Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In de zomer dat ik achttien werd, kreeg ik voor het eerst als volwassene een vaccinatieoproep – tegen baarmoederhalskanker. Ik was er best nerveus over. En toen het voorbij was, vroeg ik me toch af wat ik eigenlijk in mijn lichaam had laten spuiten. Als kind keek ik vaak met mijn moeder naar
Oprah. Een van de afleveringen die mij het meest is bijgebleven, is degene waarin comédienne Jenny McCarthy vertelt over haar zoon met autisme. Daar zou hij aan gekomen zijn door een vaccinatie, die vlak na de inenting ‘het leven uit zijn ogen’ zoog. Als tienerzus van een broertje met autisme zonder toegang tot betere informatie, hing ik aan McCarthy’s lippen.
Die complottheorie was gebaseerd op onderzoek uit 1998, van toenmalig dokter Andrew Wakefield, over het verband tussen het Britse vaccin tegen mazelen (MMR) en de ontwikkeling van een gedragsstoornis bij jonge kinderen. De hypothese zorgde voor veel onrust bij ouders, verzorgers en mede-onderzoekers. Omdat er nog weinig bekend was over autisme en men de stoornis nog angstvallig probeerde te ‘genezen’, werd de hypothese gezien als een doorbraak.
“
Complottheorieën zijn gebaseerd op reële angsten waar geen reële gebeurtenissen tegenover staan
Echte complotten bestaan. We weten dat Volkswagen vrij recent valse resultaten over de uitstoot van hun auto’s uitbracht. We weten dat de tabaksindustrie in het verleden de schadelijke effecten van roken verzweeg voor haar gebruikers. Complottheorieën echter, zijn theorieën over complotten. Gebaseerd op een reële angst van mensen, zonder dat daar reële gebeurtenissen tegenoverstaan. Politieke, maatschappelijke en medische geruchten die nooit zijn bewezen en toch blijven voortleven in ons collectieve geheugen, aangezwengeld door ons socialemediagebruik. Wakefields hypothese werd, samen met zijn medische licentie, jaren later ingetrokken wegens grove fouten en datafraude. Maar bij genoeg mensen bleef de eerste overtuiging leven: vaccineren geneest je niet, het maakt je ziek.
Het doet me denken aan de tijd waarin we nu leven, waarin complotdenkers handig gebruikmaken van de heersende onzekerheid. Gezonde kritiek weten ze om te vormen tot allesoverheersend wantrouwen. Want hoe wist Bill Gates eigenlijk al dat er een pandemie zou uitbreken? Is covid-19 een manier voor de farmaceutische industrie om rijk te worden over de rug van zieke mensen? Geloven in conspiracy lijkt niet voor iedereen weggelegd, maar toch is er niet veel voor nodig: een gezonde dosis kritisch vermogen en een bevestiging van je diepste angsten onder extreme omstandigheden.
Dit artikel verscheen eerst in OneWorld Magazine.
