Het Russische de-escalatie plan voor Syrie

Een belangrijk speerpunt van het plan zijn de vier zogenaamde  ’de-escalatie zones’ om burgers te beschermen en transporten van hulpgoederen te garanderen. De komende zes maanden moet blijken of het plan werkt.

De toezichthouders op het plan zijn Rusland, Iran en Turkije. Deze landen gingen dan ook akkoord. De Syrische oppositie kreeg dit plan pas ter inzage toen ze al in Astana waren gearriveerd. Er had klaarblijkelijk geen overleg met hen over dit plan plaatsgevonden.

Astana is vooral een Russisch, Turks, Iraans onderonsje

De VS, en Europa praten niet op een hoog niveau mee in Astana. Het Syrisch regime onder leiding van VN ambassadeur Bashar al-Jaafari was wel aanwezig  en ook de Syrische gewapende oppositie: het FSA en Jaish al-Islam. Jaish al-Islam is een grote coalitie van islamistische en salafistische brigades met als thuisbasis Oost Ghouta, een oostelijke buitenwijk van Damascus.

Amerika is vooral waarnemend in Khazachstan aanwezig. “De VS stuurden tijdens Astana I in januari alleen hun ambassadeur in Kazachstan, maar die kent het Syrie dossier niet”, zegt Munzur Makhous, Alewiet en prominent lid van de Syrische politieke oppositie.

De VS hebben altijd gezegd dat de strijd tegen IS hun prioriteit is. Maar die strijd loopt niet zo vlot, ondanks de ca vijfhonderd Amerikaanse adviseurs op de grond in Rojava, het door YPG milities gecontroleerd gebied in Noordoost Syrie. De strijd om Raqqa is al in november begonnen. Reden waarom de Amerikanen ondanks grote Turkse bezwaren, zwaardere wapens aan de YPG hebben toegezegd.

Wat houdt het Russische plan in?

Het gaat om no vier fly zones in de vier blauwe gebieden, de provincie Idlib en delen van aangrenzende provincies (Aleppo, Latakiya en Hama) een noordelijk deel van de provincie Homs, delen van oostelijke suburbs van Damascus en de twee zuidelijke provincies aan de grens met Jordanië: Quneitra en Suweida. Aan de grenzen van deze vier gebieden worden checkpoints geinstalleerd.

Wat in het oog springt is dat de vier zones gebied omvatten waar het FSA en Jaish al-Islam sinds enige weken een groot offensief tegen het regime en haar bondgenoten zoals Hezbollah zijn gestart: in oostelijke buitenwijken van Damascus en in Deraa, de zuidelijke stad waar de opstand tegen Assad in 2011 begon.

Raqqa en Deir al-Zour, de gebieden waar IS met name zit, zijn uitgesloten. Daar mogen de Amerikanen nog wel vliegen volgens dit plan.

Fragmentatie van Syrië

“Dat Rusland en Turkije dit een goed idee vinden is geen mysterie,” zegt Husein Ibish, onderzoeker van het Arabische Golf Staten Instituut in Washington. ”Zowel Ankara als Bashar al-Assad profiteren van fragmentatie in Syrië. Al-Assad kan voorkomen dat oppositiegroepen en oppositie gebieden zich verbinden, en Turkije kan veilig stellen dat de Koerdische gebieden langs haar zuidelijke grens ook niet consolideren,” Aldus Ibish.

Syrisch regime akkoord

Het Syrische regime lijkt geen bezwaren te hebben met het Russische plan. Walied al-Muallim, de Syrische minister van Buitenlandse Zaken, zei deze week dat he wel een probleem zou hebben met een vredesmacht onder leiding van de Verenigde Naties. 

De Syrische gewapende oppositie, nagenoeg alle FSA brigades en Jaish al-Islam, zijn niet akkoord. Alhoewel zij graag een staakt-het-vuren willen, gaat ze niet akkoord met het feit dat Iran en door Iran geleide sjiietische milities als een soort peace keepers toezicht gaan houden bij in te stellen checkpoints. “Iran, dat zijn criminelen, we zien jullie wel op de grond,” zei FSA commandant Yaser Abdel Rahim.

Ook Osama Abu Zaid, jurist en woordvoerder van het FSA liep de zaal uit. In een persconferentie in Astana zei hij dat het akkoord de integriteit van het Syrische grondgebied zou aantasten en dat ze nooit zouden vertrouwen op Iran als bewaker van deze deal.

