het land.
