Genève IV – de vredesbesprekingen over Syrië, onder begeleiding van de VN – waren op 3 maart voorbij. Op 23 maart gaat de tweede ronde van Genève IV van start. Rena Netjes sprak met Novin Harsan, een Koerdische Syrische uit Hasaka.
“Voor het eerst hebben we serieus over een politieke transitie gesproken”, zei Nasr al-Hariri, leider van de oppositiedelegatie na afloop, “helaas nog zonder tot concrete resultaten te komen.” VN Syrië-gezant Staffan de Mistura liet weten dat de besprekingen zich op vier thema’s toespitsen: “de transitie, verkiezingen binnen 18 maanden, een nieuwe grondwet, en contra-terrorisme en veiligheid.”
Bashar Jaafari, de woordvoerder van het Syrische regime, bleef hameren op het belang van terrorismebestrijding. Dit terwijl volgens allerlei onderzoek het regime zelf verantwoordelijk is voor de overgrote meerderheid van de dodelijke slachtoffers in Syrië.
Voordat de partijen verder praten in Genève staat er nog een conferentie in het Kazachse Astana gepland op 14 maart, met alleen de militaire fracties, en overlegt de HNC (Higher Negotiations Committee, de verzamelde Syrische oppositie jegens Assad) op 17 en 18 maart in Riyad.
Voordat ik naar Genève vertrok, hoorde ik dat er twee vrouwen bij de oppositiedelegatie aanwezig waren. Het bleken er meer te zijn. In het onderhandelingsteam van de HNC zitten twee vrouwen, verder zijn er twaalf adviserende delegatieleden. De vrouwen gingen van bespreking naar bespreking. Gelukkig had een van hen tijd voor een kort interview: Novin Harsan, een Koerdische Syrische uit Hasaka. In Zweden schopte ze het tot kandidaat parlementslid.
U bent uit Syrië gevlucht?
“Ja, al in 1977, toen Hafez al-Assad aan de macht was. Ik vluchtte wegens de onderdrukking van de Koerden. Als je Koerdisch sprak, of als ze een Koerdisch boek bij je zagen, was dat genoeg om je vast te zetten: dan was je een gevaar was voor de staatsveiligheid. Zelf ben ik in 1976 door de meningenpolitie opgepakt en anderhalve dag vastgehouden, net nadat ik van de middelbare school kwam. Ik wilde weg uit Syrië, maar ze lieten me niet gaan. Het duurde een jaar voordat ze me een reisdocument gaven zodat ik weg kon. Mijn moeder was al in Zweden, ze was ziek, ze stierf zonder dat ik haar nog heb gezien. We hebben zoveel onrecht gezien, zoveel lijden.”
Had u wel een Syrisch paspoort?
“Meer dan 250.00 Syrische Koerden hadden geen paspoort. Mijn vader heeft de Syrische nationaliteit maar zijn zus en haar kinderen weer niet. Hafez al-Assad ontnam veel van ons de Koerdische nationaliteit, dat is ook mij gebeurd; zo hield het regime het percentage Koerden laag. Je kon op die manier ook geen document tekenen. En wij vrouwen konden niet van stad naar stad reizen zonder identiteitsbewijs.
Bovendien haalde het regime Koerden weg, om demografische wijzigingen af te dwingen. Ze brachten Arabieren uit Aleppo en Raqqa naar ons grondgebied, pakten land af van Koerden en gaven dat aan de Arabieren. Onder Hafez al-Assad zijn liefst 68 leiders van de Koerdische democratische partij vastgezet, zonder enige rechtszaak.”
U bent onderdeel van de oppositie, net als de andere Koerdische delegatieleden hier. Waarom is de PYD hier niet vertegenwoordigd, de Koerdische Democratische Unie Partij, die het nu in Rojava voor het zeggen heeft?
“Wij Koerden hebben deelgenomen aan de Revolutie omdat we een democratie willen. De revolutie in 2011 was onze kans om, net als heel het Syrische volk, onze rechten op te eisen. Wij willen dat Syrië een pluriforme, seculiere democratie wordt, met scheiding van staat en religie. We willen geen afsplitsing, geen eigen staat. Wij Syriërs horen bij elkaar; we moeten samenleven. De PYD heeft het helaas op een akkoordje met Bashar al-Assad gegooid. Daar kunnen wij nooit voor zijn.
Een korte periode na de onafhankelijkheid, nadat de Fransen in 1946 vertrokken, beleefden we politieke vrijheid. Syrië heette toen niet de Syrische Arabische Republiek maar de Syrische Republiek. Suryoye, Turkmenen, Circassiërs, het zijn allemaal Syrische minderheden. Syrië is een mozaïek, opgebouwd uit verschillende groepen en de Koerden zijn daarbinnen de tweede groep.”
Hoeveel Syrische Koerden zijn er eigenlijk?
“Zo’n drie miljoen Koerden in Syrië zelf, en veel daarbuiten. Ten tijde van de economische blokkade trokken veel Koerden naar Aleppo en Damascus om daar te werken. Als Bashar al-Assad oprecht zou zijn, dan had hij de Koerden rechten gegeven. Na de revolutie heeft hij hen de Syrische nationaliteit gegeven opdat ze hun mond zouden houden.”
En hoeveel Jezidi’s zijn er in Syrië?
“Het jezidisme is de oorspronkelijke godsdienst van de Koerden voordat velen van hen zich tot de islam bekeerden. Hoeveel jezidi’s er nog in Syrië wonen weet ik niet exact, maar ik schat zo’n 300.000. Ze wonen in de provincie Hasaka bijvoorbeeld op het platteland van Amouda; op het platteland van Ra’s al-Ain, maar ook in in Afrin, ten noordwesten van Aleppo. En naast de jezidi’s heb je ook nog de Kaka’ien, de niet-Arabische minderheden in Koerdistan.”
Sommigen in Nederland beweren dat droogte een van de drijfveren van de Syrische Revolutie was?
“Die droogte speelde al enige jaren, maar was niet het motief voor de opstand. De drijfveren achter de revolutie waren de repressie, het gebrek aan democratie, geen respect voor mensenrechten, geen vrijheid, en al die politieke gevangenen. Droogte heeft daar helemaal niets mee te maken.”
Hoe zijn jullie Syrische oppositievrouwen hier bijeengekomen?
“Wij spraken al geruime tijd met elkaar: over een nieuwe grondwet, over mensenrechten. We bereiken niets als we niet gezamenlijk optrekken en dat geldt ook voor ons vrouwen. De een woont in de VS, de andere in Turkije, de derde in Zweden. We houden contact via sociale media.”
Bent u optimistisch over de vredesbesprekingen?
“Er zijn zelfs verschillen tussen ons, dat vertel ik je eerlijk: we zijn het niet over alles eens. En het regime heeft bondgenoten die hen enorm helpen. We gaan nu rechtstreekse besprekingen voeren met het regime. Maar erg veel hoop heb ik niet.De oppositie wil een politieke transitie zonder Assad. Het regime wil een transitieperiode mét Assad, Rusland en Iran willen dat ook. De Mistura wil drie dingen: een politieke transitie, een grondwet en verkiezingen. Maar wij gaan er niet mee akkoord dat Assad kandidaat is. Alsof dat allemaal niet al lastig genoeg is, heeft Rusland nog een eigen Syrische delegatie mogen toevoegen aan onze kant van de tafel.” [Harsan doelt hiermee op de zogenoemde Moskou-delegatie, die onverwacht en onder druk van VN Syrië-gezant De Mistura werd toegevoegd, en waardoor de oppositie zelfs op het punt heeft gestaan om de vredesbesprekingen af te breken.]
