Vorige week donderdag gingen met enkele dagen vertraging de vredesbesprekingen over Syrië weer van start: het is de vierde poging. Bashar al-Jaafari, de VN-ambassadeur van Syrië en delegatieleider van het regime, liet weten dat terrorismebestrijding wat hem betreft het belangrijkste agendapunt is. De oppositie wil dat het staakt-het-vuren dat eind december is ingegaan, en dat bij de vredesbesprekingen in Astana (Kazachstan) tot twee keer toe is bevestigd, eindelijk wordt nageleefd; dat voedseltransporten naar de belegerde gebieden worden toegestaan; en dat gevangenen worden vrijgelaten.
Een prominente opponent van het Assad-regime is Munzur Makhous. Hij is regelmatig als commentator te horen in de Arabische media. Opvallend, want hij is Alawiet, net als president Bashar al-Assad. De Alawieten, vernoemd naar Ali, de oprichter van de sjiitische Islam, zijn pas sinds een paar decennia officieel tot het sjiitische geloof toegelaten. De Alawieten maakten voor de Syrische revolutie zo’n 12 procent van Syrië uit.
U woont in Parijs?
Makhous: “Ja, al meer dan een kwart eeuw. Ik kom uit Latakia, in het westen van Syrië, aan de Middellandse Zee. Ik studeerde indertijd in Europa, en kon niet terug nadat Hafez Al-Assad op 16 november 1970 een coup pleegde tegen president Nureddin al-Atassi. Assad gooide alle regeringsleden zonder enige vorm van proces in de gevangenis. Mijn oom was minister van Buitenlandse Zaken onder Atassi, en ook ik werd vanaf die dag gezocht, dood of levend. Sindsdien ben ik opponent van het regime."
Wat is uw rol in de onderhandelingen?
“Ik ben de coördinator tussen de Syrische oppositie en de Franse regering, en in die hoedanigheid ben ik lid van de HNC [het Hoge Onderhandelingscomité, de verzamelde Syrische oppositie jegens Assad], en hun officiële woordvoerder. De Fransen hebben het duidelijkste, en meest ontwikkelde standpunt binnen Europa, zelfs onder de rechtse regering van Sarkozy al. Sarkozy verbrak de banden met Assad. Bijna alle Europese landen hebben nadien zijn voorbeeld gevolgd.”
Wat is de stand van zaken?
“De zaak zit muurvast, om de simpele reden dat niemand een militaire overwinning kan boeken. Ook het regime niet, ondanks alle openlijke steun van Rusland en van Iran, dat tientallen milities in Syrië ondersteunt, onder meer de Hezbollah en de Fatemiyoun [Afghaanse sjiitische strijders].
Hezbollah kwam al in het eerste jaar van de revolutie meevechten. Bashar al-Assads positie was indertijd heel precair: als Hezbollah en andere milities hem toen niet hadden geholpen, was Assad gevallen. Het aantal Hezollahstrijders in Syrië neemt nog steeds toe.”
De zaak zit muurvast, om de simpele reden dat niemand een militaire overwinning kan boeken.
Hoe staat het Syrische leger ervoor?
“Het aantal buitenlandse sjiitische strijders is inmiddels groter dan het leger van het regime zelf nog is. Van de oorspronkelijke 250.000 man heeft Assad er naar schatting tussen de 70.00 en 100.000 over. Veel officieren zijn gedeserteerd, ongeveer 3200 officieren. Een klein deel heeft zich aangesloten bij het Vrije Syrische Leger, maar de meesten zitten in kampen in Jordanië en Turkije.”
In Astana is afgesproken dat Rusland, Turkije en Iran het staakt-het-vuren zullen monitoren. Desondanks bombardeert ook Rusland het land nog steeds?
“Ja, dat doen ze. Rusland is niet onafhankelijk. Ze willen een onafhankelijke rol spelen maar zijn onderdeel van de oorlog.
Zonder staakt-het-vuren kan er geen politiek transitieproces zijn. En het regime bombardeert bijna elke dag de steden Damascus en Daraa, de provincies Idlib, Homs en Hama. De reden? Assad wil geen politieke oplossing, zeker niet nu hij winst op de grond maakt. Maar de Russen, en dit is nieuw, willen dat wél. Ze proberen momenteel zelfs druk op het regime uit te oefenen om de militaire escalatie een halt toe te roepen. Dat is positief, maar het is niet genoeg.
Assad wil geen politieke oplossing, zeker niet nu hij winst op de grond maakt. Maar de Russen, en dit is nieuw, willen dat wél.
