Op facebook deelt een collega het artikel van Robert Fisk. 'Scherpe analyse', schrijft hij erbij. Ik weet dat hij dit artikel deelt in reactie op de gruwelijke beelden uit Aleppo. En uit de behoefte om een ander, kritisch geluid te laten horen. Ondanks zijn goede bedoelingen reageer ik met: ‘dit artikel is BS’ (onzin). Hij vraagt om uitleg maar uitgeput door dagen luisteren en kijken naar de wanhoopskreten van mensen in deze kapot gebombardeerde stad, heb ik geen puf voor nog een facebook discussie.
Iedereen vindt het drama in Aleppo vreselijk. Toch zijn de krantenkoppen verwarrend en vaak tegenstrijdig. Waar de NOS bericht dat ‘het leger van Assad pas op de plaats maakt om burgers de kans te geven een veilig heenkomen te zoeken’, kopt EenVandaag juist ‘Burgers Aleppo in de val’. Burgers zouden aan hun lot worden overgelaten en wachten om afgeslacht te worden door de soldaten van Assad. The Independent van Robert Fisk pretendeert een kritische interventie: Aleppo is erg, maar kijk eens naar de zogenoemde rebellen. “Zij worden door het Westen gesteund maar behoren tot de wreedste en meest meedogenloze strijders van het Midden-Oosten."
Maar is dit wel een kritische interventie? Kan men, als het om Aleppo gaat, wel spreken van twee waarheden? Twee paralelle werelden met ieder hun eigen bronnen en analyses? Is de keuze echt slechts tussen imperialistisch ingrijpen of het vergoeilijken van de massamoord door Bashar al-Assad?
Twee waarheden: Oost en West
Aleppo is- of moeten we nu al zeggen was- met 2.7 miljoen inwoners de grootste stad van Syrië. Ik herinner mij het vooral als het kloppend kosmopolitisch hart van het land. In 2010 leefden er verschillende stromingen van gelovigen vreedzaam samen. Door een tot in de puntjes gerestaureerde straat met moderne winkels liep je naar de eeuwenoude Citadel die als boegbeeld letterlijk boven de stad uittorende. Floortje Dessing kon dit jaar niet doorreizen naar Aleppo maar de beelden laten weinig aan de verbeelding over. De Citadel is kapot gebombardeerd en de stad, is net als Homs, zowel letterlijk als figuurlijk in tweeën gedeeld.
West Aleppo is onder controle van het regeringsleger van Bashar al-Assad. Deze wijken worden veelal bespaard en het leven van alledag gaat op het eerste gezicht gewoon door. Er wordt gehandeld, mensen trouwen en feesten worden uitbundig gevierd. Oost Aleppo daarentegen is tot nu in handen geweest van de rebellen. Al maanden worden deze wijken met zwaar geschut bestookt, worden zelfs ziekenhuizen niet gespaard en zijn de inwoners afgesloten van zelfs de meest basale menselijke behoeften als water en brandstof.
Microkosmos van realpolitik
De tweedeling van Aleppo loopt parallel met de berichtgeving over deze gepolariseerde stad. En kan gezien worden als een microkosmos van het groter conflict en van geopolitieke Realpolitik.
Aan de ene kant heb je analyses die de slag om Aleppo zien als verlengde van de Arabische lente. Een burgeropstand tegen een brute dictator. De rebellen van Oost Aleppo als dappere vrijheidsstrijders tegen de onderdrukking van al-Assad. Aan de andere kant heb je berichtgeving die Aleppo vooral plaatsen in een geopolitieke traditie waarin de Verenigde Staten regimeverandering doordrukt ten koste van de inwoners. Al-Assad en Rusland als dappere strijders tegen Westers imperialisme.
Dus toch twee waarheden? Het valt niet te ontkennen dat de burgeroorlog in Syrië begon als burgeropstand tegen het regime van Bashar al-Assad. De graffiti in Dara’a, een van de eerste steden waar grootschalige protesten plaatsvonden, is duidelijk: “the people want the regime to fall”. Met de opkomst van lokale groepen als Jabat al-Nusra en de inmenging van ISIS kan men echter niet anders dan Aleppo en Syrië plaatsen in de context van de War on Terror en de desastreuze gevolgen van Westerse militaire operaties.
Kritische keuzes
Maar wacht even, wie dwingt ons überhaupt om te kiezen? Wie legt ons die 'twee waarheden' op? Hoezo wordt het verzet in Syrië gelijk gesteld aan de gruwelijkheden van ISIS? Waarom zou een standpunt tegen al-Assad gelden als een stem voor Westers imperialisme?
Integendeel. Je kan, nee je moet, de voortdurende massamoord van al-Assad’s leger veroordelen. Dat is geen stem voor ISIS noch voor een Westerse invasie alla Irak. Je kan, nee je moet, kritisch zijn over de selectieve wapentoevoer en de ongetwijfeld grote en negatieve rol van grootmachten als de VS, VK, Iran en Rusland. Maar romantiseer daarbij niet de decennia lange dictatoriale onderdrukking en huidige massamoord van al-Assad. Dit is niet tegenstrijdig. Of beter gezegd, deze tegenstrijdigheid is de waarheid.
Ondertussen heeft mijn collega zijn facebook post vervangen met het bericht aanwezig te zullen zijn bij Stand with Aleppo op de Dam. 'Ik weet er niet genoeg van', schrijft hij, 'maar ik weet wel dat dit moet stoppen'. Dat lijkt mij ook een waarheid.
Anne de Jong is universitair docent Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam. Gepromoveerd op geweldloos verzet in Israël en Palestina, gaat zij controversiële onderwerpen niet uit de weg. Na jaren gewoond, gewerkt en gereisd te hebben in onder andere Syrië, Palestina en Bahrein blogt Anne over vraagstukken rondom macht en identiteit, racisme, verzet, verbondenheid en social justice.