No bombing zone of liever een no fly zone

De oppositie pleitte overigens allang voor op zijn minst ‘no bombing zones’, en liever, internationaal gedragen no fly zones, maar dit is niet het plan wat ze voor ogen hadden, zo blijkt uit de vele reacties van Syrische opponenten van het regime in diverse verklaringen en interviews in Arabische media.

Turkije en Trump

Turkije pleitte jaren voor een no fly zone in het Noorden van Syrië en ook Trump kwam met een plan voor safe zones zonder verder te zeggen hoe en wat, en hij voegde eraan toe dat de Golfstaten deze zouden moeten betalen.

De politieke oppositie ook niet akkoord

De Syrische Nationale Coalitie, het grootste blok van de Syrische oppositie, met onder andere prominente opponenten van het regime zoals de Alewiet Munzur Makhous en de christen George Sabra, kwam met een reactie op het Astana plan.

Hoewel ze erg voor een staakt-het-vuren zijn, is er groot wantrouwen in het door Rusland voorgestelde de-escalatie plan. “Tegenover de absolute steun van de Vrienden van Syrië (Dat zijn Westerse landen en Turkije in het bijzonder) om een staakt-het-vuren te bewerkstelligen en te garanderen verklaart de HNC – het Hoger Onderhandelings Comite dat ze weigert het Iraanse regime en haar milities die vijandig zijn tegen het Syrische volk te erkennen als bewaker van welke overeenkomst dan ook.”

De Syrische oppositie gelooft niet dat Iran, Hezbollah en andere buitenlandse, sjiieitische milities die zijn ingevlogen door Iran, veiligheid kunnen bieden voor burgers en hulpgoederen. Immers, met behulp van Iran, Hezbollah en andere buitenlandse sjiietische milities worden al jarenlang dorpen en steden belegerd, uitgehongerd en etnisch gezuiverd. Iran wordt als bezettingsmacht beschouwd. En verder, “Het regime deinst er niet voor terug chemische wapens in te zetten in Khan Shaykhoun, ondanks de internationale afspraken daaromtrent, en ondanks de afspraken over het versterken van het staakt-het-vuren in Astana I, II en II waren gemaakt, sinds januari dit jaar. De afspraak voor een (zoveelste) staakt-het-vuren ligt er al sinds eind december.

Russisch de-escalatie plan om politieke transitie te voorkomen?

“Rusland probeert Astana door te drukken als alternatief voor Geneve, zegt Fuad Aleiko, opponent van het Assad regime op Al-Hadath TV. “In Geneve wordt over een politieke transitie gesproken, dat willen Rusland, Iran en Syrië niet.” Aleiko gaf zijn commentaar naar aanleiding van het bezoek van de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov aan Trump gister. Trump vertelde na afloop dat het een “zeer zeer goed gesprek was geweest” en dat hij Rusland had gevraagd “om Assad te beteugelen.”

Rusland probeert het vier zones plan via een resolutie goedgekeurd te krijgen in de VN Veiligheidsraad, maar Amerika en andere Westerse landen zien dat vooralsnog niet zitten, en zeggen dat ze eerst veel meer duidelijkheid moeten hebben. “De exacte grenzen van de zones staan niet eens vast,” volgens Westerse diplomaten.

Reactie VN’s Jan Egeland

In Geneve zei Jan Egeland, een van de bekend gezichten van de Verenigde Naties, donderdag dat een concreet succes van het akkoord in Astana is, dat er berichten zijn over minder gevechten op de grond en minder luchtbombardementen. Hij voegde eraan toe dat ze hadden gehoopt vrachtwagens met hulpgoederen naar belegerde gebieden te brengen, maar dat het regime dat niet staat. En dat terwijl het Russische plan zegt dat de vier safe zones er moeten komen voor de veiligheid van burgers, en voor het transport voor hulpgoederen naar de belegerde gebieden.

Syrisch regime bombardeert door

De Arabische zenders al-Jazeera, al-Arabiya, Aleppo Today en ook het Arabischtalige France24 melden bombardementen in twee van de in het plan genoemde de-escalatiezones en zelfs op de eerste dag waarop het plan inging in Latamneh, in het noorden van de provincie Hama en in oostelijke wijken van Damascus, die onder het plan vallen.

Volgens Syrische activisten zijn dit de bombardementen in Latamneh op 6 mei, op dezelfde dag waarop het de-escalatieplan inging.

Al-Qaida in Idlib

De VS voert regelmatig bombardementen uit op wat naar zij zeggen Al-Qaida operatives uit in de provincie Idlib zijn. Dat zou onder dit plan niet meer kunnen.

Openingsfoto: Flickr / Alisdare Hickson