Juist voordat de film in Helmond werd vertoond, had mijn mede-blogger Bart Verheggen een discussie met Marijn Poels over diens documentaire op Radio 1 “Dit is de Dag”. Poels stelde dat hij als journalist niet uit hoeft te zoeken wie er onzin kletst en wie niet: “ik heb geen verantwoordelijkheid”. Hij hoort de verschillende visies aan en de kijker mag daarvan denken wat hij of zij wil. Bart zei daarover:
Daarnaast probeerde Bart aan te geven dat het belangrijk is om de discussie over wetenschappelijke kennis (“is”) te onderscheiden van de discussie over hoe we daar als maatschappij mee om dienen te gaan (“ought”). De maatschappelijke discussie zou idealiter gevoerd moeten worden op basis van een gedeelde visie op de werkelijkheid. Bart gebruikte daarbij als analogie de relatie roken-gezondheid:
De film van Poels is een impressie van zijn speurtocht naar achtergronden van klimaatverandering, het klimaatbeleid en de invloed daarvan op het traditionele boerenleven. Met dat laatste begint de film ook, het laat via gesprekken met mensen zien dat de veranderingen in de wereld een flinke weerslag hebben op het boerenleven; dat sommige boeren moeite hebben om financieel het hoofd boven water te houden, waar anderen kansen zien met windmolens, zonnepanelen en biogas. Poels komt ergens midden in Duitsland een andere Limburger tegen die zittend aan een meertje op zijn landgoed uit de doeken doet dat al die CO2-politiek leidt tot het verdwijnen van natuur en natuurschoon. Een catastrofe noemt hij dat. Hierna gaat Poels mensen opzoeken die wat meer te melden hebben over het klimaat en CO2.
In het gedeelte van de film dat een beetje raakt aan de klimaatwetenschap voert Poels gesprekken met klimaatwetenschapper Hans von Storch, astrofysicus Piers Corbyn en natuurkundige Freeman Dyson. De opzet van deze gesprekken is een schoolvoorbeeld van false balance. Daarbij lijkt het dat elke mening voor Poels blijkbaar evenveel waard is en dat is in de wetenschap pertinent onjuist; daar gaat het om de sterkte van de bewijsvoering en de argumentatie. Corbyn en Dyson zijn geen van beiden klimaatwetenschapper en hebben daar bij mijn weten ook niet over gepubliceerd in de wetenschappelijke literatuur. Daar telt alleen de kwaliteit en de onderbouwing van de argumenten: wetenschap is geen democratie. De meeste klimaatwetenschappers hebben geen enkele zin (meer) om in zo’n 1-op-1 opstelling terecht te komen. Dat leidt tot een welles-nietes spelletje waardoor de niet-ingevoerde kijker/luisteraar alleen maar in verwarring achterblijft. Het is m.i. dus nogal logisch dat Poels veel afwijzingen heeft gekregen van klimaatwetenschappers om aan zo’n opzet deel te nemen.
Hans von Storch legt in de film in simpele bewoordingen onze huidige kennis over klimaatverandering uit. We weten dat het warmer is geworden op aarde en we kunnen dat niet verklaren zonder naar de door mensen geïnitieerde toename van de broeikasgassen in de atmosfeer te kijken. Een mooie uitspraak van von Storch over de zekerheden en onzekerheden in de klimaatwetenschap ging ongeveer zo: “Naarmate we meer onderzoeken neemt de onzekerheid toe, maar tevens neemt ook de zekerheid over de kernzaken toe”. En juist die kernzaken benoemt hij heel duidelijk: “het feit dat CO2 een wezenlijke invloed heeft is onbetwistbaar”.
Daarna komt Piers Corbyn uitgebreid aan het woord. Het is ronduit verbijsterend om te zien hoeveel onwaarheden en complottheorieën die man verkondigt in enkele minuten, bijvoorbeeld over de herkomst van het extra CO2 in de atmosfeer, termieten en zogenaamd ‘frauduleuze metingen’. Daarbij kondigt hij tevens zowaar een nieuwe mini-ijstijd aan. Nee Marijn Poels, niet elke mening over wetenschap is evenveel waard, die van Corbyn kun je plaatsen in de categorie ‘totaal onzinnig’. Helemaal onderaan dit blogstuk zijn wat wetenschappelijk lijkende uitspraken van Corbyn uit de film geplaatst, aangevuld met enig commentaar.
