Hoop is een van de drie deugden van het christendom, naast geloof en liefde. Hoop speelt een belangrijke rol in alle religies. Sterker nog, hoop is van belang voor alle transformaties naar een betere maatschappij. In dit stuk wil ik een lans breken voor hoop en positiviteit in het klimaatdebat.
Klimaatadaptatie Topinstituut moet naar kennis én emoties kijken
Nederland, Japan en de Verenigde Naties (UN Environment) hebben een Global Centre of Excellence on Climate Adaptation opgericht. Het wordt een mondiaal topcentrum dat landen, organisaties en bedrijven met kennis en advies gaat ondersteunen op het gebied van klimaatverandering. Het centrum wordt in Nederland gevestigd. Dat is natuurlijk een eer die we danken aan onze kennis en inzet op klimaatgebied. Maar met kennis alleen komen we er niet. In twee columns doe ik een hartstochtelijke oproep aan het nieuwe Klimaat Topkenniscentrum om emoties niet te vergeten in hun werk. Om resultaat te bereiken bij klimaataanpassing moeten we positiviteit als uitgangspunt nemen en bewuster omgaan met de emoties rond verandering en disrupties.
In 2009 was ik als klimaatlobbyist voor de Nederlandse Vrouwenraad op de Klimaatconferentie in Kopenhagen. Het was een deprimerende bijeenkomst: het was de landen niet gelukt om ambitieuze doelstellingen af te spreken. Op de terugweg in de Klimaattrein kregen alle lobbyisten van maatschappelijke organisaties een t-shirt van Greenpeace met de tekst: ‘We went to Kopenhagen for a Climate Treaty, and all we got was this lousy T-shirt.’
De afgelopen zeven jaar is er veel veranderd wat betreft de wil om klimaatverandering aan te pakken. In 2009 stond het bedrijfsleven nog op de rem, en een aantal landen wilde niet eens toegeven dat klimaatverandering een serieus probleem was. Maar dat is niet meer de wereld van nu. Op 4 november 2016 trad het Klimaatverdrag van Parijs in werking, na ratificatie door 55 landen, waaronder China en de Verenigde Staten. Misschien denkt u: ‘We moeten het nog maar zien, met Trump als president’. Maar zelfs Yvo de Boer, voormalig secretaris-generaal van de VN-conventie rondom klimaatverandering, zegt daarover: ‘Trump is geen fundamentalist. Ik denk niet dat hij tegen de groene economie is of tegen duurzaamheid als principe. Hij wil waarschijnlijk de zakelijke propositie beter begrijpen. En begrijpen hoe bezig zijn met groen en het klimaat bijdraagt aan de toekomst van Amerika.’
Situatie is alarmerend
Dat geldt voor de meeste rationeel ingestelde mensen. Laat ons zien wat het kan opleveren voor de toekomst en we doen mee.
Dat iedereen meedoet is hard nodig, want volgens een recent rapport van het Internationaal Energieagentschap zal de wereldtemperatuur zelfs na grote inspanning tot in 2100 nog gemiddeld met 2,7 graden Celsius stijgen. Volgens hen is het tijdperk van fossiele brandstoffen bovendien nog lang niet voorbij. Voornamelijk door gebrek aan goede alternatieven blijft de vraag naar olie tot 2040 stijgen.
Ik denk niet dat Trump tegen de groene economie is
Hoop is niet hetzelfde als de zekerheid van een positieve uitkomst. Hoop is de verwachting dat een gewenste gebeurtenis kan plaatsvinden. Hoop is het gevoel dat een positieve uitkomst mogelijk is. Als ik over hoop spreek, is dat niet omdat ik denk dat het allemaal wel meevalt. Want het valt helemaal niet mee met die klimaatverandering, de situatie is alarmerend. Met ijskappen die smelten, met grote droogtes en overstromingen, met duidelijke temperatuurstijgingen op tal van plaatsen ter wereld. Ik geloof alleen dat een verhaal van hoop ons meer inspireert en tot verandering aanzet, dan een verhaal van wanhoop. Want wanhoop verlamt en is bedreigend.