Het regime heeft nu Oost-Aleppo en het merendeel van Damascus in handen. Waarom zouden de Russen nu een staakt-het-vuren willen?
“Omdat de Russen niet geïnteresseerd zijn in een langdurige oorlog. Dat is ze economisch en militair te zwaar. Daar komt bij dat ze wereldwijd sterk bekritiseerd worden vanwege hun rol in Syrië, ze kunnen zo niet verder.
Maar de politieke oplossing die zij voorstaan is een andere dan wij. Zij willen dat Assad blijft, in ieder geval gedurende de overgangsperiode, en zelfs dat hij nadien het recht heeft om zich voor een nieuwe regering te kandideren. Dat accepteren wij niet: wij willen een civiele en pluriforme staat, een rechtstaat met dezelfde rechten voor alle religieuze en etnische groepen. Vergeet het sektarisme!”
Waarom legt de delegatie van het regime zoveel nadruk op terrorisme?
“Het is Assads dekmantel. Hij zegt dat hij het land van terroristen aan het bevrijden is. In 2011 waren er amper terroristen op vrije voeten in Syrië. Toen in 2011 de opstand uitbrak – een volksopstand tegen hem – werd hij bang. Vervolgens liet hij ruim driehonderd jihadisten vrij die in Irak hadden gevochten, en hij gaf hen wapens. Dat stelde hem in staat om te zeggen: kijk, het zijn geen demonstranten, het zijn terroristen. Het beeld dat hij zo schiep, stelde hem in staat de opstand neer te slaan. En toen werd Syrie de grootste magneet van jihadisten ter wereld.
Nu telt IS zo’n 35.000 leden, volgens de Amerikanen. Maar het aantal is groter dan dat. En bovendien hebben we Al Qaida, en allerlei andere extreme groeperingen.”
Vorige week donderdag werden jullie verrast doordat Staffan De Mistura, de Syrië-gezant van de VN, ineens twee Syrische delegaties wilde toevoegen aan jullie delegatie. De zogenaamde Cairo- en Moskou-delegaties. Wie zijn dat?
“De Cairo-delegatie is oppositie. Misschien niet in diezelfde mate als het HNC, maar het zijn vaderlandslievende opponenten. We hebben een ontmoeting met hen gehad. De Moskou-delegatie bestaat slechts voor de helft uit oppositieleden, de andere helft staat dicht bij het regime. De Mistura weet dat, evenals de Europeanen. Wij zijn slachtoffers van internationale agenda’s.”
Wat er gebeurt in Syrië heeft groot effect op Europa, van Syriëgangers en vluchtelingen tot de opkomst van het populisme. Wat is de rol van Europa?
“Frankrijk en het VK nemen een goed standpunt in, omdat ze Assad weg willen hebben, Duitsland en Nederland ook. Historisch gezien nemen rechtse partijen – op een enkele uitzondering na – een beter standpunt in dan de linkse. Dat geldt ook voor Amerika, alhoewel Trump een geval apart is, maar de Republikeinen nemen een beter standpunt in dan de Democraten.”
Historisch gezien nemen rechtse partijen – op een enkele uitzondering na – een beter standpunt in dan de linkse.
U bent tevreden met de Europese rol?
“Ze hebben zichzelf gemarginaliseerd. Neem de Astanaconferentie: daar waren Rusland, Turkije en Iran. De Europeanen waren afwezig en machtigden de Amerikanen, de Amerikanen stuurden hun ambassadeur in Kazachstan, en die kende het Syriëdossier niet.
Wij willen dat de Europeanen en de Amerikanen zich weer bemoeien met het dossier. Wij verlangen de betrokkenheid van de EU, de Amerikanen, Rusland, Turkije, Iran en de Golfstaten. Turkije staat het dichtst bij ons, dat klopt, maar als je maar een handvol spelers hebt, zullen ze elk hun eigen agenda willen uitvoeren. Syrië is een internationaal dossier, daarom willen wij een zo breed mogelijk overleg. Dat is de winst van Genève: het probleem ligt nu op de tafel van de internationale gemeenschap.”
Woensdagochtend sprak het HNC weer met de De Mistura. In de persconferentie daarna zei Nasr al-Hariri, de delegatieleider van de HNC, dat De Mistura hen had meegedeeld dat het regime, onder druk van Rusland, heeft ingestemd om een politieke transitie te onderzoeken. De Mistura kondigde volgens insiders in Genève een volgende ronde in Astana aan.