Freeman Dyson vliegt wetenschappelijk gezien niet zo ver uit de bocht als Corbyn, hij spreekt zich in de film echter niet echt uit over de oorzaken van klimaatverandering. Dyson is ervan overtuigd dat CO2 een rol speelt bij de huidige opwarming van de aarde, iets dat in de film overigens niet naar voren kwam. Een citaat van hem:
Freeman Dyson is niet gecharmeerd van klimaatmodellen, volgens hem zijn ze goed om het klimaat te begrijpen maar niet om er projecties voor de toekomst mee te maken. Een rare uitspraak want als de modellen dermate goed functioneren dat ze begrip verhogend werken met de huidige broeikasgasdata (+ andere gegevens zoals zonneactiviteit), moeten ze ook begrip verhogend werken als we er mogelijke toekomstige broeikasgasconcentraties in stoppen. Bovendien hebben we helaas nog geen metingen van de toekomst beschikbaar op dit moment, dus als we iets willen zeggen over de toekomst heb je hoe dan ook een model nodig. Dyson weet hoe het werkt in de wetenschap: als hij ergens fouten ziet, moet hij dat publiceren in de wetenschappelijke literatuur. Dyson stelt verder dat klimaatmodelleurs alleen mensen bang willen maken omdat ze anders geen geld krijgen voor hun onderzoek: dat is onzinnige wartaal. En in tegenstelling tot wat Dyson zegt, komen de gemeten temperatuurwaarden van de aarde en de modelresultaten wel degelijk goed overeen.
Na afloop van de film heb je over klimaatverandering enkele tegenstrijdige visies naast elkaar aan kunnen horen zonder enige weging, duiding of uitleg. Als leek word je vooral in verwarring gebracht over de wetenschappelijke stand van zaken. Over 10 jaar zal er niet zomaar even een geheel andere consensus zijn over de oorzaken van klimaatverandering, zoals Poels in de vragenronde na de filmvertoning in Helmond stelde. Om terug te komen op de uitspraak van Hans von Storch, over 10 jaar zullen er nog altijd zaken op detailniveau onzeker zijn, maar zal de zekerheid over de kern van de zaak waarschijnlijk alleen maar zijn toegenomen:
Dit blogstuk is eerder gepubliceerd in iets uitgebreidere vorm op het blog Klimaatverandering.
Hieronder volgt meer specifiek commentaar op enkele uitspraken van Piers Corbyn in de film “The uncertainty has settled”.
- De toenemende CO2-concentratie in de atmosfeer is afkomstig uit de oceanen.
We zien nu dat net als in de atmosfeer ook in de oceanen de CO2-concentratie toeneemt in plaats van afneemt. Er zijn vele aanwijzingen die duiden op de oorzaak van de toename in CO2:De CO2 heeft bijvoorbeeld bepaalde kenmerken (speciale koolstofisotopen) die overeenkomen met die van fossiele grondstoffen. We weten behoorlijk goed hoeveel fossiele grondstoffen we de afgelopen paar eeuwen hebben verbrand en die boekhouding klopt met de toename van CO2 in de atmosfeer, de oceanen en de vastgelegde hoeveelheid CO2 op het land. We zien ook dat tegelijkertijd de zuurstofconcentratie in de atmosfeer afneemt, typisch een gevolg van verbrandingsprocessen.
- CO2 volgt alleen de temperatuur.
We weten al ongeveer anderhalve eeuw dat CO2 als een broeikasgas functioneert, het absorbeert namelijk infraroodstraling. Deze absorptie van straling betekent dat een toename van de concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer zorgt voor een oplopende temperatuur. Als er via natuurlijke processen heel langzaam CO2 vrijkomt – bijv. door relatief kleine temperatuurveranderingen als gevolg van veranderingen in de baan van de aarde om de zon zoals bij de ijstijden – zorgt dat vrijgekomen CO2 op zijn beurt weer voor een temperatuurstijging.
- Termieten produceren meer CO2 dan mensen.
Termieten produceren naast CO2 ook een boel methaan, dat is ook een broeikasgas. De CO2 productie door termieten is circa een factor 10 lager dan wat wij mensen nu produceren en een onderdeel van de reguliere koolstofcyclus. Wij mensen produceren echter circa 40 keer meer methaan dan de termieten. Net als de CO2-concentratie is ook de methaanconcentratie in de atmosfeer toegenomen na de industriële revolutie. Dat ligt niet aan de termieten, die toename hebben wij mensen veroorzaakt.
[UPDATE: tekst over termieten is aangepast op 17-7-2017]
- De toename van de temperatuur op aarde komt door frauduleuze metingen.
Bij gebrek aan argumenten gaan sommigen maar over op complottheorieën en heeft men het over fraude. Dat is gewoon laster. De temperatuurstijging op aarde is onafhankelijk van elkaar bevestigd door verschillende onderzoeksgroepen. Het is sinds de industriële revolutie circa 1 graad warmer geworden op aarde.
- Er komt een nieuwe mini-ijstijd.
Dat verkondigt Corbyn al een tijdje, in ieder geval sinds 2010, inmiddels hebben we echter alweer de drie warmste jaren sinds het begin van de metingen achter de rug. De verwachte toekomstige toename van de broeikasgasconcentraties in de atmosfeer zal een eventuele afname van de zonne-activiteit zoals rond 1600-1700 echter volledig overvleugelen. Het zal de komende eeuw warmer worden op aarde in plaats van kouder.