Daarom noem ik een aantal hoopvolle ontwikkelingen:
Wist u dat hetzelfde Internationaal Energieagentschap van daarnet een verdubbeling voorspelt in het gebruik van duurzame energiebronnen in de komende 25 jaar? In 2040 vormt duurzame energie 37 procent van het totale energieaanbod.
Wist u dat de Global Commission on the Economy and Climate verwacht dat door te investeren in energiebesparing de mondiale economie in 2035 met 18 biljoen dollar kan groeien? Ze constateert dat de markt voor koolstofarme goederen en diensten op dit moment 5,5 biljoen dollar waard is en met 3% per jaar groeit.
Wist u dat de CO2-uitstoot per hoofd van de Amerikaanse bevolking enorm is gedaald en dat de gemiddelde Amerikaan weer net zoveel uitstoot als in 1965?
Wist u dat de mondiale CO2-uitstoot voor het derde jaar op rij stabiel is gebleven, volgens de jaarlijkse analyse van het Global Carbon Project?
Wist u dat het Chinese Energie Agentschap afziet van de bouw van 104 kolencentrales met een gezamenlijk vermogen van 120 gigawatt? Van die 120 gigawatt was 54 gigawatt al in aanbouw.
Zelf vestig ik mijn hoop meer op technologie dan op verandering via kleinschalige, zelfvoorzienende aanpak van onderop – om even de twee grote stromingen in duurzaamheidsland te benoemen. Dus ik geef graag wat inspirerende voorbeelden van technologische hoop.
Kweekvlees
Het CLOUD-project van het Europese onderzoeksinstituut CERN onderzoekt de vorming van wolken. De invloed van de wolken op de reflectie van zonnestralen is enorm evenals op de broeikaswerking. Kunnen we over enige tijd het klimaat wellicht via wolkenvorming of wolkenspreiding beïnvloeden?
Kijk naar de ontwikkelingen rond kweekvlees. Dierlijke cellen worden in een bioreactor opgekweekt tot een lapje vlees. Kweekvlees is nog niet klaar voor de markt, maar kan op termijn de enorme hoeveelheid energie en ruimte beperken die voor de vleesconsumptie nodig is, en de CO2-uitstoot sterk inperken. Nog los van het immense dierenleed dat hiermee voorkomen wordt.
En er is het project van het Rebeam team van de Singularity University, dat bezig is om microwave reflectors in een baan om de aarde te brengen. De reflectoren vangen energie op van zonneparken die op dat moment in het zonlicht zitten, en stralen die door naar zonneparken die op dat moment in het donker liggen. Energie voor iedereen, altijd.
Alternatief voor religie
Geen wanhoop, geen ellende, maar hoop. Waarom is die hoop zo belangrijk is? Omdat we als mens de behoefte hebben om in iets te geloven, ons te laten leiden door een positief verhaal. Hoop is de motor achter verandering. Hoop is een essentieel onderdeel van elke religie. En omdat de traditionele religies een grote groep mensen allang niet meer aanspreken, moeten we een alternatief bieden.
Misschien hebben we iets nodig van mythische proporties. Al gaat dat in tegen de huidige stroom, die waarden propageert als lekker praktisch, niet praten maar doen en realistische doelen stellen. Beatrice de Graaf, hoogleraar geschiedenis van internationale betrekkingen, zegt daarover in het NRC van 12 november 2016: ‘Mythes, dat zijn geen leugens, dat zijn diepe morele waarheden. Het is verbijsterend hoezeer we als elites vergeten dat denken niet alleen, en vaak helemaal niet, objectief, bewust en rationeel is.”
Mythes zijn diepe morele waarheden
Ik geloof dat ook. Om grote transformaties te bereiken, zoals een fossiel-arme maatschappij, heb je een concurrerend verhaal nodig. Het moet een oprechte en doordachte eigen boodschap zijn, die je in alledaagse morele taal verpakt, en met hoop als belangrijk fundament. Daar moet je in het huidige klimaat wel moedig voor zijn. Want zo’n verhaal is is in het populistische tijdperk anticyclisch gedrag.
Maar dat kunnen we best, u en ik. Als we maar niet somberen, niet vasthouden aan het oude, maar positief vooruitkijken. Laten we inzetten op hoop.
